ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 123-125. Ταξίδι στην Αλβανία, στο Κόσσοβο και στη Βοϊβοντίνα

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Δίπλα μας βρίσκεται μια χώρα έκπληξη, η Αλβανία! Οι πολιτιστικές μας επισκέψεις λιγοστές, οι εμπορικές συναλλαγές εκτεταμένες. Όμως εδώ ίσως βρίσκονται τα καθαρότερα ποτάμια και βουνά της Ευρώπης, και πολλοί θαυμαστοί πολιτιστικοί θησαυροί: οι Ιλλύριοι, οι Αρχαίοι Έλληνες, το Αρχαίο Βουθρωτό με το Ιερό του Ασκληπιού, το πέρασμα των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Οθωμανών, ο πολιτισμός της πέτρας, η θλιβερή «πυραμίδα του Χότζα». Από το τέλος του κομμουνιστικού καθεστώτος το 1991 η χώρα απογειώθηκε στους δέκα κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς. Στην Αλβανία μας φιλοξένησε ο μουσικός Lorenc Pushi, ενώ για τον αγώνα της Ελληνικής Μειονότητας μας μίλησε ο ποιητής-γλύπτης Κώστας Σέργιος. Επίσης είδαμε την απαγορευμένη μέθοδο άντλησης πετρελαίου με «υδραυλική ρωγμάτωση», το εκκρεμές της ιστορίας στο Κόσοβο και για μια ακόμη φορά την ανάμιξη των ευρωπαϊκών πληθυσμών στην αυτόνομη περιοχή της Βοϊβοντίνα.

123. Ταξίδι στην Αλβανία, τα καθαρότερα νερά της Ευρώπης!

Η πρώτη φορά που επισκεφτήκαμε την Αλβανία/«Σκιπερία» η «χώρα των αετών», ήταν πριν 19 χρόνια. Σύνορα Κακκαβιάς 1995, πίσω από την μπάρα των συνόρων περιμένει ένα μεγάλο πλήθος πεινασμένων ανθρώπων με μπόγους στην πλάτη. Με ένταση κοιτούν προς την Ελλάδα εκατοντάδες ζευγάρια μάτια. Η μπάρα στην αλβανική πλευρά ανυψώνεται, ένας άντρας περνάει, η μπάρα κατεβαίνει, η σύντροφός του καθυστερημένα επιχειρεί να περάσει κάτω από την μπάρα. Αλίμονο. Ένας Αλβανός αστυνόμος της επιτίθεται με γρονθοκοπήματα, η γυναίκα πέφτει κάτω, και αυτός εξακολουθεί να την κλωτσάει με όλη του τη δύναμη σε όλο της το σώμα.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η χώρα μας βρέθηκε στη δίνη της κρίσης, ένα όμως πράγμα θα πρέπει να της αναγνωρίσουμε, όλα αυτά τα χρόνια στον τόπο μας ξεπείνασαν πολλοί Βαλκάνιοι, μεταξύ των οποίων και Αλβανοί. Και αυτοί σήμερα το αναγνωρίζουν, από τη νότια ως τη βόρεια Αλβανία συναντήσαμε ανθρώπους που μιλούν την ελληνική γλώσσα, και όταν τους είπαμε ότι ήμασταν από την Ελλάδα η πρώτη τους αντίδραση ήταν ένα έντονο χαμόγελο. Σκληρή δουλειά, σε κάποιες περιπτώσεις και αδικίες, όμως οι περισσότεροι εξακολουθούν να έρχονται γιατί ο τόπος μας τους θρέφει, τον αγάπησαν κιόλας, κι ας έχουν αρχίσει να θρέφονται καλύτερα στη δική τους γη. Η χώρα ζει την ευφορία των πρώτων χρόνων της ελευθερίας του πρώιμου καπιταλισμού, κτίρια, σουβλάκια, αυτοκίνητα, ρούχα, έντονες μουσικές, φωνές νεανικές και χαρούμενες.

