ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 87-89. Ταξίδι στην Ισλανδία, στην Σουηδία και στη Φινλανδία

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Στον κόσμο των αγορών η έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης βάλλεται. «Ιδιωτικοποιούμε τα κέρδη ενώ κοινωνικοποιούμε τις απώλειες;» Όμως η ευρωπαϊκή εμβάθυνση αναπτύσσεται στις εκπαιδευτικές ανταλλαγές Arion και Comenius. Στην Ισλανδία το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα για τη δυναμική της ομάδας και τις κοινωνικές δεξιότητες είχε μια γεύση γεωλογικών φαινομένων, ενώ στη Σουηδία από το 2006 μας πρότειναν την προβολή αντιρατσιστικών ταινιών στα σχολεία. Οι πολιτισμικές και εκπαιδευτικές διαφορές ανάμεσα στον ευρωπαϊκό βορρά και στο νότο απεικονίζονται πότε με χιούμορ και πότε με έκπληξη στις συνεντεύξεις των Σουηδών εκπαιδευτικών που φιλοξενήσαμε για μια εβδομάδα σε ειδικά σχολεία της Κρήτης. Ακόμη, η Φιλανδία στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής, με ένα «ανορθόδοξο» χαλαρό παιδαγωγικό κλίμα, ένα ισότιμο ενιαίο δημόσιο σχολείο, καμία εξέταση μέχρι τα δεκαέξι αλλά με ενισχυτική διδασκαλία για το 30% των μαθητών, και μέσα στην δεκάδα των διεθνών αξιολογήσεων (πρώτη στις εκθέσεις PISA το 2000, 2003, 2006).

87. Ταξίδι στην Ισλανδία, της φωτιάς και του πάγου!

Το νησί της Ισλανδίας (ετυμολογικά «η γη του πάγου»), μια νεαρή γεωλογικά περιοχή, βρίσκεται πάνω στη μεσοωκεάνεια ράχη του Ατλαντικού, στο ρήγμα της ευρωπαϊκής με την αμερικάνικη τεκτονική πλάκα. Οι γεωθερμικές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες ενώ η ομορφιά του τοπίου είναι σπάνια. Η Ισλανδία ήταν μια από τις πρώτες χώρες που αντιμετώπισε την κατάρρευση των ιδιωτικών της τραπεζών τον Οκτώβριο του 2008. Το ντοκιμαντέρ του Γ. Αυγερόπουλου «Μαθήματα από τους Βίκινγκς» καταγράφει τις δημοκρατικότερες διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για την αντιμετώπιση του διλήμματος αγορές ή πολίτες, και τις οποίες συνοψίζει ο Πρόεδρος της ισλανδικής Δημοκρατίας Όλαφουρ Ράγκναρ Γκρίμσον ο οποίος δυο φορές δεν υπέκυψε στις απαιτήσεις των αγορών αλλά προσπάθησε με δύο δημοψηφίσματα να στηρίξει το συμφέρον των πολιτών: «Έχουμε ένα σύστημα στο οποίο τα κέρδη των τραπεζών οδηγούν σε υπερκέρδη για τους μετόχους και σε μπόνους για τους τραπεζίτες, αλλά οι ζημιές των τραπεζών επιβαρύνουν την κοινωνία; Δηλαδή ιδιωτικοποιούμε τα κέρδη και κοινωνικοποιούμε τις απώλειες;»

Στα πλαίσια του Comenius από 5 έως 11 Αυγούστου 2004 συμμετείχα μαζί με άλλους δεκαπέντε εκπαιδευτικούς από πολλές χώρες της Ευρώπης, στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας στην πόλη Hveragerdi: «Δυναμική της Ομάδας και Κοινωνικές Δεξιότητες»/«Group Dynamics and Social Skills». Συνολικά το πρόγραμμα έχει πραγματοποιηθεί στη Φινλανδία (2002), στην Ισλανδία (2002-2004), στην  Κύπρο (2004-2006), στην Πορτογαλία (2007) και στην Ιταλία (2009-). Σκοπός του είναι να αναπτύξει με παραδείγματα την εμπειρία μας για τη δυναμική της ομάδας, τη συναισθηματική και κοινωνική μάθηση για τη δημιουργία καλύτερων σχολείων και κλίματος μέσα στις τάξεις. Αν και το σχολείο καλύπτει μια από τις σημαντικότερες περιόδους στη νευροβιολογική ανάπτυξη των παιδιών, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και των κοινωνικών δεξιοτήτων, μέχρι στιγμής, η εκπαίδευση έχει επικεντρωθεί στις ακαδημαϊκές επιτυχίες.

