ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 63-64. Ταξίδι στη Μιανμάρ/Βιρμανία και στο Μπαγκλαντές

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Η Μιανμάρ είναι μια χώρα που σε ένα βαθμό αναδύεται από την Βρετανική αποικιοκρατία και το Β’ παγκόσμιο πόλεμο… το 2010. Η προσωπική ιστορία του Thura αντικατοπτρίζει αυτές τις δραματικές αλλαγές. Όλη του τη ζωή ήταν ένας βουδιστής μοναχός που δίδασκε αγγλικά στο μοναστήρι. Το 2007 συμμετείχε στις μαζικές διαδηλώσεις των μοναχών για ελευθερία και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ενάντια στο καθεστώς των στρατηγών. Μετά από την εξέγερση τον έπαυσαν από τα μοναχικά του καθήκοντα και εξαναγκάστηκε να επιστρέψει στην κοσμική ζωή ως εκπαιδευτικός. Το Μπαγκλαντές είναι μια χώρα στην οποία έννοιες όπως «Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο ντε Τζανέιρο (1992)», «Ατζέντα 21», «Αειφόρος ανάπτυξη» (Sustainable development), «περιβαλλοντική εκπαίδευση», «κλιματική αλλαγή» απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Διαβάστε και δείτε γιατί στο κείμενο που ακολουθεί με τα τέσσερα ενσωματωμένα βίντεο.

63. Ταξίδι στη Μιανμάρ, η χώρα με τα ομορφότερα χαμόγελα
«To ομορφότερο λουλούδι του/ το χαμόγελο/ πέφτει αιωρούμενο με ρίγος,/ τρεμάμενο και ξεχασμένο στο όνειρο./ Οι γλυκύτερες λέξεις του στη φράση/ κυλούν στην καρδιά, τρεμάμενες/ ξυπνώντας εκ νέου/ από το όνειρο./ Αλλά/ το σμαραγδένιο χρυσό λουλούδι της αγάπης/το κράτησε στο στήθος του/ μυστικό/ και δεν/ πόσο αφιλοφρόνων είναι;» (Htut Win, ποιήτρια της Μιανμάρ).
Το μικρό αγόρι ήρθε ξαφνικά και σταμάτησε μπροστά μου. Μόλις είχα τελειώσει το φαγητό μου σε ένα μικρό υπαίθριο εστιατόριο στη Γιαγκόν και κοίταζα την βραδινή κίνηση στο χαμηλό κίτρινο φωτισμό. Περίοδος των μουσώνων, ψιλόβροχο. Σήκωσα τα μάτια και το είδα μπροστά μου. Μου έδειξε με τα μάτια του τα κόκαλα από το κοτόπουλο το πιάτο μου. Το κοίταξα και του έγνεψα καταφατικά πριν προλάβω να σκεφτώ γιατί. Άρπαξε τα κόκκαλα και χάθηκε μέσα στη νυχτερινή κίνηση ενώ ένα άλλο παιδί-γκαρσόνι άρχισε να του φωνάζει. Πόσο θα ήθελα να έρθει αυτό το παιδί πίσω, να καθίσει δίπλα μου και να φάει ένα πιάτο φαγητό.

«Ταξίδι στη Βιρμανία/Μιανμάρ, Πρώτο Μέρος», Βίντεο διάρκειας 5’ λεπτών): “Η χώρα με τα ωραιότερα χαμόγελα”, Yangon, Βιρμανέζικα τραγούδια στα σχολεία, Bagan – 4.000 Παγόδες, Shwezigon Paya – “Ο Τυχερός Βούδας”, Φωτογραφίες

Συνέντευξη με τον πρώην μοναχό και νυν εκπαιδευτικό στο σχολείο Suitama Sagaing, Thura

Τι το ιδιαίτερο έχει η πατρίδα σου;