Το 2014 ήταν η δεύτερη φορά που πήγαμε στην Αλβανία. Μας ξάφνιασε πολύ όμορφα, όχι μόνο για τα καθαρά νερά της και τον αέρα, αλλά και για τους πολιτιστικούς θησαυρούς που κρύβει, τρεις από αυτούς αναγνωρισμένοι ως μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Στα μουσεία οι αρχαίοι Ιλλύριοι, οι αρχαίοι Έλληνες, το Αρχαίο Βουθρωτό με το Ιερό του Ασκληπιού, τα αγάλματα, το αρχαίο θέατρο, το μεταγενέστερο πέρασμα των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, η Οθωμανική αυτοκρατορία, οι μάστορες και τα «μπουλούκια» της πέτρας στο Αργυρόκαστρο και αλλού, τα κάστρα, η «Αντιπάτρεια» σήμερα Μπεράτ «η πόλη με τα χίλια παράθυρα», τα Τίρανα με το Εθνικό μουσείο, η θλιβερή «πυραμίδα του Χότζα», η Σκόδρα με τα αυστρο-ουγγαρέζικα και ιταλικά κτίρια, οι θρησκείες ανακατεμένες καθολικοί-ορθόδοξοι-μουσουλμάνοι, ο λαϊκός πολιτισμός, η ελληνική μειονότητα που αγωνίζεται, είναι μερικές μόνο από τις ζωντανές ιστορικές διαδρομές που ζήσαμε ένα δεκαήμερο παντού στη χώρα. Και οι άνθρωποι φιλικοί, δεν αντιμετωπίσαμε κανένα πρόβλημα.

(Ταξίδι στην Αλβανία Πρώτο Μέρος: Λίμνη Κομάν, Valbona, Theth, Σκόδρα, Τίρανα, Βίντεο διάρκειας 16’ λεπτών): Λίμνη Κομάν & Fierza, “Το Φράγμα που έγινε υγροβιότοπος”, Εθνικοί Δρυμοί Valbona & Theth, Τα καθαρότερα βουνά και ποτάμια της Ευρώπης (6 ώρες ανάβαση-κατάβαση 20 χιλιομέτρων), Σκόδρα – Shkodra, Τίρανα, Από τον Ερβέν Χότζα… στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ως γείτονες έχουμε συνυπάρξει χιλιάδες χρόνια. Στην περιοχή έκαναν την εμφάνισή τους οι Ιλλύριοι τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., οι Έλληνες τον 7^ο αιώνα και οι Ρωμαίοι το 167 π.Χ. Το 1389 με την ήττα των Σέρβων από τους Οθωμανούς την αντίσταση ανέλαβε μέχρι το θάνατό του ο εθνικός ήρωας της χώρας Γεώργιος Καστριώτης-Σκεντέρμπεης (1405-1468), μετά επικράτησαν οι Οθωμανοί για τετρακόσια χρόνια. Με τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και στα Βαλκάνια αρχίζουν να σχηματίζονται τα εθνικά κράτη, Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Παγκόσμιοι πόλεμοι ανάμεσα σε λαούς που αλλού λιγότερο αλλού περισσότερο έχουν αναμιχθεί.

Το 1913 οι Μεγάλες δυνάμεις αναγνωρίζουν την Αλβανία ως ανεξάρτητο κράτος και απαιτούν την αποχώρηση του ελληνικού στρατού που βρίσκεται ήδη στην περιοχή της «Βορείου Ηπείρου», σε διαφορετική περίπτωση δεν θα αναγνώριζαν την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος αρχικά αρνήθηκε να παραχωρήσει την περιοχή που κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί. Στη συνέχεια αφού εξέφρασε τη λύπη του για την αποχώρηση και ζήτησε εγγυήσεις για την ασφάλεια των πληθυσμών, συμφώνησε, και ξεκίνησε η αποχώρηση του στρατού. Όμως οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής αρνήθηκαν να συμβιβαστούν, επαναστάτησαν και σχημάτισαν το 1914 προσωρινή κυβέρνηση με πρωτεύουσα το Αργυρόκαστρο, μάλιστα με πικρία γιατί η ελληνική κυβέρνηση εγκλωβισμένη στη συμφωνία που είχε κάνει με τις μεγάλες δυνάμεις δεν τους παρείχε στρατιωτικό υλικό. Η αλβανική κυβέρνηση οδηγήθηκε σε συμβιβασμό μαζί τους και στις 17 Μαρτίου υπέγραψε το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας που αναγνώριζε την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου και δεσμεύονταν για την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία και την θρησκευτική ελευθερία του ελληνικού πληθυσμού. Όμως το Πρωτόκολλο δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή καθώς είχε ήδη ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ούτε οι αίολες εγγυήσεις που ζήτησε ο Βενιζέλος ούτε το ανεφάρμοστο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας προστάτευσαν τον ελληνικό πληθυσμό. Εκτεταμένη η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βασανισμοί, θάνατοι, απαγόρευση της εκπαιδευτικής και θρησκευτικής ελευθερίας, φυλακίσεις, «Στις κερασιές του Μπουρελιού θάψανε το Φιλίππη» μας λέει ο κ. Κώστας Στέργιος στην ποιητική του συλλογή που μας χάρισε στους Άγιους Σαράντα. Η κατηγορία; «Προπαγάνδα». Μας πως θα μπορούσαν ξαφνικά να είναι κάτι άλλο, αιώνες τώρα μιλούσαν αυτή τη γλώσσα και πίστευαν σε αυτό το θεό. Όμως η χάραξη των συνόρων και η εγκαθίδρυση των εθνικών κρατών ήταν και παραμένει σκληρή και αδυσώπητη. Αλίμονο σε αυτούς που έμειναν πίσω.