(«Ταξίδι στην Ισλανδία, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 7’ λεπτών): Στην πόλη Hveragerdi με το “Comenius”, “Γεωθερμικές πηγές, Θερμοπίδακες και Παγετώνες”, “Στη μεσοωκεάνεια τεκτονική ράχη του Ατλαντικού”, Οι Χρυσοί καταρράχτες “Gullfoss”, Landmannalaugar, οι “πισίνες του λαού”, Reykjadalur, Η πρωτεύουσα Ρέυκιαβικ

Οι κοινωνικές δεξιότητες αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην κατανόηση και έκφραση του εαυτού και των άλλων, στην αυτογνωσία, στα κίνητρα και στην ενσυναίσθηση. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βιωματικά εργαστήρια προσέγγισε τις φάσεις ανάπτυξης της ομάδας, τα συναισθήματα, τους ρόλους, την επικοινωνία, την ηγεσία, τους κανόνες, τις συγκρούσεις, τη συνοχή, την παρατήρηση της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, τις θέσεις των μελών, το κλίμα, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες. Η κατανόηση της δυναμικής της ομάδας μπορεί να μεταφερθεί στο κλίμα της τάξης με τη δημιουργία ασφάλειας και εμπιστοσύνης, διαφάνεια, συνοχή και αντιμετώπιση των συγκρούσεων με συνεργασία, συζητήσεις, θετική και εποικοδομητική ανατροφοδότηση, παιχνίδια και παιχνίδια ρόλων, κατανόηση της συμπεριφοράς του ίδιου του εκπαιδευτικού που λειτουργεί ως συντονιστής/εμψυχωτής της ομάδας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ακόμη και στο χώρο της αγοράς μεγάλες εταιρείες οργανώνουν για το προσωπικό τους παρόμοια βιωματικά εργαστήρια για την κατανόηση της δυναμικής της ομάδας και την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων τους.

88. Ταξίδι στη Σουηδία, των δασών και του σιδήρου!

«Καμία ομορφιά/ δεν είναι μεγαλύτερη από την ομορφιά της φύσης,/ Καμία ευτυχία/ Δεν είναι μεγαλύτερη από την πλάση» (Albert Nilsson, Σουηδία).

Συνέντευξη με τη Margareta Olofsson, εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής στο σχολείο του Tyreso στη Στοκχόλμη

Πώς ήταν οι εκπαιδευτικές σας επισκέψεις στα ειδικά σχολεία των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου;

Εκ μέρους των συναδέλφων μου θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για τη διοργάνωση της επίσκεψής μας στα ειδικά σχολεία της Κρήτης το 2005. Ήταν μια εξαιρετική επίσκεψη. Πιστεύω ότι εδώ στη Σουηδία έχεις παρατηρήσει κάποιες πολιτισμικές διαφορές, συναισθηματικά είμαστε περισσότερο «σφιγμένοι». Δεν εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας τόσο εύκολα, δεν έχουμε αυθορμητισμό. Ακόμη και τα καθίσματα στα τρένα μας ήταν σε απόσταση και σε αντίθετη κατεύθυνση το ένα προς το άλλο, δεν υπάρχει άμεση επικοινωνία. Σήμερα το πρόσεξαν και άρχισαν να τοποθετούν τα καθίσματα των τρένων αντικριστά για να αρχίσουμε να μιλάμε…

