ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 138-139. Ταξίδι στην Ουκρανία και στη Λευκορωσία

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Ο Yuriy Tatarchuk σαν ένας άλλος ‘Στάλκερ’ μας ιχνηλατεί μέσα στην «Απαγορευμένη Ζώνη του Τσερνόμπιλ». Παίρνει μια βαθιά αναπνοή και μας λέει: «Δυστυχώς στην Ουκρανία, τη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης, έχουμε ζήσει επί Σοβιέτ το ατύχημα του Τσερνόμπιλ και σήμερα με το δυτικό νεοφιλελευθερισμό ζούμε τον πόλεμο με τη Ρωσία». Ο ίδιος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παραδέχτηκε τις συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος στην Σοβιετική Ένωση: οικολογική καταστροφή, οικονομική κατάρρευση, ανάγκη για «γκλάσνοστ»/ελευθερία του λόγου αλλά και απαίτηση για πυρηνικό αφοπλισμό. Σήμερα, ο Volodymyr Fedorchuk μας εκμυστηρεύεται: «Στην αρχή ο πόλεμος είναι πολύ τρομακτικός. Γιατί πρέπει να εξηγήσω στη μεγαλύτερη κόρη μου που είναι 12 ετών, τι να κάνει στην περίπτωση των βομβαρδισμών». Δίπλα στη Λευκορωσία, τη χώρα που το ένα τέταρτο της έκτασής της μολύνθηκε από το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο με ‘σοβιετικές πολιτικές’, ‘πολιτικούς κρατούμενους’ και ποσοστά επανεκλογής σχεδόν 80% κυβερνά «την τελευταία δικτατορία της Ευρώπης».

138. Ταξίδι στην Ουκρανία, ένας γενναίος, φιλόξενος και μορφωμένος λαός!

Η Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης. Ήταν ο σιτοβολώνας της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης που την έθρεφε. Δυστυχώς ο πλούτος της γης της δεν ήταν αρκετός για την ευημερία του λαού της, από τις λανθασμένες κρίσεις των ανθρώπων υπέστη μεγάλες καταστροφές. Ο «Μεγάλος Λιμός» ή «Γολoντομόρ»/Голодомор (1932-1933) υπήρξε μία από αυτές τις εθνικές καταστροφές. Ήταν η συνέπεια της οικονομικής πολιτικής που ακολούθησε ο Στάλιν με το πρόγραμμα κολεκτιβοποίησης που εφάρμοσε. Διέταξε να κατασχεθούν όλα τα σιτηρά και μη προϊόντα και απαγόρευσε τη μετακίνηση του αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις. Αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος από ασιτία 6-12 εκατομμυρίων ανθρώπων σε διάρκεια πεντακοσίων ημερών, 25.000 ημερησίως (βλ. παρακάτω στο βίντεο Γ’ Μέρος-Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ουκρανίας). Το 2006 το ουκρανικό κοινοβούλιο αναγνώρισε το «Γολoντομόρ» ως γενοκτονία και ορίστηκε ως ημέρα μνήμης η 25η Νοεμβρίου.