Τον Νοέμβριο του 1944 οι κομμουνιστές διεκδίκησαν την εξουσία με αρχηγό τον Ενβέρ Χότζα. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η χώρα απομονώθηκε από τη Δύση, σταδιακά από την κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία, το Σοβιέτ και την Κίνα. Το 1985 πέθανε ο Χότζα, το 1991 το κομμουνιστικό καθεστώς κατέρρευσε και τα σύνορα άνοιξαν. Από τότε οι ελληνοαλβανικές σχέσεις έχουν σκαμπανεβάσματα, όμως σίγουρα έχουν βελτιωθεί καθώς ο δρόμος της ανάπτυξης και της σταθερότητας της Αλβανίας αποτελεί προϋπόθεση και για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων της Ελληνικής Μειονότητας (Έκθεση Εμπορικού Επιμελητήριου Ιωαννίνων, Έκθεση του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου-Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου). Με βάση τα στοιχεία των διαφορετικών εκτιμήσεων ή της απογραφής ο αριθμός της Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία ανέρχεται από 50 έως 400 χιλιάδες, οι περισσότεροι από τους οποίους πηγαινοέρχονται στην Ελλάδα.

Συνέντευξη με τον Lorenc Pushi, μουσικός-ιδιοκτήτης του πρώτου σχολείου της επαρχίας Berat πριν 101 χρόνια

Καλώς ήλθατε στο Μπεράτ «την πόλη με τα χίλια παράθυρα». Το κτίριο που βρισκόμαστε εντάσσεται στη γειτονιά Gorica. Εδώ μένουμε οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Μπροστά

μας είναι το ποτάμι Οσούμ και απέναντι μας η μουσουλμανική γειτονιά Mangalem. Τις δυο κοινότητες όμως ενώνει το ιστορικό γεφύρι της πόλης μας. Για να επανέλθω στο κτίριο, κτίστηκε το 17^ο αιώνα και υπήρξε η κατοικία του Υπουργού Δικαιοσύνης. Πριν από 101 χρόνια λειτούργησε ως το πρώτο σχολείο της επαρχίας Berat, με δυο μόνο τάξεις. Στο υπόγειο του κτιρίου μπορείτε να δείτε αρχειακό υλικό με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς της εποχής (βλ. παρακάτω στο δεύτερο βίντεο). Η λειτουργία του κτιρίου ως σχολείο σύντομα διακόπηκε από τους πολέμους, τον Α’ παγκόσμιο Πόλεμο. Υπήρξαν πολλές διακοπές στην ομαλή πορεία μας, εδώ έφτασε ο ιταλικός και ο ελληνικός στρατός.