Αυτά που θυμάμαι από την Κρήτη ήταν τα ασυνήθιστα για μένα πράγματα. Στα χωριά κάθονταν έξω στα καφενεία και έπιναν καφέ, μίλαγαν. Ίσως επειδή έχει τόση ζέστη δεν μπορείς να πας έξω για δουλειά και μένεις και συζητάς με το γείτονά σου. Ο καιρός για μας στη Σουηδία είναι ένα κοινωνικό γεγονός, δεν είναι απλά ζέστη ή κρύο. Ο καιρός λέει αν μπορούμε να κάνουμε μια βόλτα στη φύση και εάν μπορούμε να επισκεφτούμε ένα φίλο μας. Κάτι άλλο που μου έκανε εντύπωση ήταν όταν επισκεφτήκαμε ένα ελληνικό σχολείο και μας κέρασαν ρακί. Στη Σουηδία, στο παρελθόν, είχαμε έντονο πρόβλημα με τον αλκοολισμό και το ποτό απαγορεύεται στις δημόσιες υπηρεσίες.

Επίσης μας προκάλεσε μεγάλη έκπληξη όταν αμέσως μετά από την εκπαιδευτική μας επίσκεψη μας κάλεσαν για δείπνο! Στη Σουηδία δεν καλούμε ποτέ κάποιον άγνωστο έτσι αυθόρμητα για φαγητό. Αν έχουμε κάποια επίσκεψη θα την προετοιμάσουμε από καιρό. Όμως στην Κρήτη μας πήγαν έξω σε ένα χωριό και μας πρόσφεραν ένα τόσο πλούσιο τραπέζι, με τόσο νόστιμα φαγητά. Μπορώ να πω ότι τα φαγητά ήταν αληθινά! Θέλω να απευθυνθώ σε εκείνους τους ανθρώπους και να τους στείλω τα θερμά μου χαιρετίσματα, ήταν τόσο καλοί και τόσο φιλόξενοι, ζεστοί! Κάτι άλλο που μου έκανε εντύπωση, ένα άλλο περιστατικό. Σε εκείνο το δείπνο δεν έπινα κρασί και ένας Έλληνας με ρώτησε: «Γιατί δεν πίνεις κρασί;» Και του απάντησα: «Απόψε είμαι η οδηγός». Είχαμε νοικιάσει δύο αυτοκίνητα και θα οδηγούσα για την επιστροφή μας στην πόλη. Ο άνθρωπος γέλασε και μου είπε: «Μην ανησυχείς, είμαστε όλοι οδηγοί εδώ!» Επίσης θυμάμαι σε μια άλλη πόλη στο Ηράκλειο, ήταν τόσο δύσκολο να οδηγήσεις, και όταν φτάσαμε στο ξενοδοχείο είχαν πιάσει το χώρο της στάθμευσής μας. Απέναντι ήταν ένα άδειο χωράφι και μας είπαν: «Μπορείτε να το παρκάρετε εκεί». Και εμείς παραξενευτήκαμε: «Μα πώς; Αφού δεν υπάρχει σήμα για στάθμευση»!

Σπούδασα δασκάλα. Όταν γέννησα τα δυο μου παιδιά έμεινα στο σπίτι ως «day mother», δηλαδή «μητέρα της ημέρας». Μαζί με τα δυο δικά μου παιδιά, ερχόταν στο σπίτι μου άλλα οχτώ παιδιά και τους έκανα μάθημα στο σπίτι. Για έξι χρόνια το σπίτι μου ήταν ένα μικρό σχολείο. Θυμάμαι τα πρώτα μου χρόνια ως δασκάλα, πολλά χρήματα, πολλές τάξεις και πλούσιο προσωπικό. Σήμερα είναι η πρώτη φορά που χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί με το σχολικό προϋπολογισμό. Τα ειδικά σχολεία μας ιδρύθηκαν το 1967 και δόθηκαν παρά πολλά χρήματα με εξειδικευμένη γνώση. Σήμερα μιλάμε για την ενσωμάτωσή και ανησυχώ αν αυτά τα παιδιά θα συνεχίσουν να λαμβάνουν εξειδικευμένη φροντίδα. Υπάρχει αλλαγή και στην εκπαίδευση των δασκάλων, ενώ πριν είχαμε σπουδές ως εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής, σήμερα σπουδάζουν απλά ως σύμβουλοι που θα παρακολουθούν τα παιδιά μέσα στα γενικά σχολεία. Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί αντιδρούμε γιατί φοβόμαστε ότι όλα τα παιδιά θα πάνε στο ίδιο σχολείο χωρίς καμία προετοιμασία και ότι θέλει ας γίνει. Τώρα είμαι σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού για 45 μαθητές με ειδικές ανάγκες, ενώ το «κανονικό» σχολείο έχει μόνο δύο συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού για 1.100 μαθητές (!), παρόλο που αυτά τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ανάγκη γιατί θα εργαστούν στην αγορά. Και το άλλο, η εκπαίδευση για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες συνεχίζεται εφόρου ζωής ενώ των άλλων παιδιών σταματάει σε κάποια φάση της ζωής τους. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες όταν κλείσουν τα δεκαέξι αν μπορούν θα έχουν επαγγελματική εκπαίδευση, αλλιώς μένουν σε διαμερίσματα μέσα στην κοινότητα, με προσωπικό που τους βοηθάει και μια μόνιμη σύνταξη που είναι περίπου ίση με ένα κανονικό μισθό.