Η «καταστρόφα» όπως αποκαλούν οι Ουκρανοί το μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα της ανθρωπότητας στο Τσερνόμπιλ, συνέβη στη 01:26 ώρα Μόσχας, ξημερώματα του Σαββάτου στις 26 Απριλίου 1986. Σήμερα ως εργαζόμενος ο Igor Bodnarchuk έχει επισκεφτεί τη «Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ» (Chernobyl Exclusion Zone) περισσότερες από 600-700 φορές, όμως διατηρεί στη μνήμη του εκείνες τις πρώτες τραγικές στιγμές μετά το ατύχημα: «Θυμάμαι την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, τα θυμάμαι όλα γιατί ήμουν 11 ετών τότε, γεννήθηκα το 1975, είμαι αρκετά μεγάλος τώρα, πρέπει να θυμάμαι. Ήμουν 11, ήταν άνοιξη, βρισκόμουν κοντά στο Κίεβο, 30 χλμ. μακριά στο χωριό μου, σ’ ένα καλοκαιρινό σπίτι, εγώ, η αδερφή μου, ο πατέρας μου και η μάνα μου. Εκείνο το πρωινό του Ατυχήματος – το Ατύχημα είχε γίνει τη νύχτα, το ξημέρωμα ήμασταν στον κήπο μας, φυτεύαμε πατάτες. Είναι κάτι σαν ένα σοβιετικό χόμπι “οι πατάτες”, και ο γείτονας μας επέστρεφε στο σπίτι του διασχίζοντας τον κήπο μας είπε “γειά” και μας ρώτησε: «Ξέρετε ότι το Τσερνόμπιλ ΕΞΕΡΑΓΕΙ»! Οι άνθρωποι μιλάνε, η πληροφορία εξαπλώθηκε ταχύτερα από το διαδίκτυο, το ήξερα. «Το Τσερνόμπιλ ΕΞΕΡΑΓΕΙ». Και λοιπόν; Γιατί ξέρετε εκείνο τον καιρό, γνωρίζαμε ότι η ραδιενέργεια δεν ήταν καλή, όμως όλος ο κόσμος άρχισε να μαθαίνει πόσο κακή είναι, ΑΚΡΙΒΩΣ μετά το Τσερνόμπιλ. Γνωρίζαμε για τη ραδιενέργεια από τη σοβιετική προπαγάνδα, γιατί μετά τον πυρηνικό πόλεμο θα υπήρχε ραδιενέργεια παντού…» (βλ. παρακάτω στο βίντεο Α’ Μέρος Ουκρανία). Το 1986 ήμουν 15 ετών, ζούσα στην Κρήτη. Θυμάμαι τις οδηγίες που μας έδωσαν λίγες ημέρες μετά από το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ. Το κύμα της ραδιενέργειας είχε φτάσει και στη χώρα μας. Είχαμε κατσίκια και έπρεπε να αδειάζουμε το γάλα στο χώμα. Ο πατέρας μου αρνήθηκε. Πέθανε από καρκίνο.

Οι συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος ήταν πολλαπλές. Η αποκάλυψη του γεγονότος δεν έγινε από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά δυο ημέρες μετά από ένα σταθμό πυρηνικής ενέργειας στη Σουηδία που ανίχνευσε τα υψηλά ποσοστά ραδιενέργειας. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παραδέχτηκε τον καταλυτικό ρόλο που διαδραμάτισε το ατύχημα του Τσερνόμπιλ ως η αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ένωσης. Προκάλεσε μια αξεπέραστη οικολογική καταστροφή, τεχνολογική κατάρρευση και δυσθεώρητο οικονομικό κόστος. Επιπλέον, αποκάλυψε την ανάγκη για «γκλάσνοστ» (διαφάνεια, ελευθερία του λόγου) και «περεστρόικα» (αναδόμηση) μέσα στη Σοβιετική Ένωση, και παγκόσμια κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για πυρηνικό αφοπλισμό. Στο Ντοκιμαντέρ «The Battle of Chernobyl» (2006) ο Γκορμπατσόφ αφηγείται τις συνέπειες στην νέα εποχή: «Πόσα χρόνια η μόλυνση στο Τσερνόμπιλ θα συνεχίζεται, 800 χρόνια, 800 χρόνια, μέχρι τη Γέννηση του δεύτερου Ιησού Χριστού, μέχρι την επιστροφή του; Πρέπει να ενδυναμώσουμε τη διεθνή συνεργασία για να βρούμε καθαρότερες πηγές ενέργειας, αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα. Υπολογίσαμε ότι ο πιο δυνατός μας πύραυλος ο SS18 είναι 100 φορές πιο ισχυρός από το Τσερνόμπιλ. Οι SS18 ήταν αυτοί που οι Αμερικάνοι φοβόντουσαν περισσότερο, και είχαμε 2.700 απ’ αυτούς, αρκετοί για την εξαφάνιση ολοκλήρου του κόσμου, ολόκληρου του κόσμου (the entire world)! Φανταστείτε την καταστροφή! Το Τσερνόμπιλ μας έπεισε όλους Αμερικάνους και Ρώσους. Σκεφτείτε το ατομικό ηφαίστειο πάνω στο οπoίο κάθονταν οι χώρες μας. Όχι μόνο οι δυο μας χώρες αλλά ολόκληρος ο κόσμος».