Από το 1944 κυβέρνησε ο Εμβέρ Χότζα έως το θάνατό του το 1985. Ο Χότζα ίδρυσε το κομμουνιστικό αλβανικό κόμμα μέσα στον πόλεμο το οποίο εγκαθίδρυσε για πολλά χρόνια. Ήδη από το 1939 οι ιταλικές δυνάμεις κατοχής τον είχαν απολύσει από τη θέση του δασκάλου γιατί αρνήθηκε να γίνει μέλος του φασιστικού κόμματος. Το 1946 άρχισε μια αγροτική μεταρρύθμιση με κολχόζ κατά τα σοβιετικά πρότυπα, έδωσε γη στους χωρικούς που τον πίστεψαν και αρκετοί τον ακολούθησαν. Στην αρχή συνεργάστηκε με τους Ρώσους, μετά με τους Κινέζους και στο τέλος με κανέναν. Την ίδια περίοδο σκότωσε και φυλάκισε πολλούς διανοούμενους της Αλβανίας και έκλεισε τα σύνορα. Δεν μπορούσες να μιλήσεις, ούτε καν σου περνούσε από το νου για κριτική. Είχε ένα «όνειρο» που περνούσε στον κόσμο και αυτός δεν μπορούσε να δει έξω από το δικό του όνειρο. Το 1967 απαγόρευσε κάθε θρησκευτική δραστηριότητα, η Αλβανία έγινε το πρώτο αθεϊστικό κράτος. Φυσικά το ίδιο έκανε και με τους Έλληνες που ζούσαν στην Αλβανία, κανείς δεν μπορούσε να αμφισβητήσει το δικό του Νόμο.

Με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού πολλοί Αλβανοί πήγαν στις γειτονικές χώρες. Και εγώ από το 1994 και για δεκαεπτά χρόνια εργαζόμουν στην Ελλάδα, μετά πήγα στην Ιταλία. Η Αλβανία έχει διασχίσει ένα δύσκολο δρόμο, όμως σήμερα έχουν έρθει καλύτερες μέρες. Τα σύνορα άνοιξαν, η οικονομία μας βελτιώθηκε. Επίσης φαίνεται ότι δεν έχουμε έντονες δυσκολίες από την οικονομική κρίση, ο διεθνής μας δανεισμός δεν είναι υψηλός, ούτε ο ρυθμός ανάπτυξης για να έχουμε πιέσεις να τον διατηρήσουμε.

Τον Ιούνιο του 2014 μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες την τελευταία πενταετία, η χώρα μου απέκτησε καθεστώς υποψήφιας ευρωπαϊκής χώρας. Η ίδια η Ευρώπη είναι ένα όνειρο, μια τάση με δυναμική, είναι το μέλλον ως ένα μοντέλο κουλτούρας, οικονομίας, αξιών. Η οικονομία προστατεύεται καλύτερα με την αξιοκρατία, την τεχνολογία και την ανοιχτή αγορά. Δεν χωράει η «μαύρη αγορά». Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακριβώς θα μας βοηθήσει να πολεμήσουμε τη γραφειοκρατία, το νεποτισμό, τη διαφθορά και να κερδίσουμε περισσότερη αξιοπρέπεια. Εδώ τώρα όλα είναι μια συναλλαγή, μου δίνεις και σου δίνω σε ένα μικροεπίπεδο. Οι ευρωπαίοι είναι πιο συστηματικοί και με την προστασία του περιβάλλοντος, η φύση μας και τα ποτάμια μας αξίζουν να παραμείνουν καθαρά. Ο κίνδυνος είναι πάντα υπαρκτός, χρειάζεται έλεγχος και των ξένων εταιρειών που δρουν στη χώρα μας.