Πώς είδες την ελληνική εκπαίδευση σε σχέση με τη σουηδική;

Η εκπαίδευση στη Σουηδία όπως και στην Ελλάδα, είναι δωρεάν. Στη χώρα μου οι μαθητές έχουν δωρεάν μεσημεριανό φαγητό. Οι εκπαιδευτικοί στη Σουηδία εξειδικεύονται περισσότερο, τα παιδιά πάνε σε προπαρασκευαστικά τμήματα στην ηλικία των 5-6 ετών και οι δάσκαλοί τους έχουν εξειδικευτεί στη γλώσσα ή στα μαθηματικά κτλ. Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση στα ειδικά σχολεία του Ηρακλείου, του Ρεθύμνου και των Χανίων, είναι ότι δεν είδα κανένα παιδί με πολύ σοβαρά προβλήματα. Που είναι αυτά τα παιδιά; Δεν εκπαιδεύονται; Αυτό μας έκανε μεγάλη εντύπωση, όπως και ο ενθουσιασμός που δούλευαν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί! Ο τρόπος που δουλεύουμε εδώ δεν αλλάζει πολύ, μόνο η τεχνολογία είναι διαφορετική. Θυμάμαι επίσης το τετράδιο ενός Έλληνα μαθητή που μας τράβηξε την προσοχή. Ήταν κατακόκκινο από τις διορθώσεις των λαθών. Δεν θα κάναμε κάτι τέτοιο, αλλά θα ψάχναμε άλλους τρόπους να κάνει το παιδί την εργασία του. Είδαμε επίσης σε κάποια ελληνικά σχολεία μαθητές μεγαλύτερους των 21 ετών, στη Σουηδία δεν μένουν τόσο χρόνο, φεύγουν και κάνουν κάτι άλλο. Θα ήθελα να στείλω τους χαιρετισμούς μου σε όλους τους εκπαιδευτικούς των σχολείων που επισκεφτήκαμε για μια εβδομάδα στην Κρήτη. Ήταν τόσο φιλόξενοι και καλοί μαζί μας. Στα πρόσωπα τους ευχαριστούμε όλους τους Έλληνες εκπαιδευτικούς και ελπίζουμε να συνεχίσουμε τις ανταλλαγές ανάμεσα στα σχολεία μας και τις χώρες μας.

Συνέντευξη με τον Bengt Bengtsson, εκπαιδευτικό στο ειδικό σχολείο του Tyreso στη Στοκχόλμη

Θα θέλαμε να μας μιλήσεις για την ιστορία σας…

Τα ίχνη της προϊστορίας μας χάνονται τότε που οι άνθρωποι έφτιαχναν σπίτια με ξύλα και δέρματα ζώων. Στην πόλη Ολεά ανακάλυψαν αρχαιολογικά ευρήματα από την εποχή του

