Αθλητισμός ή Πρωταθλητισμός;

Του Δρ. Στεργιούλα Απόστολου, Αναπληρωτή Καθηγητή Σχολής Επιστημών Ανθρώπινης Κίνησης και Ποιότητας ζωής – Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Αθλητισμός (άθληση) είναι η συστηματική συμμετοχή σε κινητικές δραστηριότητες, που μπορεί να γίνουν είτε ατομικά είτε ομαδικά. Άθλημα (σπόρ) χαρακτηρίζεται ένα αγώνισμα ατομικό ή ομαδικό, που για να διεξαχθεί απαιτεί κάποια τεχνικά χαρακτηριστικά (τεχνική, δεξιοτεχνία), φυσικά χαρακτηριστικά (δύναμη, αντοχή, ευκαμψία) και κανονισμούς. Αθλητής είναι το άτομο που ασκείται συστηματικά, είναι εγγεγραμμένο σε κάποιο σύλλογο και παίρνει μέρος σε προγραμματισμένους αγώνες, σε ερασιτεχνικό ή επαγγελματικό επίπεδο.

Αθλούμενος είναι το άτομο που συμμετέχει συστηματικά σε ένα άθλημα και αθλείται μόνο για ψυχαγωγία (ασκούμενος). Ο αθλούμενος παίρνει μέρος σε κάποιους προγραμματισμένους αγώνες (αγώνες δρόμου, ποδόσφαιρο 5Χ5), οι οποίοι δεν διεξάγονται στο πλαίσιο κάποιου πρωταθλήματος (ερασιτεχνικό ή επαγγελματικό).

Τα αθλήματα (ατομικά ή ομαδικά) είναι πάρα πολλά: ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, κολύμβηση, ποδηλασία, ορειβασία, περπάτημα, τρέξιμο, γυμναστική, χορός, κωπηλασία, χιονο­δρομία (σκι), κλασσικός αθλητισμός και πολλά άλλα.
`Εχει διαπιστωθεί ότι η μακροχρόνια σωματική άσκηση μέσω του αθλητισμού  συμβάλλει σημαντικά στην ανατομική κατασκευή και τη λειτουργία των οργάνων και συστημάτων του ανθρώπινου σώματος, ενισχύοντας την ανάπτυξή του, την υγεία του και ψυχική ευεξία.
Επιδημιολογικές μελέτες υποστηρίζουν, ότι τα παιδιά που αθλούνται αναπτύσσουν πιο υγιές καρδιαγγειακό σύστημα και έχουν χαμηλότερες συγκεντρώσεις χοληστερόλης και υψηλότερες συγκεντρώσεις λιποπρωτεϊνών HDL, σε σχέση συνομήλικά τους, που δεν αθλούνται. Οι μαθητές που ασχολούνται με τον αθλητισμό ξεπερνούν σημαντικά τους συνομήλικους τους, που δεν ασχο­λούνται μ’ αυτόν, στη σωματική ανάπτυξη. Η άθληση έχει σημαντικές επιδράσεις στο σκελετό, αφού ενισχύει σημαντικά τη δύναμη, αντοχή και μάζα των οστών. Ενισχύει επίσης τη δύναμη και το σθένος των μυών και διατηρεί την ευκαμψία τους στην ανάπτυξη γρήγορων και επιδέξιων κινήσεων. `Ολα τα συστήματα δουλεύουν με οικονομία (καταναλώνοντας λιγότερες δυνάμεις), ο αθλούμενος κουράζεται λιγότερο και γί­νεται ικανός να αντέχει σε μακρόχρονη και μεγάλη ένταση. Οι αθλητικές δραστηριότητες, με τις προσαρμογές που προκαλούν στον οργανισμό, συντελούν στη σκληραγώγησή του, δυναμώ­νουν την αντίστασή του στις διάφο­ρες μολυσματικές νόσους και συμβάλλουν στη μείωση της νοσηρό­τητάς του. Η διατήρηση της κινητικής δραστηριότητας, με τον αθλητισμό, αποτελεί σο­βαρό παράγοντα για την υγεία των ανθρώ­πων κάθε ηλικίας και επαγγέλματος.
Η άθληση κάθε ατόμου πρέπει να αρχίζει ενωρίς στην ηλικία του και να συνεχίζεται μέχρι τα βαθιά γεράματα. Στη μέση, αλλά και την τρίτη ηλικία, η συνέχιση της άσκησης, ασκεί την πιο ευνοϊκή επίδραση στην υγεία. Καθυστερεί την πρόωρη γήρανση, παρατείνοντας την καλή λειτουργία των συστημάτων, που συνδέονται με την πάροδο της ηλικίας.
Η συστηματική άθληση ασκεί επίσης ευεργετική επίδραση στην υγεία των γυναικών και συμβάλλει στην ομαλή πορεία της εγκυμοσύ­νης και του τοκετού.
Ο αθλητισμός όταν έχει μαζικό χαρακτήρα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μέσα για την αρ­μονική ανάπτυξη των σωματικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώ­που.
Η ενασχόληση με τον αθλητισμό γίνεται με προ­γραμματισμένη προπόνηση. Η ένταση και η διάρκεια προπόνησης είναι ανάλογη με το επίπεδο της φυσικής κατάστασης του κάθε ασκούμενου, την ηλικία και το φύλο. Για να υποστηρίξει κάποιο άτομο, ότι είναι αθλούμενος, πρέπει να αθλείται πάνω από 3 φορές την εβδομάδα και πάνω από 20 λεπτά κάθε φορά. Στην περίπτωση του αθλητή βέβαια, οι αριθμοί αυτοί είναι κατά πολύ μεγαλύτεροι.
Πρωταθλητισμός είναι η συμμετοχή των αθλητών σε συστηματική προπόνηση με τη  βοήθεια αθλητικών επιστημόνων με μοναδικό στόχο τους τη νίκη.
Ο αθλητισμός, με βάση το Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα καλλιεργεί την πειθαρχία, την επιμονή, την τόλμη, το συλλογικό πνεύμα, τη θέληση για τη νίκη και πολλές άλλες αρετές, απαραίτητες για την επιτυχία στην ερ­γασία του. Χαρακτηριστι­κό του αθλητισμού είναι η άμιλλα, ο αγώνας για τη νίκη και η επίδοση και η δυνατό­τητα του αθλούμενου ή του αθλητή να δοκιμάσει τις δυνάμεις της και να εκδηλώσει τις ικανότητές του για καλύ­τερες αθλητικές επιδόσεις.
Στον πρωταθλητισμό οι αρχές αυτές καταστρατηγούνται. Το μόνο που απασχολεί τα ενδιαφερόμενα μέρη (αθλητή, αθλητικούς επιστήμονες) είναι η νίκη, χωρίς τον ευγενή ανταγωνισμό, αλλά τον αθέμιτο. Εδώ βασιλεύει η λατρεία του κέρδους, που για χάρη του περιφρονούνται όλες οι αρχές, ακόμα και αυτή η υγεία των αθλητών.
Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί στο κορυφαίο αθλητικό γεγονός, τους Ολυμπιακούς αγώνες, που διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Η χώρα μας, μετά από 108 χρόνια είχε αυτή την ευκαιρία. Οι Ολυμπιακοί  αγώνες διεξήχθησαν μεν με επιτυχία, αλλά σκιάστηκαν από το ντόπινγκ. Πολλοί αθλητές κατηγορήθηκαν και από άλλους αφαιρέθηκαν τα μετάλλιά τους γιατί βρέθηκαν ντοπαρισμένοι.
Οι αθλητές στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την απόδοσή τους εκμεταλλεύονται όλα τα επιστημονικά μέσα (τεχνική, εξοπλισμός και ψυχολογική υποστήριξη), ακόμα και απαγορευμένα και επικίνδυνα μέσα, το λεγόμενο doping, που είναι το φαινόμενο μελετημένο όσον αφορά τις συνέπειές του και τις αιτίες του. Η χρήση των απαγορευμένων ουσιών εκδηλώνεται από πολλούς αθλητές, που έχουν το σύνδρομο του πρωταθλητή. Εμπλέκονται δε με το doping αθλητές ανεξάρτητα φύλου, ηλικίας και επιπέδου της αθλητικής απόδοσης.
Οι λόγοι του antidoping κατά τη διάρκεια αθλητικών αγώνων είναι:
1. Οι κίνδυνοι, που απειλούν την υγεία των αθλητών που κάνουν χρήση και βάζουν σε κίνδυνο και την ίδια τη ζωή του, 2. Η πράξη που θεωρείται ανήθικη, αφού με το doping γίνεται παράβαση στο «ευ αγωνίζεσθαι», 3. Η χρησιμοποίηση αναβολικών ουσιών παραβιάζει τη νομοθεσία περί ναρκωτικών.
Οι απαγορευμέ­νες φαρμακευτικές ουσίες ανήκουν σε 3 κατηγορίες: στην πρώτη είναι τα διεγερτικά, τα ναρκωτικά, τα αναβολικά στεροειδή, οι βήτα blockers, τα διουρητικά, και οι πεπτικές ορμόνες, στη δεύτερη οι μέθοδοι doping που γίνονται με μετάγγιση αίματος  και οι φαρμακευτικοί, χημικοί και φυσικοί «χειρισμοί» και στην τρίτη οι κατηγορίες φαρμάκων υποκεί­μενες σε ορισμένους περιορισμούς (το οινόπνευμα, η μαριχουάνα (χασίς), τα τοπικά αναισθητικά και τα κορτικοστεροειδή.
Είναι φανερό λοιπόν ότι ο αθλητισμός είναι απαραίτητος σε όλες τις ηλικίες, γιατί βελτιώνει την κατάσταση του αθλούμενου, ενώ αντίθετα ο πρωταθλητισμός δημιουργεί το σύνδρομο του πρώτου νικητή, με τα επακόλουθά του. Το σημαντικότερο όλων είναι η υγεία του ατόμου, γιατί μόνο τότε αυτό θα μπορέσει να ζήσει ποιοτικά και να είναι χρήσιμο στον εαυτό του και στην κοινωνία.

Βιβλιογραφία

• Gordon PM, Fowler S, Warty V, Danduran M, Visich P, Keteyian S. Effects of acute exercise on high density lipoprotein cholesterol and high density lipoprotein subfractions in moderately trained females. Br J Sports Med  32(1):63-7, 1998.
• Kokkinos PF, Fernhall B. Physical activity and high density lipoprotein cholesterol levels: what is the relationship? Sports Med 28(5):307-14, 1999.
• Messinis D, Tsolakis H, Stergioulas A, Dessypris A. Androgen responses following a two-month endurance training program and one month detraining in prepubertal boys. NZJSM 28(1): 9-12, 2000.
• Stergioulas A, Tripolitsioti A, Messinis D, Bouloukos A, Nounopoulos Ch. The effects of
• endurance training on selected coronary risk factors in children. Acta Paediatrica 87: 41-404, 1998.
• Στεργιούλας Α. Βιολογία της `Ασκησης. Εκδ. Παν. Πελοποννήσου, 2003.
•  Stergioulas A. The effects of physical fitness in the prevention of atheroslerosis. Οργάνωση του Αθλητισμού  1, 2: 177-183, 2003.
• Στεργιούλας Α. Η επίδραση της προπόνησης του μίνι ποδοσφαίρου στην πρόληψη της αθηροκλήρωσης. Ιατρικά Χρονικά, 26 (11): 567-571, 2003.
• Stergioulas A, Baltopoulos P, Papadopoulou Th. Acute Physical exercise in children and the levels of Prostacyclin and thromboxane in urine. Acta Medica Bulgarica 28:125-134, 2001.
• Sunami Y, Motoyama M, Kinoshita F, Mizooka Y, Sueta K, Matsunaga A, Sasaki J, Tanaka H, Shindo M. Effects of low-intensity aerobic training on the high-density lipoprotein cholesterol concentration in healthy elderly subjects. Metabolism  1999 48(8):984-8, 1999.
• Tolfrey K, Jones AM, Campbell IG. The effect of aerobic exercise training on the lipid-lipoprotein profile of children and adolescents. Sports Med 29(2):99-112, 2000.
• Τsolakis H, Messinis D, Stergioulas A. Dessypris A. The relation ship between skeletal age, aerobic exercise and levels of T, SHBG and FAI of prebubescent runners. Strength and Conditioning  J 14 (4): 399-404, 2000.