Άκουσες πριν αυτά που μας έλεγε ο φίλος από τη Νότια Αφρική για τις πετρελαιοπηγές που είδατε λίγο πριν μπείτε στο Μπεράτ. Εδώ πιο πέρα από εμάς οι αμερικάνικες εταιρείες αντλούν πετρέλαιο με μια απαγορευμένη μέθοδο, με την πίεση νερού ώστε να αντληθεί μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου, η μέθοδος ονομάζεται «Hydraulic fracturing ή fraccing/«υδραυλική ρωγμάτωση». Λίγο πριν χτυπήσουν το κοίτασμα διοχετεύουν μέσα από στη γεώτρηση νερό με υψηλή υδραυλική πίεση ώστε να δημιουργήσει ρωγμές στους βράχους μέσα στους οποίους υπάρχει το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Όμως η «υδραυλική ρωγμάτωση» είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και σε αρκετές χώρες έχει απαγορευτεί, οι υποστηρικτές υποστηρίζουν τα οικονομικά οφέλη από τις εύκολα προσβάσιμες πηγές υδρογονανθράκων. Όμως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της υδραυλικής ρωγμάτωσης είναι τεράστιες συμπεριλαμβανομένων της μόλυνσης των υπόγειων υδάτων, την εξάντληση των γλυκών υδάτων, την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα, την ενεργοποίηση των σεισμών, την ηχορύπανση, την ρύπανση της επιφάνειας με τους επακόλουθους κινδύνους για την υγεία μας. Και στην Ελλάδα τώρα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για την άντληση των υδρογονανθράκων, κολύμπησα στις δικές σας θάλασσες για πολλά χρόνια και μου αρέσει να παραμείνουν καθαρές. Είμαστε και θα είμαστε γείτονες. Διατηρούμε πολλές ανταλλαγές. Όσο και αν για κάποιους ακούγεται παράξενο η Αλβανία αγαπάει την Ελλάδα, αξίζει, μας αρέσει το στυλ της ελληνικής ζωής, η μουσική. Δεν υπάρχουν εχθροί. Αν υπάρχουν κάποια άκρα, όπως σε κάθε χώρα, αυτοί δεν έχουν ενεργό ρόλο.

(Ταξίδι στην Αλβανία Δεύτερο Μέρος: Άγιοι Σαράντα, Βουθρωτό, Αργυρόκαστρο, Berat, Βίντεο διάρκειας 20’ λεπτών): Άγιοι Σαράντα, Ο ομογενής ποιητής κ. Κώστας Στέργιος, Αρχαίο Βουθρωτό/Butrint (Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO), Μουσείο Βουθρωτού, Αργυρόκαστρο (Μνημείο της UNESCO), “Ο κ. Ατίκα… οι μάστορες της πέτρας”, “Η εκπαίδευση της Ελληνικής Μειονότητας”, Berat ή Μπεράτ (Μνημείο της UNESCO), “Η πόλη με τα χίλια παράθυρα”, Ένα σχολείο 100 ετών, Το Κάστρο του Βερατίου

Συνέντευξη με τον Κώστα Στέργιο, ποιητή, γλύπτη, πρώην δάσκαλο στους Αγίους Σαράντα

Μετά από τα τόσα προβλήματα που έχουμε περάσει η λύση για την Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας είναι να τεθεί σε εφαρμογή το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας (17

Μαΐου 2014), το οποίο έχει υπογραφεί από την Αλβανία. Έως τώρα δεν έχει εφαρμοστεί αλλά αυτό θα έλυνε πολλά προβλήματα. Με την αλλαγή του κομμουνιστικού καθεστώτος του Χότζα, η Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας ιδρύσαμε την πολιτική οργάνωση Ομόνοια (1990) για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας, και συνέχεια την «Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», εκπρόσωποι μας είναι ο Β. Μπολάνος, ο Β. Ντούλης κ.ά. Επίσης είχαμε την καλή τύχη να μας στείλουν τον Αρχιεπίσκοπο κ.κ. Αναστάσιο που έχει κάνει πάρα πολλά έργα.

Οι αγώνες μας για ελληνόγλωσση εκπαίδευση και τη θρησκευτική μας ελευθερία έχουν μεγάλη διαδρομή. Πριν από την ίδρυση του αλβανικού κράτους (1913) στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου σε κάθε χωριό υπήρχε ένα ελληνικό σχολείο και μια ορθόδοξη εκκλησία. Με τη χάραξη των συνόρων ο ελληνικός πληθυσμός χαρακτηρίστηκε «μειονοτικός» σε ειδικές ζώνες, μέχρι τότε τα περισσότερα ελληνικά σχολεία λειτουργούσαν υπό τη διοίκηση των ελληνικών κοινοτήτων παρά του αλβανικού κράτους. Με το Σύνταγμα του 1928 θεσμοθετήθηκε η υποχρεωτική εκπαίδευση με διοργανωτή το αλβανικό κράτος, πολλά ελληνικά σχολεία έκλεισαν ενώ οι γονείς των μαθητών που έστελναν τα παιδιά τους σε μη κρατικά σχολεία αντιμετώπιζαν την ποινή της φυλάκισης. Οι παπάδες μας και οι δάσκαλοι μας έκαναν απεργίες. Επίσης έκαναν καταγγελία στην Κοινωνία των Εθνών η οποία παρέπεμψε το ζήτημα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης όπου δικαιωθήκαμε, το αλβανικό κράτος ανέλαβε την ευθύνη για τη ομαλή λειτουργία των ελληνικών σχολείων, κάποια σχολεία άνοιξαν αλλά ποτέ δεν έλειψαν τα προβλήματα.