ορείχαλκου (3.000 π.Χ.). Ανακάλυψαν σκληρά δέρματα ζώων που εξάγονταν στους Ρωμαίους, απαραίτητα για τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις. Περίπου από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως το 1050 μ.Χ. κυριάρχησαν οι Βίκινγκς. Η εικόνα που έχει ο κόσμος γι’ αυτούς είναι ότι ήταν άγριοι, πανίσχυροι πολεμιστές και ναυτικοί. Οι έρευνες όμως έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν φτωχοί αγρότες. Όταν αυξήθηκε ο πληθυσμός τους και η γη δεν μπορούσε να τους θρέψει χρησιμοποίησαν την ξυλεία των απέραντων δασών, έφτιαξαν δυνατά πλοία, και ανοίχτηκαν στη θάλασσα. Πήγαν στη Γαλλία, στην Αγγλία, στη Ρωσία, στην Τουρκία, στην Ελλάδα αλλά και μέχρι την αμερικανική ήπειρο. Σιγά σιγά ανακάλυπταν τη δύναμή τους, άρχισαν να κατακτούν, να κλέβουν, να βιάζουν, ότι οι άνθρωποι κάνουν πάντα στην ιστορία. Αναδύθηκε ένα είδος ηρωισμού, μια εξιδανικευμένη εικόνα που σήμερα χρησιμοποιείται για να θεμελιώσει την εθνική ταυτότητα των «μεγάλων Σουηδών».

Θεωρείς τους Βίκινγκς ως τους προγόνους σας;

Στην Ευρώπη είναι δύσκολο να πεις ποιοι είναι οι πρόγονοί σου. Εμένα, για παράδειγμα, η μητέρα μου είναι Γαλλίδα και ο προπάππους μου ήταν Ολλανδός-Βέλγος ο οποίος ήρθε τον 17ο αιώνα στη Σουηδία γιατί ήξερε να φτιάχνει όπλα! Ποιος είναι λοιπόν ο γνήσιος Σουηδός και ποιοι είναι οι γνήσιοι Ευρωπαίοι; Ταυτόχρονα γίνεται μια προσπάθεια να διατηρήσουμε κάποιες «ρίζες». Το όνομα μου είναι «Bengt Bengtsson», δηλαδή «είμαι ο γιος του Bengt» (Bengt-sson). Οι συγγενείς των Βίκινγκς περπατάνε σε πολλούς ευρωπαϊκούς δρόμους σήμερα! Αυτό φαίνεται και στη γλώσσα, στην Αγγλία και στη βόρεια Γαλλία η λέξη «παράθυρο» είναι «window», παρόμοια στη γλώσσα των Βίκινγκς ήταν «βιντούα». Αυτό που έμεινε τελικά από τους Βίκινγκς ήταν ο πολιτισμός, αγαπούσαν με πάθος την ελευθερία, την ανεξαρτησία, διακρίνονταν για την σωματική τους διάπλαση, τη ρώμη, αλλά και την αυστηρότητα των οικογενειακών τους ηθών.

Μετά είχατε βασιλιάδες;

Οι Σουηδοί βασιλιάδες δεν ήταν καθόλου Σουηδοί! Κάνω μια παρένθεση για να σας πω ότι, σήμερα την 1 Ιουνίου 2002 γιορτάζουμε τα 750 χρόνια από την ίδρυση της Στοκχόλμης. Η λέξη «Στοκχόλμη» αποτελείται από τις λέξεις «Στοκ» και «Χόλμ». «Στοκ» είναι ο κορμός του δέντρου και «Χόλμ» το μικρό νησάκι πάνω στο οποίο έχτιζαν μια ξύλινη γέφυρα για να περνάνε απέναντι. Η Στοκχόλμη είναι χτισμένη πάνω σε 14 μικρές νησίδες με τη βοήθεια του ξύλου. Άλλωστε η Σουηδία ονομάζεται η «χώρα των δασών και του σιδήρου». Πριν από 750 χρόνια, λοιπόν, υπήρχε ένας βασιλιάς στην Στοκχόλμη, ο Beryol, ο οποίος κατέκτησε ένα μεγάλο μέρος της ευρύτερης περιοχής και ανακήρυξε πρωτεύουσα την Στοκχόλμη.