Θα έλεγα ότι είναι η βουδιστική μας παράδοση 2500 ετών η οποία επηρεάζει και την εκπαίδευση. Είδες τα μνημεία με τις παγόδες, τα μοναστήρια, τους ναούς αλλά θα σου δώσω και κάποια ζωντανά παραδείγματα. Ο πατέρας μου ήταν διευθυντής σχολείου με οικογένεια και παιδιά. Όταν συνταξιοδοτήθηκε σε ηλικία εξήντα ετών αποσύρθηκε σε ένα μοναστήρι όπου και απεβίωσε σε ηλικία 84 ετών. Πολύ συχνά μέσα σε κάθε οικογένεια υπάρχουν παιδιά που γίνονται μοναχοί και η οικογένεια τους αισθάνεται όμορφα για αυτό. Ακόμη και σήμερα όλα τα αγόρια τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους, σε ηλικία 11-12 ετών, τις καλοκαιρινές τους διακοπές πάνε σε ένα μοναστήρι, ξυρίζουν το κεφάλι τους και μένουν εκεί για λίγες εβδομάδες ή μήνες. Καθημερινά στο σπίτι μας αφιερώνουμε λουλούδια και φαγητό μέχρι το μεσημέρι στο χώρο που τιμούμε το Βούδα. Εγώ για περισσότερα από είκοσι χρόνια ήμουν μοναχός μετά έγινα εκπαιδευτικός.

«Ταξίδι στη Βιρμανία/Μιανμάρ, Δεύτερο Μέρος», Βίντεο διάρκειας 21’ λεπτών): “Η χώρα με τα πιο όμορφα χαμόγελα”, Μπαγκάν – Bagan 4.000 παγόδες, Μανταλέι – Mandalay η καταστροφή του δέντρου “Τικ”, Αμαραπουρά – Amarapura στα ερείπια της Βρετανικής αποικιοκρατίας, Kalaw, η Αγορά και η περιφορά, Μια ομαδική-επαναλαμβανόμενη φωνητική μέθοδος διδασκαλίας