Με την άνοδο του Χότζα στην εξουσία (1944) μια από τις πρώτες ενέργειες που έκανε ήταν να κλείσει τα ελληνικά σχολεία στη Χιμάρα και να μην την χαρακτηρίσει «μειονοτική περιοχή», ως αντίποινα γιατί είχαν ψηφίσει αρνητικά στο δημοψήφισμα για την ανάληψη της εξουσίας απ’ αυτόν. Μόνο φέτος αναγνωρίστηκε επίσημα η ύπαρξή της από πρωθυπουργό της Αλβανίας. Ο Χότζα έκλεισε πολλά σχολεία στο Αργυρόκαστρο, στο Βέλβινο και στα υπόλοιπα επέτρεψε λιγοστές ώρες ελληνικών την ημέρα. Η χώρα απομονώθηκε και η συνηθισμένη ποινή για όποιον προσπαθούσε να διαφύγει στην Ελλάδα ήταν αυτή του θανάτου και της εξορίας των συγγενών του. Εδώ στους Αγίους Σαράντα απέναντι μας βρίσκεται η Κέρκυρα, απαγορευόταν και μόνο να κοιτάζουμε προς τα εκεί, αυτό και μόνο ήταν αρκετό για να μας φυλακίσουν.

Το 1967 καταργήθηκε επίσημα η θρησκεία. Οποιαδήποτε θρησκευτική εκδήλωση απαγορεύτηκε αυστηρά. Όμως η παράδοσή μας είναι στενά συνυφασμένη με τη θρησκεία και δεχτήκαμε τεράστιο πλήγμα. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια μετατράπηκαν σε αποθήκες. Κάποιοι προσπάθησαν και έκρυψαν κάποια εικονίσματα σε σπηλιές και πήγαιναν και προσευχόταν κρυφά, η κατοχή θρησκευτικής εικόνας αποτελούσε αδίκημα για τον αλβανικό νόμο. Οι παπάδες κυνηγήθηκαν, ο πεθερός μου ήταν ιερέας και έκανε 17 χρόνια φυλακή, άλλοι περισσότερα ή θανατώθηκαν.

Όταν έπεσε ο Χότζα άνοιξαν τα σύνορα και μαζί κάποια ελληνικά σχολεία και εκκλησίες. Σήμερα λειτουργούν ελληνικά σχολεία στους Αγίους Σαράντα, στην Κορυτσά, στο Αργυρόκαστρο και αλλού. Στα σχολεία διδάσκουν δάσκαλοι από την Ελληνική Μειονότητα. Στην απογραφή του 2011 όπου συμμετείχα ως απογραφέας απογράψαμε 300.000 Έλληνες, πολλοί από τους οποίους πηγαινοέρχονται στην Ελλάδα.  Τα τελευταία 25 χρόνια στα Βαλκάνια υπάρχει μεγάλη αναταραχή. Όμως πιστεύουμε ότι η υποψηφιότητα της Αλβανίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μας βοηθήσει. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό και το Διεθνές Δίκαιο θα πρέπει να αναγνωριστούν και τα δικά μας δικαιώματα αλλιώς η υποψηφιότητα δεν θα προχωρήσει.

124. Ταξίδι στο Κόσσοβο, το εκκρεμές της ιστορίας!