(«Ταξίδι στη Σουηδία, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 9’ λεπτών): Βόρεια Σουηδία, Εθνικό Πάρκο Storforsen, Ουψάλα ένα από τα αρχαιότερα Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια (1447), Στοκχόλμη γενέθλια 750 ετών, Kristianstad, Mε το πρόγραμμα Arion, Επισκέψεις σε γενικά και ειδικά σουηδικά σχολεία, Φωτογραφίες

Πώς δημιουργήθηκε το σύγχρονο κράτος;

Πριν 550 χρόνια το νότιο τμήμα της πατρίδας μου ανήκε στη Δανία. Η θάλασσα ανάμεσα στις δύο χώρες – το στοιχείο του νερού δεν ήταν ποτέ ένα στοιχείο που χωρίζει – ήταν ένας δρόμος που ενώνει. Στη γη υπήρχαν οι ληστές και τα άγρια θηρία, στη θάλασσα αν ήσουν καλός ναυτικός ήσουν κυρίαρχος. Εκείνα τα χρόνια λοιπόν η Σουηδία αποτέλεσε μια αυτοκρατορία που περιλάμβανε τη σημερινή Φιλανδία, την Νορβηγία και την Εσθονία. Το πρώτο σουηδικό πανεπιστήμιο ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα στην Εσθονία. Η σημερινή Σουηδία δημιουργήθηκε το 1905 όταν σταματήσαμε να διεκδικούμε τα εδάφη της Νορβηγίας. Τότε ο παππούς μου φίλησε τη γυναίκα του και τα παιδιά του, μπήκε σε ένα τρένο και πήγε στα σύνορα για πόλεμο. Όμως η Σουηδία παραιτήθηκε των διεκδικήσεών της και ο παππούς μου επέστρεψε πίσω χωρίς να πολεμήσει (γέλια). Η τελευταία φορά που είχαμε πόλεμο ήταν πριν 200 χρόνια.

Οι Ναζί δεν κατέλαβαν τη Σουηδία;

Όχι, με μυστικές θα έλεγα πονηρές διαπραγματεύσεις, αφήσαμε τους Ναζί να περάσουν από το νότιο έδαφος μας για να πάνε στη Νορβηγία και δεν μας κατέκτησαν. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο αρχίζει να οικοδομείται η μοντέρνα Σουηδία. Αυτός ήταν ο «χρυσός αιώνας», είχαμε χρυσό κάτω από τα πόδια μας και δεν το γνωρίζαμε, το χάλυβα. Η Ευρώπη μόλις είχε βγει κατεστραμμένη από τον πόλεμο. Αντίθετα η σουηδική υποδομή είχε παραμείνει ανέγγιχτη, το υπέδαφος, τα εργοστάσια, το οδικό και το σιδηροδρομικό μας δίκτυο ήταν άθικτα. Αρχίσαμε να εξάγουμε τον χάλυβα για την ανέγερση των κατεστραμμένων και ποδοπατημένων ευρωπαϊκών πόλεων, η Στοκχόλμη άρχισε να ανακαινίζεται. Σήμερα η παγκόσμια αγορά του χάλυβα έχει αλλάξει, μας ανταγωνίζονται οι αφρικάνικες χώρες, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία. Οι πολιτικοί μας εξακολουθούν να λένε στους Σουηδούς, αυτά που θέλουν να ακούσουν, αλλά τα χρήματα τελείωσαν πριν δέκα χρόνια.

Υπάρχει κάτι ξεχωριστό στις Σκανδιναβικές χώρες;

Ναι! Αυθόρμητα θα έλεγα ότι είναι το κλίμα. Έχουμε βαρύ χειμώνα, πολύ χιόνι και κρύο υπό το μηδέν. Η φύση, το φως και το κλίμα μας επηρεάζουν. Μας αρέσει να πάμε στη νότια Ευρώπη όπως είναι η Ελλάδα να δούμε τον ήλιο, να φάμε καλό φαγητό, να συναντήσουμε καλούς ανθρώπους και να μιλήσουμε. Μας αρέσει γιατί οι περισσότεροι Σκανδιναβοί κρατάμε αποστάσεις από τους άλλους, υποψιαζόμαστε τους ξένους, δεν είμαστε ομιλητικοί. Ίσως αυτή η άσχημη συμπεριφορά σχετίζεται με την απομόνωση του χειμώνα και το κλείσιμο μέσα στα σπίτια μας. Δεν μπορείς να πας έξω,  ή να συναντήσεις κάποιον στο δρόμο και να αρχίσεις να τους μιλάς, είναι παγωνιά, νυχτώνει πολύ νωρίς. Η έκταση που καλύπτει η χώρα είναι τεράστια, σε σχέση με τα λίγα εκατομμύρια κατοίκους που είναι συγκεντρωμένα στο νότο, στις βόρειες περιοχές δε συναντάς κανένα άνθρωπο σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων.