Τα χρόνια πέρασαν, το Τσερνόμπιλ άλλαξε το ρου της ιστορίας, 29 χρόνια μετά το μήνυμά του φαίνεται να έχει εξασθενήσει, όμως η επικαιρότητα του προβλήματος της πυρηνικής ενέργειας παραμένει θέμα ζωτικής ανάγκης και συνείδησης. Ο συνοδός μας μέσα στην Απαγορευμένη Ζώνη Yuriy Tatarchuk, μας οδήγησε ανάμεσα στα ερείπια του Πυρηνικού Σταθμού Ενέργειας του Τσερνόμπιλ, τον Αντιδραστήρα Νο4 και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις, τις εγκαταλελειμμένες πόλεις, τα χωριά, τα σχολεία, τις πισίνες, την προετοιμασία των εορτασμών για τα εγκαίνια από τις αρχές του σοβιετικού καθεστώτος ενός Λούνα-Παρκ που δεν έγιναν ποτέ. 29 χρόνια μετά η «σαρκοφάγος» με την οποία σκέπασαν τον Αντιδραστήρα Νο4 έχει διαβρωθεί. Μια νέα μεταλλική σαρκοφάγος, με κόστος πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια, κατασκευάζεται για να συρθεί με ράγες πάνω από την παλιά. Λόγω των δυσκολιών οι αρχικές μελέτες και το χρονοδιάγραμμα έχουν επανεξεταστεί. Η τοποθέτηση της νέας σαρκοφάγου αναμένεται να γίνει στα τέλη του 2015. Η χρήση της υπολογίζεται ότι θα αντέξει μόλις 100 χρόνια, ενώ η ενεργή δραστηριότητα των ραδιενεργών στοιχείων του θρυμματισμένου Αντιδραστήρα Νο4 αναμένεται ότι θα συνεχίζεται για χιλιάδες χρόνια.

29 χρόνια μετά, παρά τη βελτίωση των πυρηνικών τεχνολογιών ο Yuriy Tatarchuk δεν αμφιβάλει για τον κίνδυνο. Καθημερινά οι πυρηνικοί αντιδραστήρες παράγουν τόνους ραδιενεργά απόβλητα και εξακολουθούν να συμβαίνουν πυρηνικά ατυχήματα ορισμένα από τα οποία ξεπερνούν την ανθρώπινη πρόβλεψη, όπως αυτό που συνέβη στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας λόγω φυσικών συνεπειών. «Η πυρηνική ενέργεια είναι πανάκριβη, επικίνδυνη, περιττή για την κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για να ζήσουμε σε ένα ειρηνικό και βιώσιμο πλανήτη», μας προειδοποιεί η Greenpeace. Εν τάχει, η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ασφαλής (τα τελευταία 25 χρόνια ανεξαρτήτου χώρας και επιπέδου τεχνολογίας έχουν συμβεί πάνω από 800 σοβαρά περιστατικά, τα ραδιενεργά απόβλητα παραμένουν ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια, και υπάρχει ο φόβος από το ανεξέλεγκτο των πυρηνικών όπλων και της τρομοκρατικής απειλής), η πυρηνική ενέργεια δεν είναι καθαρή (ο μέσος αντιδραστήρας παράγει ετήσια 20-30 τόνους ραδιενεργών καυσίμων), η πυρηνική ενέργεια δεν είναι φθηνή αν υπολογιστεί το αρχικό κόστος κατασκευής, της λειτουργίας, της διαχείρισης αποβλήτων και της αποσυναρμολόγησης είναι η ακριβότερη μορφή ενέργειας αλλά προωθείται ως τεχνολογία από το πυρηνικό λόμπι των ανεπτυγμένων δυτικών χωρών, η πυρηνική ενέργεια δεν προσφέρει σε καμία χώρα ενεργειακή ανεξαρτησία λόγω τεχνολογίας και αποθεμάτων πρώτης ύλης, η πυρηνική ενέργεια συμβάλλει στην υποβάθμιση των τοπικών κοινωνιών και στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε φτωχές χώρες, η πυρηνική ενέργεια δε συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αντίθετα η πυρηνική ενέργεια αποτελεί εμπόδιο στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), ούτε οι νέες τεχνολογίες πυρηνικών θα αποτρέψουν τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Ωστόσο εφόσον υπάρξει ανθρώπινη βούληση, μελέτες της Greenpeace και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (European Renewable Energy Council, EREC) εγγυώνται την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και την κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών έως το 2050 με μια «ενεργειακή επανάσταση» που θα βασίζεται σε δοκιμασμένες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Παρακάτω το οδοιπορικό μας πριν από ένα μήνα μέσα στην Απαγορευμένη Ζώνη του Τσερνόμπιλ και οι μαρτυρίες των εργαζομένων.