Η λέξη «Κοσσυφοπέδιο» προέρχεται από τη σύνθετη λέξη «κοτσύφι»-«πεδίο». Η περιοχή αποτέλεσε το πεδίο της μάχης του Κοσσυφοπεδίου (1389) όπου οι Σέρβοι ηττήθηκαν από τους Τούρκους. Χτίζοντας και ενδυναμώνοντας την εθνική τους ταυτότητα πολλές φορές στα Βαλκάνια συναντήσαμε νέους να παρακολουθούν ταινίες σχετικά με αυτή τη σημαντική μάχη. Την αρχαιότητα η περιοχή κατοικήθηκε από διάφορες φυλετικές ομάδες, κατακτήθηκε από τη Ρώμη και ενσωματώθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία του Ιλλυρικού (59 π.Χ.).  Αργότερα στην περιοχή επικράτησε ο χριστιανισμός,  η Βυζαντινό-σλαβική κουλτούρα και η κατοχή συχνά εναλλασσόταν μεταξύ της Σερβίας και της Βουλγαρίας. Η παλαιότερη αναφορά σε αλβανικό πληθυσμό προέρχεται από την βυζαντινή χρονογραφία (τέλη 11ου αι.). Κατά τη διάρκεια του 13^ου-14ου αιώνα, το Κοσσυφοπέδιο έγινε το πολιτικό και πνευματικό-θρησκευτικό κέντρο του σερβικού βασιλείου. Μετά τη μάχη του 1389, η οθωμανική κατοχή και το Ισλάμ παρέμειναν σχεδόν 500 χρόνια (1455-1912) όπου αλλάζει η εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού, όπως έγινε και άλλες φορές. Το 1912 με τους Βαλκανικούς πολέμους η Σερβία ανακτά τον έλεγχο, το Κόσοβο γίνεται μέρος της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας (1918). Οι εθνοτικές εντάσεις Σέρβων-Αλβανών δεν έλειψαν. Υπό το φόβο προσέγγισης του αλβανικού κομμουνιστικού καθεστώτος, στο Σύνταγμα της Γιουγκοσλαβίας το 1974 ο Τίτο χορήγησε σημαντική αυτονομία στο Κοσσυφοπέδιο. Στις 28 Ιουνίου του 1989, η αλλαγή της γιουγκοσλαβικής πολιτικής της «αδελφότητας και ενότητας» προς τις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες από το Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς (για πολλούς προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του στη Σερβία) παρεμβαίνει στο ειδικό αυτόνομο καθεστώς του Κοσόβου υπέρ των Σέρβων. Αυτή η κίνηση ήταν μεταξύ άλλων η αρχή του τέλους της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, και της ανεξαρτησίας του Κοσόβου αφού πρώτα σκοτώθηκαν χιλιάδες Αλβανοί και Σέρβοι, ενώ χιλιάδες άλλοι μετακινήθηκαν. Το 2008, η Βουλή του Κοσσυφοπεδίου ανακοίνωσε, μονομερώς, την ανεξαρτησία του από τη Σερβία, την οποία έως σήμερα έχουν αναγνωρίσει 107 χώρες-μέλη του ΟΗΕ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις σήμερα ο πληθυσμός του Κοσσυφοπεδίου ανέρχεται σε δυο εκατομμύρια, Αλβανοί 90%, Σέρβοι 7%, κ.ά. λιγότερο από 4% (Βόσνιοι, Κροάτες, Ρομά, Τούρκοι κ.ά.). Τη διοίκηση ασκεί η Προσωρινή Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών με τη βοήθεια της προσωρινής Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπό την ασφάλεια του NATO.

(Ταξίδι στo Κόσοβο, Βίντεο διάρκειας 4’ λεπτών): Εθνικό Πάρκο Rugova – “τα καταραμένα βουνά”, η πόλη Peja, το μοναστήρι Visoki Decani (Μνημείο της UNESCO), Prizen, Πρίστινα η πρωτεύουσα