Με τα οικονομικά προβλήματα χάσαμε την ποιότητα που είχαμε στη μάθηση. Κάποιοι αυτό το ονομάζουν «δημοκρατία», δηλαδή να διδασκόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο ή ότι όλοι έχουμε τις ίδιες δυνατότητες. Νομίζω ότι η δημοκρατία υπερβάλλει γιατί τελικά οι άνθρωποι δεν μοιάζουν. Έχω ένα παιδί 15 ετών με σύνδρομο Ντάουν και παράλληλα εργάζομαι στο ειδικό σχολείο, μπορώ να στηρίξω την άποψή μου. Δεν επιτρέπεται  οι πολιτικοί να μας λένε, και μάλιστα στο όνομα της δημοκρατίας, ότι τα παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μπορούν να διδαχτούν με λίγα χρήματα στο ίδιο σχολείο με όλους. Δεν πιστεύουμε ότι έτσι βοηθάμε τους μαθητές μας, αλλά την οικονομία μας.

Από 15 έως 20 Οκτωβρίου 2006 στην πόλη Kristianstad της Σουηδίας συμμετείχα στη διεξαγωγή μιας εκπαιδευτικής μελέτης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Σωκράτης/Arion, με θέμα: «Antiracist Film festival with international role plays; An experience of humanism and interactive learning». Η μελέτη αφορούσε στο σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα και στα θέματα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας μέσα από την παρακολούθηση ταινιών και άλλων αντι-ρατσιστικών δράσεων στα σχολεία. Την εκπαιδευτική επίσκεψη παρακολουθήσαμε δέκα εκπαιδευτικοί από επτά ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Λιθουανία, Σουηδία και αυτόνομη περιοχή της Χώρας των Βάσκων), περισσότερα για αυτή την επίσκεψη στο σύνδεσμο: https://eduportal.gr/index.php/articles/paidagogika/48-souidia-edu

89. Ταξίδι στη Φινλανδία, στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής!

Η Φινλανδία κατοικήθηκε από την όγδοη χιλιετία π.Χ. με πρώτους κατοίκους τους Λάπωνες οι οποίοι αυτοαποκαλούνται «Σαάμοι»/«Suomi». Ακολούθησαν οι Φίννοι (1ος αιώνας μ.Χ.) και η σουηδική κατάκτηση από το 12ο έως το 18ο αιώνα. Το 19ο αιώνα η χώρα κατακτήθηκε από τους ορθόδοξους Ρώσους οι οποίοι συγκρούστηκαν επί φινλαδικού εδάφους με τους λουθηριανούς Σουηδούς. Ο Ανατολικός Ορθόδοξος Καθεδρικός Uspenski  και ο Ευαγγελικός Λουθηρανικός Καθεδρικός ίσως συμβολίζουν αυτή τη σύγκρουση η οποία κορυφώθηκε στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 30 Νοεμβρίου του 1939 οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στη Φινλανδία, μετά από την  άρνηση του Φιλανδού στρατηγού Μάνερχαϊμ να δεχτεί την απόδοση φινλανδικών εδαφών στην ΕΣΣΔ για να δημιουργήσει μια προστατευτική ζώνη γύρω από το τότε Λένινγκραντ. Ακολούθησαν δύο πόλεμοι μεταξύ Φινλανδίας και ΕΣΣΔ. Στον πρώτο οι Φινλανδοί συμμαχώντας με τους ναζί αποκατέστησαν τα παλιά τους σύνορα. Όμως, στον δεύτερο (1944) η ΕΣΣΔ επανέφερε τα σύνορα στην οριογραμμή του 1940. Στη Συνθήκη Ειρήνης του Παρισιού (1947) η Φινλανδία αποδέχτηκε τη σε βάρος της οριογραμμή που αποτελεί και τα σημερινά σύνορα της χώρας με τη Ρωσία. Υπό την πίεση της ΕΣΣΔ η χώρα υποχρεώθηκε σε αυστηρή ουδετερότητα, εξού και ο όρος «φινλανδοποίηση».