Γιατί άλλαξες τη ζωή σου;
Αυτή είναι μια προσωπική ερώτηση αλλά αφορά τη ιστορία της χώρας μου. Η Μιανμάρ όπως ίσως γνωρίζεις έγινε αποικία των Βρετανών μετά τον πρώτο πόλεμο που είχαμε μαζί τους το 1826 και απέκτησε την ανεξαρτησία της μόλις το 1948, με μια μικρή διακοπή υπό ιαπωνική κατοχή το Β’ παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν ζήσαμε όμως τη δημοκρατία και την ελευθερία, εμφύλιοι, θρησκευτικές και εθνικές διαμάχες, απολυταρχικά καθεστώτα, δικτατορίες επικρατούσαν μέχρι πρόσφατα. Αυτά οδήγησαν τη χώρα μου σε διεθνή απομόνωση με εμπάργκο και καταγγελίες για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εγώ μεγάλωσα σε μοναστήρι, ήμουν μοναχός για περισσότερα από είκοσι χρόνια και δίδασκα την αγγλική γλώσσα στους μαθητές του μοναστηριού μας δωρεάν. Όμως το 2007 συμμετείχα στις διαδηλώσεις των μοναχών όλης της χώρας ενάντια στη χούντα των στρατηγών, ζητούσαμε περισσότερες ελευθερίες και βελτίωση των οικονομικών συνθηκών της ζωής του λαού με αφορμή κάποια αύξηση στα καύσιμα. Οι διαδηλώσεις έλαβαν μαζικές διαστάσεις, περισσότεροι από εκατό χιλιάδες μοναχοί κατέβηκαν στους δρόμους, έγιναν συγκρούσεις σκοτώθηκαν πολλοί διαδηλωτές. Μετά από αυτά τα γεγονότα είχαμε εκλογές και η κυβέρνηση άνοιξε τα σύνορα στους ξένους μόλις το 2010. Εμένα μετά από αυτά τα γεγονότα με κάλεσε η Μοναστική Διοίκηση και με έπαυσε από τα καθήκοντα μου.
Πώς αισθάνθηκες;
Ποιος νοιάζεται. Τώρα έχω μια νέα ζωή, είδες το σπίτι μου, την οικογένεια μου, τη γυναίκα μου. Σήμερα συνεχίζω να διδάσκω αγγλικά σε ένα σχολείο με διακόσιους μαθητές. Ο μισθός μου είναι πενήντα δολάρια το μήνα. Για να συμπληρώσω το εισόδημα μου έχω αρχίσει μια μικρή καλλιέργεια μανιταριών, η γυναίκα μου και αυτή εκπαιδευτικός, εγκατέλειψε την εκπαίδευση και ασχολείται με αυτή την καλλιέργεια.
Πώς ήταν η εκπαίδευση την περίοδο των στρατηγών, πώς έλεγχαν τη χώρα;
Θυμάμαι παιδί που πηγαίναμε στα σχολεία αλλά δεν υπήρχαν εκπαιδευτικοί, βιβλία. Δεν γινόταν μάθημα. Μετά δεν μπορούσαμε να πάμε στα πανεπιστήμια. Για τον έλεγχο που ρωτάς, έχεις ακούσει για τη Βόρεια Κορέα, η ίδια κατάσταση ήταν και εδώ. Αν μιλούσες πήγαινες φυλακή, δεν μπορούσαμε να διαδηλώσουμε. Πολλοί πήγαν φυλακή, τα Ηνωμένα Έθνη άσκησαν πίεση και απελευθερώθηκαν οι περισσότεροι, υπάρχουν ακόμη τριακόσιοι πολιτικοί κρατούμενοι στη φυλακή. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση άσκησε πίεση, προχώρησε σε εμπάργκο. Σήμερα έχουμε επιχειρήσεις κυρίως από την Κίνα. Όμως οι Κινέζοι δεν μοιράζονται τίποτα, ούτε τις πηγές, ούτε την τεχνολογία και την τεχνογνωσία. Χρειαζόμαστε περισσότερες ευρωπαϊκές επενδύσεις στη χώρα μου. Σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα αλλά όλη η χώρα προσπαθεί να σηκωθεί, τρία εκατομμύρια από τη Μιανμάρ είναι οικονομικοί μετανάστες σε άλλες χώρες.
Μίλησε μας λίγο για το σχολείο σου.
Έχουμε διακόσιους μαθητές, εννέα εκπαιδευτικούς και πέντε μοναχούς που επίσης διδάσκουν. Οι μοναχοί διδάσκουν τη θρησκεία, το βουδισμό. Είναι ένα φτωχό σχολείο, σε εμάς έρχονται και άποροι μαθητές χωρίς δίδακτρα. Και οι μοναχοί που διδάσκουν είναι φτωχοί, γι’ αυτό τους βλέπεις το πρωί και γυρνάνε στην πόλη με ένα δοχείο για να τους δώσουν φαγητό.
Σε όλα τα σχολεία που πήγα όλη την ημέρα ακούγονται τραγούδια.
Τα παιδιά μας έχουν δυνατή φωνή, τους αρέσει να τραγουδούν αλλά και το μάθημα γίνεται ομαδικά και φωναχτά με επανάληψη.
Μοναχός ή κοσμικός;
Δύσκολο να απαντήσεις. Όταν ήμουν μοναχός είχα μια πιο ήρεμη και λιτή ζωή. Τρώγαμε μόνο στο χρονικό διάστημα από πέντε το πρωί έως δώδεκα το μεσημέρι. Το απόγευμα μπορούσαμε να πιούμε κάτι. Προσευχόμουν τρεις φορές το εικοσιτετράωρο. Σηκωνόμουν στις τέσσερις το πρωί, έκανα μια ώρα διαλογισμό, το μεσημέρι και το βράδυ. Κάναμε «Διαλογισμό αναπνοής» (Breathing Meditation). Δηλαδή με συγκέντρωση στην αναπνοή, την εισπνοή και την εκπνοή. Παλιότεροι μοναχοί μπορούσαν να συγκεντρωθούν και σε εσωτερικά όργανα και ακόμη να τα θεραπεύσουν. Σήμερα ως κοσμικός τρέχω να φροντίσω την οικογένεια μου, κάνω περισσότερα πράγματα.

«Ταξίδι στη Βιρμανία/Μιανμάρ, Τρίτο Μέρος», Βίντεο διάρκειας 33’ λεπτών): “Η χώρα με τα πιο όμορφα χαμόγελα”, Δυο ημέρες πεζοπορία Kalaw – Λίμνη Ινλέ, Μια κοιλάδα με νεροβούβαλους, ρύζι και μπαμπού, Εθνικές ομάδες Pa Oh, Da Nu, Shan κ.ά., Οι Μαριονέτες του Aung (18ου-19ου αιώνα), Εργαστήρια ασημιού, χαρτιού, λωτού, σιδήρου μέσα στη λίμνη, Η πόλη Yangon, Χοροί της Βιρμανίας, Βουδιστικοί Ύμνοι