(«Ταξίδι στην Ουκρανία Α’ Μέρος: Chernobyl, Prypiat, Kopachi, Nuclear Power, Nuclear Disaster, Βίντεο διάρκειας 40’ λεπτών): Στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ, Igor Bodnarchuk, 600-700 επισκέψεις στη Ζώνη Αποκλεισμού, Yuri Tatartsuk, από το 1996 στη Ζώνη, Το εγκαταλελειμμένο νηπιαγωγείο στο χωριό Kopachi, Σταθμός Πυρηνική Ενέργειας – Αντιδραστήρας Νο4, Pripyat, η πόλη φάντασμα, Το Σχολείο Νο3 και η δημόσια πισίνα, Chernobyl 2, ραντάρ ρωσικής κατασκοπείας (Μουσική Μιχάλης Ανδριτσόπουλος)

Παρά τις μεγάλες εθνικές καταστροφές, η Ουκρανία είναι μια πανέμορφη χώρα με ένα θαυμάσιο λαό, όπως είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε από κοντά. Διαθέτει μεταξύ άλλων επτά επισκέψιμα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO «ιδιάζουσας παγκόσμιας αξίας»: στο Κίεβο βρίσκεται ο Καθεδρικός της Αγίας Σοφίας και τα Σχετικά Μοναστικά Κτίρια, το Μοναστήρι των Σπηλαίων (Kiev: Saint-Sophia Cathedral and Related Monastic Buildings, Kiev-Pechersk Lavra), η Αγία Σοφία (Saint-Sophia Cathedral) και το Pechersk Lavra/μοναστήρι το αρχαιότερο ορθόδοξο μοναστήρι των σπηλαίων από τον 11ο αιώνα. Η πόλη Λβιβ διατηρεί το μεσαιωνικό ιστορικό της κέντρο (Lviv, the Ensemble of the Historic Centre) με περισσότερα από 911 κτίρια-αντικείμενα στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας. Στην Ουκρανία βρίσκονται και το Γεωδαιτικό Τόξο Στρούβε (Struve Geodetic Arc) για τη μέτρηση του ακριβούς μεγέθους και σχήματος της Γης, οι Ξύλινοι Ναοί/Tserkvas της Περιοχής των Καρπαθίων (Wooden Tserkvas of Carpathian Region) του 16ου-19ου αιώνα που σχετίζονται με την ελληνική ορθόδοξη παράδοση, τα Αρχέγονα Δάση της Οξιάς των Καρπαθίων (Primeval Beech Forests of the Carpathians), η Κατοικία των Μπουκοβινιανών και Δαλματών Μητροπολιτών (Residence of Bukovinian and Dalmatian Metropolitans), η Αρχαία Πόλη της Χερσονήσου του Ταύρου και η Χώρα της (Ancient City of Tauric Chersonese and its Chora) την οποία ίδρυσαν οι Έλληνες Δωριείς τον 5ο αι. π.Χ. στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, (βλ. στα ενσωματωμένα βίντεο). Παρά την πολεμική σύρραξη με τη Ρωσία, στις περιοχές που επισκεφτήκαμε αισθανόμασταν απόλυτη ασφάλεια και ήρθαμε σε επαφή με ένα υπομονετικό, φιλόξενο, μορφωμένο λαό. Στη βιβλιογραφία έχει καταγραφεί ότι στις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Ουκρανία δεν έγινε πλιάτσικο ή ζημιές στην ιδιωτική περιουσία σε αντίθεση με τις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Πορτογαλία, την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Γαλλία.

Συνέντευξη με τον Volodymyr Fedorchuk, μαθηματικό και προγραμματιστή συστημάτων λογισμικού του ανεξάρτητου ερευνητικού φορέα EPAM

Τελείωσα τις βασικές και τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην πόλη Lviv της Ουκρανίας και στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Οι σπουδές μου αφορούσαν στην οργάνωση και στη διοίκηση των επιχειρήσεων. Έχω αρχίσει τη διδακτορική μου διατριβή στα μαθηματικά και εργάζομαι σε μια πολυεθνική εταιρεία ανεξάρτητων λογισμικών προγραμμάτων την EPAM, η οποία διαθέτει υποκαταστήματα σε 19 χώρες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ασία και την Αυστραλία. Πολλοί Ουκρανοί όπως και εγώ εργαζόμαστε μέσα στη χώρα μας σε πολυεθνικές εταιρείες, έτσι ο μισθός μας είναι καλύτερος. Ο βασικός μισθός στην Ουκρανία είναι περίπου 100-120 ευρώ, όταν στη Γερμανία είναι 1473 ευρώ και στο Λουξεμβούργο 1921 ευρώ [Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ με 684 ευρώ].

Η μητέρα μου είναι από τη Ρωσία και ο πατέρας μου είναι από την Ουκρανία. Η πόλη που ζω, η Λβιβ, βρίσκεται στη δυτική Ουκρανία κοντά στα σύνορα με την Πολωνία. Είναι μια πόλη μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και θα την παρομοίαζα με την Πράγα και την Κρακοβία. Έτσι δε μένω κοντά στον πόλεμο στα ανατολικά μας σύνορα με τη Ρωσία, αλλά ακούω τα νέα από το ράδιο, το διαδίκτυο. Διάβασα όμως κοντά στο κτίριο που μένω τις οδηγίες: «τι να κάνετε σε περίπτωση των βομβαρδισμών». Αν ηχήσει η σειρήνα συναγερμού πρέπει να συνδεθούμε στο ράδιο σε μια συχνότητα FM για να ενημερωθούμε. Το διαμέρισμα που ζω με τη γυναικά μου και τα δυο παιδιά μας βρίσκεται στον 14^ο όροφο, θα πρέπει να κατέβουμε στο υπόγειο… Υπάρχουν τέσσερις τρόποι να μας καλέσουν να υπηρετήσουμε στο στρατό. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο πρώτο επίπεδο. Δεν βρίσκομαι στο πρώτο επίπεδο γιατί πρωτύτερα ήμουν σε μια στρατιωτική ακαδημία. Αν όμως κλιμακωθούν και άλλο οι συγκρούσεις και προχωρήσουμε στο επίπεδο δυο μπορούν να με καλέσουν.

 («Ταξίδι στην Ουκρανία Β’ Μέρος: Lviv, Odessa, Potemkin steps, Ucraine war, Φιλική Εταιρεία, Βίντεο διάρκειας 34’ λεπτών): “Οι κερασιές του χειμώνα…” (Μουσείο Λαϊκής Αρχιτεκτονικής και Αγροτικής Ζωής Lviv), Λβιβ μια πόλη μνημείο της ΟΥΝΕΣΚΟ, Η Όπερα – θύματα του πολέμου 2014…, Η Οδησσός/Odessa μετά τη χιονοθύελλα, “Τα 192 σκαλοπάτια του Θωρηκτού Ποτέμκιν”, Μουσείο Φιλικής Εταιρείας, Αρχαιολογικό Μουσείο Οδησσού

Στην αρχή ο πόλεμος είναι πολύ τρομακτικός. Γιατί πρέπει να εξηγήσω στη μεγαλύτερη κόρη μου που είναι 12 ετών, τι να κάνει στην περίπτωση των βομβαρδισμών. Πριν, όταν μεγαλώναμε τα παιδιά μας τους μιλούσαμε για την Ευρώπη. Εγώ όταν μεγάλωνα ρωτούσα τον παππού μου «τι είναι ο πόλεμος»; και πάντα δεν ήθελε να μου απαντήσει. Μόνο μια φορά μου είπε για τα νεκρά πτώματα που σε αηδιάζουν. Και η κόρη μου δεν καταλαβαίνει τι είναι πόλεμος. Και αυτό για μένα είναι ένα καλό νέο.

Όλα άρχισαν όταν η Ουκρανία προσέγγισε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι άνθρωποι πίστεψαν στην Ε.Ε., ότι θα έχουμε δουλειά και χρήματα γιατί τώρα τα πράγματα είναι δύσκολα. Από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης δεν μας άρεσε η Ρωσία γιατί διεύθυνε τη χώρα μας. Και ακόμη πιο πριν από το 16^ο αιώνα όταν έκανε συμφωνία με τους Κοζάκους η τσαρική Ρωσία ήλεγχε την Ουκρανία περίπου τριακόσια πενήντα χρόνια.

Το Νοέμβριο του 2013, ο πρώην πρόεδρος Γιανουκόβιτς αρνήθηκε να υπογράψει την Συνθήκη σύνδεσης με τη Ευρωπαϊκή Ένωση και άρχισαν οι διαδηλώσεις που διήρκησαν σχεδόν ολόκληρο το χειμώνα. Εκείνος ο χειμώνας ήταν παγωμένος αλλά οι διαδηλωτές παρέμεναν στην πλατεία/«maidan» που ονομάστηκε «Ευρω-πλατεία»/Euromaidan. Αντί να τις σταματήσει, η παρέμβασης της αστυνομίας προκάλεσε νέες διαδηλώσεις μέχρι το Φεβρουάριο του 2014. Περισσότεροι από 110 άνθρωποι πέθαναν, 16 αστυνομικοί και χιλιάδες τραυματίες. Στις 22 Φεβρουαρίου, το Ουκρανικό Κοινοβούλιο κήρυξε έκπτωτο τον Πρόεδρο Γιανουκόβιτς που διέφυγε στη Ρωσία και έλαβε άσυλο. Η ρωσική προπαγάνδα είπε ότι όλα αυτά έγιναν για τη προσέγγιση μας στο ΝΑΤΟ. Έκαναν προσάρτηση της Κριμαίας, ο νέος μας πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο αντιστάθηκε και ο Πούτιν ενίσχυσε τους Ρώσους αυτονομιστές στα ανατολικά. Το πρόβλημα δεν είναι η υποστήριξη των αυτονομιστών. Το πρόβλημα είναι ότι η Ρωσία ρίχνει πυραύλους μέσα από το δικό της έδαφος στην Ουκρανία.

(«Ταξίδι στην Ουκρανία Γ’ Μέρος: Kiev, Euromaidan, Ucranian churches, Pechersk Lavra, USSR, Βίντεο διάρκειας 30’ λεπτών): Πλατεία Euromaidan/Ευρωπλατεία, Ένα χρόνο μετά από τις εξεγέρσεις από το Φθινόπωρο του 2013 έως το χειμώνα του 2014, Μετρό Κιέβου, το 3ο μετρό της ΕΣΣΔ, Οι εκκλησίες του Κιέβου (μνημεία της ΟΥΝΕΣΚΟ), Αγία Σοφία – Άγιος Μιχαήλ – Άγιος Ανδρέας, Σύμπλεγμα Μοναστηριών-Κατακομβών Λαύρα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ουκρανίας, Άλλη μια νύχτα στο Κίεβο…

Η Ρωσία όσο και αν ακούγεται περίεργο δεν είναι τόσο μεγάλη όσο θέλει να φαίνεται. Είναι μεγάλη σε έκταση αλλά έχει μόλις 140 εκατομμύρια κατοίκους. Δεν χρειαζόταν το 20% της γης της Γεωργίας με τις υπό κατοχή περιοχές Abkhazia και South Ossetia, ούτε την προσάρτηση της Κριμαίας. Το πρόβλημα της Ρωσίας ίσως είναι βαθύτερο. Πρόσφατα διάβασα σε μια μελέτη ότι ναι μεν η Ρωσία έχει χρήματα κυρίως από το αέριο, αλλά στην πραγματική της οικονομία δεν έχει κάνει πρόοδο. Η σκέψη της παραμένει η σκέψη της στρατιωτικής Σοβιετικής Ένωσης. Δεν μπορεί όμως να κατασκευάσει μόνη της ένα κινητό τηλέφωνο το οποίο απαιτεί τη χρήση πολλαπλών νέων τεχνολογιών. Αυτό είπε πρόσφατα και ο Αμερικάνος πρόεδρος Ομπάμα σχετικά με τις συνέπειες των κυρώσεων λόγω της Ουκρανίας «η Ρωσία πουλάει μόνο αέριο, εμείς πουλάμε αέριο, τεχνολογία και ταινίες», δηλαδή διαθέτουν πηγές, τεχνογνωσία και ιδεολογικά πλεονεκτήματα.