Μια εκτεταμένη μετά-πολεμική ανάλυση της ΟΥΝΕΣΚΟ (1999-) με τον τίτλο «Παράλληλοι Κόσμοι-Ξαναχτίζοντας το εκπαιδευτικό σύστημα στο Κόσοβο», σημειώνει ότι η ένταση ανάμεσα στους Σέρβους και στους Αλβανούς συνεχίζεται μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σε μια παράδοση όπου εξακολουθούν να διατηρούν ένα σέρβικο και ένα αλβανικό όνομα σε κάθε χωριό, στην φτωχότερη περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας, το μεγαλύτερο ερώτημα τίθεται για την εκπαίδευση των Σέρβων. Τον Ιούνιο του 2014 οι Υπουργοί Παιδείας της Αλβανίας και του Κοσόβου υπέγραψαν μια ιστορική συμφωνία για την ενοποίηση των εκπαιδευτικών συστημάτων και την κοινή χρήση σχολικών εγχειριδίων. Η Αλβανίδα Υπουργός Παιδείας Λιντίνα Νικόλλα σημείωσε: «Οι Κοσοβάροι φοιτητές, οπουδήποτε, μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα αλβανικά σχολεία και αντίστροφα. Οι μαθητές μας θα είναι σε θέση να φοιτούν σε σχολεία της ΕΕ, επειδή το πρόγραμμα σπουδών είναι το επίσημο πρόγραμμα σπουδών της ίδιας της Ένωσης». «Το βήμα αυτό προς αυτή την ενοποίηση δεν αποτελεί απλά και μόνο μια μηχανική κίνηση προς την ενότητα πέρα από τα σύνορα μας, αλλά αποτελεί ένα κοινό ταξίδι προς το τι επιθυμούμε για το αύριο της νέας γενιάς των Αλβανών, ενώ θα συμβάλει και στη βελτίωση της αλβανικής γλώσσας», τόνισε κατά τη συμφωνία ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα.

125. Ταξίδι στη Βοϊβοντίνα, μια ακόμη ανάμιξη των ευρωπαϊκών πληθυσμών!

Η επίσημα Αυτόνομη Επαρχία της Βοϊβοντίνας βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Σερβίας. Εδώ ομιλούνται έξι συνολικά επίσημες γλώσσες: σερβικά, ουγγρικά, σλοβακικά, κροατικά, ρουμανικά, ρουσίνικα. Κυρίαρχη εθνική ομάδα είναι οι Σέρβοι (74%), ενώ σημαντική μειονότητα είναι αυτή των Ούγγρων (περίπου 14%) και άλλες μικρότερες. Μοιρασμένη ανάμεσα στα βασίλεια της Ουγγαρίας και της Κροατίας μέχρι τον 16ο αι., την κατέλαβαν οι Τούρκοι, μέρος της αυτοκρατορίας της Αυστροουγγαρίας ενσωματώθηκε τελικά στην Γιουγκοσλαβία (1920). Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου της παραχωρήθηκε αυτονομία. Το 1974 ο Τίτο παρείχε ακόμη περισσότερη αυτονομία, όπως και στο Κοσσυφοπέδιο, προκειμένου να αμβλύνει τις διενέξεις με τους μειονοτικούς πληθυσμούς. Με το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας η ουγγρική μειονότητα άσκησε πιέσεις για ανεξαρτησία αλλά τελικά το αίτημα δεν οδήγησε σε κλιμάκωση της έντασης, όπως συνέβη σε άλλες περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Ταξίδι στη Βοϊβοντίνα, Βίντεο διάρκειας 4’ λεπτών): Η πόλη Βρσακ,  Novi Sad το κέντρο, Το κάστρο Petrovaradin, Η πολυεθνικότητα σε χορούς από παιδιά

Η Βοϊβοντίνα είναι μια πολύ-εθνική, πολύ-πολιτισμική, πολύ-γλωσσική, αυτόνομη περιοχή βόρεια της Σερβίας. Η χρήση των έξι επίσημων γλωσσών εφαρμόζεται στο εκπαιδευτικό σύστημα. Τριάντα (30) εθνικές ομάδες αποτελούν το 35% του συνολικού πληθυσμού της Βοϊβοντίνας που φτάνει τα δυο εκατομμύρια. Γίνεται προσπάθεια ακόμη και οι μικρές εθνοτικές ομάδες να διδάσκονται τη μητρική τους γλώσσα. Συνήθως υπάρχει διγλωσσία με επικρατούσα τη σέρβικη με τη μητρική γλώσσα. Για παράδειγμα το δημοτικό σχολείο «Bratstvo jedinstvo» έχει πενήντα μαθητές και σχεδόν όλοι μιλούν τις τρεις διδασκόμενες γλώσσες: σέρβικα, ουγγρικά, σλοβακικά. Παρόμοια διδάσκονται τους χορούς και την κουλτούρα διαφορετικών παραδόσεων. Αντίστοιχα στο χωριό Jedinstvo υπάρχουν τρεις θρησκευτικές παραδόσεις καθολικοί, ορθόδοξοι, ευαγγελιστές, που σε κάποιες περιπτώσεις ενώνονται για να κάνουν κοινές προσευχές και κοινές λειτουργίες.