Σε μια τεχνολογική εποχή γιατί χρειαζόμαστε τη θρησκεία;
Όλοι μας έχουμε κινητά τηλέφωνα και τα δυο τρία χρόνια με τη μείωση των τιμών μπορούμε να πάρουμε και μηχανάκια, φθηνά, εισαγωγής από την Κίνα. Η θρησκεία επίσης είναι πολύ σημαντική για εμάς, για την ειρήνη, την ηρεμία, τη σεμνότητα, την ανθρωπινή επικοινωνία.
Ποιο νομίζεις ότι είναι το σημαντικότερο μήνυμα της διδασκαλίας του Βούδα;
Με μια λέξη θα έλεγα καλοσύνη (kindness). Όχι επιθετικότητα (no aggression) και κατανόηση του άλλου. «Kyanzu tibate», ευχαριστώ πολύ.

64. Ταξίδι στο Μπαγκλαντές 
Η περιοχή ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες και στους Ρωμαίους με την ονομασία «Το Έθνος του Γάγγη». Στην περιοχή άκμασαν Ινδικά βασίλεια, έφτασαν οι Μουσουλμάνοι τον 8ο, οι  Πορτογάλοι τον 15ο και οι Βρετανοί τον 18ο αιώνα. Σήμερα το Μπαγκλαντές μοιράζεται με την Ινδία το Δέλτα που σχηματίζουν πολλοί μεγάλοι ποταμοί όπως είναι ο Γάγγης και ο Βραχμαπούτρα αλλά και τον κόλπο της Βεγγάζης. «Μπαγκλαντές» ακριβώς σημαίνει «η χώρα της Βεγγάζης». Σε μια έκταση λίγο μεγαλύτερη από αυτήν της Ελλάδας ζουν 160 εκατομμύρια άνθρωποι. Το σύγχρονο κράτος άρχιζε να ιδρύεται το 1947 με την απόσπαση του Ανατολικού (σημερινό Πακιστάν) και του Δυτικού (σημερινό Μπαγκλαντές) Πακιστάν από την Ινδία. Η χώρα απόκτησε ανεξαρτησία με τη σημερινή ονομασία το 1971. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι αλλά υπάρχουν και άλλα θρησκεύματα. Οι υδάτινοι όγκοι είναι η ζωή αλλά και το ρίσκο της χώρας. Αν και στα βόρεια το υψόμετρο είναι περίπου εκατό μέτρα, ο μέσος όρος δεν ξεπερνά τα δέκα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Έτσι ίσως είναι η πιο ευάλωτη περιοχή του πλανήτη στις κλιματικές αλλαγές και στην άνοδο της στάθμης των θαλασσών. Το Μπαγκλαντές τα τελευταία είκοσι χρόνια με τις πολιτικές αλλαγές άρχισε να παρουσιάζει ανάπτυξη αλλά ακόμη έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως είναι η γραφειοκρατική και πολιτική διαφθορά, η εκτεταμένη φτώχεια, η πολιτική αστάθεια, ο υπερπληθυσμός και η ευπάθεια στις κλιματικές αλλαγές.

«Ταξίδι στo Μπαγκλαντές, Βίντεο διάρκειας 5’ λεπτών): “Μια υδάτινη χώρα με μέσο όρο 10 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας”, Στα Δέλτα Jamuna-Βραχμαπούτρα, Padma-Γάγγη, Surma-Meghna, Karnaphuli, Στο Λιμάνι Σανταργκάτ, Η Πόλη Dhaka

Το 2010 το Μπανγκλαντές είχε ποσοστό αλφαβητισμού 61% στους άνδρες και 52%, στις γυναίκες. Το εκπαιδευτικό σύστημα χωρίζεται σε πέντε επίπεδα: Πρωτοβάθμια (1-5), Χαμηλή Δευτεροβάθμια (6-8), Δευτεροβάθμια (9-10), Ανώτερη Δευτεροβάθμια (11-12) και Τριτοβάθμια. Η αναρρίχηση στο εκπαιδευτικό σύστημα γίνεται με πολλές εξετάσεις καθώς οι διαθέσιμες ανώτερες θέσεις είναι λιγοστές σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού. Αυτή η αναντιστοιχία αφορά όχι μόνο την εκπαίδευση αλλά την ίδια τη βιωσιμότητα της χώρας. Έτσι γίνονται προσπάθειες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην κατεύθυνση της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 και την Ατζέντα 21 για μια «Αειφόρο ανάπτυξη» (Sustainable development) που σημαίνει: «ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες».