Συνεργασία 3 ΚΔΑΥ: Εκπαιδευτικός σχεδιασμός για μαθητές με προβλήματα όρασης

Δρ Κουτάντος Δημήτριος – Εκπαιδευτικός σε ΚΔΑΥ
Koutantosdimitri@hotmail.com

Η παρούσα μελέτη έγινε σε συνεργασία με τα Κ.Δ.Α.Υ. Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου (το ΚΔΑΥ Λασιθίου δε λειτουργούσε τότε) και το «Παγκρήτιο Σύλλογο Γονέων και Φίλων Παιδιών με Μειωμένη Όραση». Αυτές οι εκπαιδευτικές αρχές και φορείς συνεργάστηκαν για τη συστηματική αξιολόγηση και καταγραφή των αναγκών και δυνατοτήτων των μαθητών με σοβαρά προβλήματα όρασης σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης, ώστε να γίνει ευκολότερα: (α) ο προγραμματισμός εκπαίδευσης και (β) προτάσεις για την παροχή εξειδικευμένου τεχνολογικού εξοπλισμού.

Εισαγωγή

Η παρούσα μελέτη έγινε σε συνεργασία με τα Κ.Δ.Α.Υ. Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου (το ΚΔΑΥ Λασιθίου δε λειτουργούσε τότε) και το «Παγκρήτιο Σύλλογο Γονέων και Φίλων Παιδιών με Μειωμένη Όραση». Αυτές οι εκπαιδευτικές αρχές και φορείς συνεργάστηκαν για τη συστηματική αξιολόγηση και καταγραφή των αναγκών και δυνατοτήτων των μαθητών με σοβαρά προβλήματα όρασης σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης, ώστε να γίνει ευκολότερα: (α) ο προγραμματισμός εκπαίδευσης και (β) προτάσεις για την παροχή εξειδικευμένου τεχνολογικού εξοπλισμού.

Επιμέρους στόχος της έρευνας ήταν ο εντοπισμός των παιδιών με σοβαρά προβλήματα όρασης. Σε γενικές γραμμές ένας μαθητής εκδηλώνει σοβαρά προβλήματα όρασης όταν ακόμη και με τη χρήση οπτικών φακών εξακολουθεί να δυσκολεύεται στις καθημερινές ανάγκες του και το σχολείο. Στην Ελλάδα σύμφωνα με το Νόμο 958, 23.8.1979, άτομα με τυφλότητα θεωρούνται εκείνοι με οπτική οξύτητα στο καλύτερο μάτι 1/20 (=3/60) της κανονική όρασης. Κάποιοι ερευνητές προτείνουν ότι άτομα με μερική όραση είναι εκείνα με οπτική οξύτητα από 1/20 μέχρι 4/10 της κανονικής όρασης. Μόλις επτά χρόνια πριν προηγούμενη έρευνα αποκάλυψε ότι δεν υπήρχε καμία παρέμβαση στην Κρήτη για αυτούς τους μαθητές οι οποίοι αγνοούνταν (Κουτάντος, 2005).

Σήμερα μετά από πολλές πρωτοβουλίες των γονέων λειτουργούν Τμήματα Ένταξης για μαθητές με προβλήματα όρασης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλους τους νομούς του νησιού. Ο εντοπισμός μιας ομάδας μαθητών με ειδικές ανάγκες (τυφλότητα, κώφωση, αυτισμός κτλ.), βοηθάει στον καλύτερο εκπαιδευτικό σχεδιασμό και παρέμβαση, στις μεθόδους διδασκαλίας, στα αναλυτικά προγράμματα, στον τεχνολογικό εξοπλισμό και την υλικοτεχνική υποδομή (Porter & Pease, 1998). Δεν είναι αυτοσκοπός και σκόπιμος ο εντοπισμός ενός πληθυσμού μαθητών χωρίς να συνοδεύεται από αντίστοιχες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Η συστηματική εκπαιδευτική προσέγγιση που προτείνουμε μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες ομάδες μαθητών.

Το παράδειγμα των μαθητών με προβλήματα όρασης:

(α) Προγραμματισμός

Αφού επισκεφτήκαμε το ΚΔΑΥ κάθε Νομού συγκεντρώσαμε τον αριθμό των παιδιών με σοβαρά προβλήματα όρασης που ήδη είχαν αξιολογηθεί ή των οποίων οι αιτήσεις αξιολόγησης εκκρεμούσαν. Έγινε δεύτερη αξιολόγηση από εξειδικευμένο εκπαιδευτικό για κάθε μαθητή και συγκεντρώθηκαν και οι ιατρικές διαγνώσεις. Αυτά τα στοιχεία διασταυρώθηκαν με τα στοιχεία του «Παγκρήτιου Συλλόγου Γονέων και Φίλων Παιδιών με Μειωμένη Όραση», εντοπίστηκαν και άλλοι μαθητές και έγινε συστηματική ‘λειτουργική εκπαιδευτική’ και ‘κλινική’ αξιολόγηση. Η μέτρηση/διάγνωση αναφέρεται στην κλινική και ποσοτική εικόνα της όρασης, η λειτουργική αξιολόγηση αφορά την παιδαγωγική παρέμβαση και την ποιοτική, λειτουργική χρήση της όρασης (Κουτάντος, 2005). Στη συνέχεια κάθε ΚΔΑΥ ανέλαβε να κοινοποιήσει τα συγκεντρωτικά στοιχεία στις κατά τόπου Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να γίνει έγκαιρα ο κατάλληλος προγραμματισμός για την τοποθέτηση των εκπαιδευτικών στα σχολεία.