(«Ταξίδι στη Φινλανδία, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 7’ λεπτών): Εθνικός Δρυμός Ουλάνκα (Βόρεια Φινλανδία), Ελσίνκι, Εθνικό Μουσείο Φινλανδίας, Ο Ανατολικός Ορθόδοξος Καθεδρικός Uspenski (1808-1862), Ο Ευαγγελικός Λουθηρανικός Καθεδρικός (1830-1852), “Το Παρεκκλήσι της Σιωπής”, Kamppi Chapel, Υπαίθριο Μουσείο Seurasaari, Εθνικός Δρυμός Nuuksio, Φωτογραφίες

H φιλανδική εκπαίδευση εδώ και μια δεκαετία βρίσκεται στις πρώτες δέκα θέσεις σε όλες τις διεθνείς αξιολογήσεις, πρώτη στις εκθέσεις PISA-Programme for International Student Assessment το 2000, 2003 και 2006. Μια μικρή υποχώρηση στις αξιολογήσεις του 2012 αποδίδονται στη μίμηση από άλλες χώρες, στον εφησυχασμό, σε επιδράσεις της οικονομίας κτλ. Ποια όμως είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος τα οποία το καθιέρωσαν στα καλύτερα του κόσμου; Είναι ένα δωρεάν δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα ισότιμης παιδείας, ενός ενιαίου σχολείου για όλους τους μαθητές καλούς και αδύναμους, με ένα χαλαρό παιδαγωγικό κλίμα στο οποίο δε γίνεται διαβάθμιση των μαθητών αλλά ενισχυτική διδασκαλία για το 30% των μαθητών, εξετάσεις από την ηλικία των 16 ετών, ένα αυτόνομο περιβάλλον για το μαθητή, αυτονομία των εκπαιδευτικών που σχεδόν όλοι διαθέτουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών με ένα καλό μισθό, αξιολόγηση και υψηλή κοινωνική εκτίμηση αντίστοιχη ενός γιατρού.

Άλλα γενικά χαρακτηριστικά αφορούν στη σταθερή εκπαιδευτική πολιτική, την πολιτική της συναίνεσης, το αυτόνομο αποκεντρωμένο σχολείο, τη δωρεάν σίτιση, την οικολογική συνείδηση και την ιδιαίτερη φροντίδα για την προσχολική αγωγή: «Η φινλανδική προσχολική εκπαίδευση δίνει έμφαση στο σεβασμό για την ατομικότητα του κάθε παιδιού και την ευκαιρία για κάθε παιδί να αναπτυχθεί ως ένα μοναδικό άτομο. Οι Φιλανδοί εκπαιδευτικοί προσχολικής αγωγής, επίσης καθοδηγούν τα παιδιά στην ανάπτυξη των κοινωνικών και αλληλεπιδραστικών δεξιοτήτων, τα ενθαρρύνουν να δώσουν προσοχή στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των άλλων ανθρώπων, να νοιάζονται για τους άλλους, και να έχουν μια θετική στάση απέναντι στα άλλα άτομα, σε άλλους πολιτισμούς, και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ο σκοπός της σταδιακής παροχής ευκαιριών για μια αυξημένη αυτονομία είναι να επιτρέψει σε όλα τα παιδιά να φροντίσουν τον εαυτό τους ως «εν δυνάμει ενήλικες», να είναι ικανά να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις, να συμμετέχουν παραγωγικά στην κοινωνία ως ενεργοί πολίτες, και να φροντίζουν τους άλλους ανθρώπους που θα χρειαστούν τη βοήθειά τους» (Niikko, Α., 2006, Finnish Daycare: Caring, Education and Instruction, International Perspectives on Educational Policy, Research. Information Age Publishing Inc., σελ. 141).