Τώρα αν με ρωτάτε για την εκπαίδευση την σοβιετική περίοδο στην οποία ο ίδιος ήμουν μαθητής θα έλεγα ότι η εκπαίδευση τότε ήταν καλή. Και ως εκπαιδευτικός ήταν καλύτερα και για τους μαθητές. Σήμερα ο εκπαιδευτικός δεν έχει πρεστίζ, και η εκπαίδευση ένα μεγάλο μέρος συμβαίνει έξω από το σχολείο. Ένα άλλο σημείο που θα ήθελα να αναφέρω είναι ότι στη Σοβιετική Ένωση υπήρχαν οικονομικές διαφορές ανάμεσα στο μέσο πολίτη και στα ανώτερα στρώματα αλλά ήταν λίγες φορές πιο πάνω. Σήμερα για παράδειγμα στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου τα στελέχη του κερδίζουν κατά μέσο όρο 140 φορές περισσότερα χρήματα από τους υπαλλήλους τους! Είναι κάτι που θα πρέπει να μας απασχολήσει.

139. Ταξίδι στη Λευκορωσία, η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης!

Δίπλα από την Ουκρανία βρίσκεται η Λευκορωσία. Είναι η χώρα που το ένα τέταρτο της έκτασής της μολύνθηκε από το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, μια και ο πυρηνικός σταθμός βρισκόταν στα σύνορα των δυο χωρών. Το Μνημείο Θυμάτων Πυρηνικής Ενέργειας αποτελεί φόρο τιμής, υπενθύμισης και συνείδησης. Η χώρα υπέστη τεράστιες καταστροφές και στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1939 εισέβαλαν στην Πολωνία στην οποία τότε ανήκε μεγάλο μέρος της Λευκορωσίας η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση. Το Μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου όπως αναφέρεται στη ρωσική ιστοριογραφία το Ανατολικό Μέτωπο των πολεμικών συγκρούσεων, σκιαγραφεί κάποιες μνήμες όπως και το ηρωικό Φρούριο Brest που αντιτάχθηκε στην “Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα” αφήνοντας πίσω του χαραγμένη στον τοίχο την επιγραφή: «Πεθαίνω, αλλά δεν παραδίνομαι». Ο τόπος έμεινε σε ναζιστικά χέρια μέχρι το 1944. Κατά την περίοδο αυτή, η Γερμανία κατέστρεψε 209 από τις 290 πόλεις της Λευκορωσίας, το 85% της βιομηχανίας και πάνω από ένα εκατομμύριο κτίρια. Τα θύματα υπολογίζονται σε 2-3 εκατομμύρια, περίπου το ένα τέταρτο έως το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού. Σήμερα ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο πιστός στις ‘σοβιετικές πολιτικές’, συλλαμβάνοντας τους διαμαρτυρόμενους πολιτικούς του αντιπάλους και με ποσοστά επανεκλογής σχεδόν 80% φαίνεται να κυβερνά «την τελευταία δικτατορία της Ευρώπης».

«Ταξίδι στη Λευκορωσία: Brest Fortress, Nyasvizh, Mir, Minsk, Βίντεο διάρκειας 12’ λεπτών): Το Φρούριο Brest αμύνεται στην “Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα”, «Πεθαίνω, αλλά δεν παραδίνομαι», Nyasvizh & Mir Μνημεία της ΟΥΝΕΣΚΟ, H πρωτεύουσα Μινσκ, Ένα Κρατικό Τσίρκο σε κάθε σοβιετική πόλη, Μνημείο Θυμάτων Πυρηνικής Ενέργειας, Μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου

Η πολιτική κατάσταση αντανακλά και στις συνθήκες της εκπαίδευσης, τις οποίες καταγράφει ο Artyom Shraibman συντάκτης της χώρας. Η Λευκορωσία παραμένει η μόνη ευρωπαϊκή χώρα εκτός της συνθήκης της Μπολόνιας λόγω της έλλειψης ακαδημαϊκών ελευθεριών, αλλά ο Υπουργός Παιδείας Syarhei Maskevich ανακοινώνει ότι «τα πανεπιστήμια της Λευκορωσίας απολαμβάνουν ένα υψηλό επίπεδο αυτονομίας». Εν μέρει κάποιοι φοιτητές λαμβάνουν δωρεάν εκπαίδευση, έχουν πολιτικά δικαιώματα, δε βρίσκονται πίσω από το «σιδηρούν παραπέτασμα» και σε συνθήκες προπαγάνδας. Ταυτόχρονα όμως οι φοιτητές και οι καθηγητές «προτιμούν να μην πολιτικοποιούν τις τάξεις τους».