(β) Τεχνολογικός εξοπλισμός

Σύμφωνα με το με Αριθ. Γ6/4494, Κανονισμό Λειτουργίας και καθορισμό των αρμοδιοτήτων των Κέντρων Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ.Δ.Α.Υ.), παράλληλα με το διαγνωστικό και εκπαιδευτικό έργο, προβλέπεται στο άρθρο 2, εδ. ε, «ο καθορισμός του είδους των τεχνικών βοηθημάτων και οργάνων που έχει ανάγκη το παιδί στο σχολείο ή στο σπίτι…». Μετά τις αξιολογήσεις του κάθε μαθητή έγιναν οι απαραίτητες ενέργειες στις προϊστάμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες και ζητήθηκε η χορήγηση κατάλληλου εξοπλισμού σε μαθητές με τυφλότητα ή μερική όραση, όπως προέκυπτε από τις ατομικές ιατρικές-κλινικές διαγνώσεις και τις εκπαιδευτικές λειτουργικές αξιολογήσεις από τις διεπιστημονικές ομάδες των ΚΔΑΥ Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου. Επισυνάπτονταν οι διαγνώσεις για κάθε μαθητή και προτάσεις από εξειδικευμένο εκπαιδευτικό για την εκπαίδευση τους (άρθρο 6, εδ. 4).

Στα Παραρτήματα 1, 2 και 3 παρατίθενται ως μελέτες περίπτωσης τρία παραδείγματα εκπαιδευτικής αξιολόγησης για ένα μαθητή με πρόβλημα όρασης στην προσχολική βαθμίδα, ένα στη πρωτοβάθμια και ένα στην δευτεροβάθμια αντίστοιχα.

Από τα στοιχεία που συλλέξαμε, και τα οποία σίγουρα δεν εξαντλούν το σύνολο αυτού του μαθητικού πληθυσμού στην Περιφέρεια Κρήτης, το διδακτικό έτος 2004-2005 από την Προσχολική Βαθμίδα ως τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση υπήρχαν 14 μαθητές με τυφλότητα και 6 μαθητές με μερική όραση, σύνολο 20 μαθητές. Τέσσερις μαθητές έχουν πρόσθετα προβλήματα. Ακολουθεί ο συγκεντρωτικός Πίνακας 1 ανά βαθμίδα εκπαίδευσης και δυσκολία όρασης και για κάθε Νομό:

Πίνακας 1: Περιφέρεια Κρήτης

Ακολουθούν συγκεντρωτικοί πίνακες σε κάθε Νομό με τη βαθμίδα εκπαίδευσης που φοιτά κάθε μαθητής/τρια το σχολικό έτος 2005-2006, την κλινική διάγνωση, το κώδικα μάθησης και τον τόπο διαμονής. Τα προσωπικά στοιχεία των μαθητών παρελήφθησαν για λόγους ανωνυμίας.

Πίνακας 2: Νομός Χανίων – Σχολικό Έτος 2005-2006

Πίνακας 3: Νομός Ρεθύμνου – Σχολικό Έτος 2005-2006

Πίνακας 4: Νομός Ηρακλείου – Σχολικό Έτος 2005-2006

Στη συνέχεια επικοινωνήσαμε και ενημερωθήκαμε για τις δυνατότητες που υπάρχουν από σχετική εταιρεία «Εξοπλισμού πρόσβασης σε Η/Υ για άτομα με προβλήματα όρασης» με την οποία συνεργάζεται το ΥΠΕΠΘ (www.e-yliko.gr/amea_tools.htm). Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ήδη το ΥΠΕΠΘ έχει χορηγήσει αντίστοιχο εξοπλισμό σε σχολεία και Τμήματα Ένταξης για μαθητές με προβλήματα όρασης σε άλλες Εκπ/κες Περιφέρειες της χώρας ή σε ΚΔΑΥ ο οποίος μένει σε αχρηστία. Αυτός ο εξοπλισμός αφορά τους μαθητές με τυφλότητα, μερική όραση, τυφλότητα και πρόσθετα προβλήματα και ο οποίος σε αδρές γραμμές είναι:

(α) Για μαθητές με τυφλότητα (Πρόγραμμα Ανάγνωσης οθόνης Hal Standard Ver. 6.03, Πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης Φωναισθησία, Professional Σίμος και Άννα, Εκτυπωτές Braille Index Everest, Οθόνη Braille Alva Satelite S44, Συσκευή παραγωγή ανάγλυφων εντύπων Piaf.
(β) Για μαθητές με μερική όραση (Συστήματα μεγέθυνσης κλειστού κυκλώματος (CCTV), Πρόγραμμα Ανάγνωσης οθόνης Hal Standard Ver. 6.03, Πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης Φωναισθησία, Professional Σίμος και Άννα, Εκτυπωτές Braille Index Everest, Οθόνη Braille Alva Satelite S44, Συσκευή παραγωγή ανάγλυφων εντύπων Piaf.
(γ) Για μαθητές με τυφλότητα και άλλα πρόσθετα προβλήματα (Προσαρμογές των παραπάνω συστημάτων).

Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των μαθητών της Εκπ/κης Περιφέρειας Κρήτης πρόταση των ΚΔΑΥ ήταν η χορήγηση αυτού του εξοπλισμού σε επίπεδο Νομού. Στο Ν. Χανίων προτάθηκε η χορήγηση ενός (1) εξοπλισμού για μαθητές με τυφλότητα σε Τμήμα Ένταξης Δημοτικού Σχολείου της πόλης των Χανίων. Επίσης προτάθηκε η χορήγηση του ίδιου εξοπλισμού για μαθητές με τυφλότητα στα Τμήματα Ένταξης των Δημοτικών Σχολείων των ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών (1) Ασκύφου και (1) Φραγκοκάστελλου. Προτάθηκε η χορήγηση σε ένα Τμήμα Ένταξης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην πόλη των Χανίων ενός (1) εξοπλισμού για μαθητές με μερική όραση.

Στο Ν. Ρεθύμνης εισηγηθήκαμε τη χορήγηση ενός (1) εξοπλισμού για μαθητές με τυφλότητα και ενός (1) για μερική όραση σε δημοτικό σχολείο της πόλης.

Στο Ν. Ηρακλείου προτάθηκαν η χορήγηση ενός (1) εξοπλισμού για μαθητές με τυφλότητα σε Τμήμα Ένταξης ενός Δημοτικού Σχολείου της πόλης του Ηρακλείου και ενός (1) εξοπλισμού για μαθητές με μερική όραση σε Δημοτικό Σχολείο της πόλης του Ηρακλείου. Επίσης εισηγηθήκαμε σε ένα Τμήμα Ένταξης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην πόλη του Ηρακλείου ένα (1) εξοπλισμό για μαθητές με τυφλότητα και ένα (1) εξοπλισμός για μαθητές με μερική όραση.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά ήδη έχει αρχίσει η χορήγηση ατομικού εξοπλισμού (!) σε κάποιους μαθητές. Η προοπτική είναι η χορήγηση εξοπλισμού σε κάθε μαθητή. Ελπίζομε πράγματι αυτή η προσπάθεια να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί έτσι ώστε αυτοί οι μαθητές που έχουν περιορισμένη πρόσβαση στον έντυπο λόγο να βοηθηθούν στην εκπαίδευση τους. Ελπίζομε το οικονομικό κόστος, το οποίο έτσι και αλλιώς δεν είναι υπερβολικό, να μη σταθεί εμπόδιο στην ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας. Είχαμε τη δυσάρεστη απόφαση Τμήμα Ένταξης όπου φοιτά μαθητής με τυφλότητα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά να μη χαρακτηριστεί Τμήμα Ένταξης για πρόγραμμα τυφλότητας από το Υπουργείο Οικονομικών (!) ενώ προηγουμένως το ΚΔΑΥ, η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας, η Νομαρχία και το ΥΠΕΠΘ είχαν κάνει θετική εισήγηση.

Επιπρόσθετα λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές γνωματεύσεις των μαθητών, το ειδικό εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα είναι απαραίτητο να συμπληρωθεί με μαθήματα κινητικότητας. Αυτή τη στιγμή σε όλη την Κρήτη υπάρχει μια μόνο εκπαιδεύτρια κινητικότητας με την οποία επικοινωνήσαμε και η οποία αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες των μαθητών αλλά και των ενηλίκων σε όλη την Κρήτη. Προτείνεται η δημιουργία μιας (1) οργανικής θέσης εκπαιδευτή κινητικότητας στο Ηράκλειο και μιας (1)  οργανικής θέσης εκπαιδευτή κινητικότητας σε Χανιά – Ρέθυμνο.

Άλλες ανάγκες που αφορούν την υποστήριξη μαθητών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση  (το 2005-2006 θα φοιτούν στη Γ’ Δημοτικού 2 μαθητές με τυφλότητα στα Χανιά, 1 μαθητής με τυφλότητα στο Ρέθυμνο και 1 μαθήτρια με τυφλότητα στο Ηράκλειο) σχετίζονται με τα μαθήματα ειδικοτήτων της μουσικής και των αγγλικών. Χρειάζονται να γίνουν και οι απαραίτητες ενέργειες ώστε να μην καθυστερούν οι αποστολές των βιβλίων και οι ασκήσεις Braille όπως και των κασετών.

Παραπομπές
Κουτάντος Δ., (2005), Η Εκπαίδευση Παιδιών και Νέων με Μειωμένη Όραση, Αθήνα, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
Porter J., and Pease L.,(1998), Framework for inspecting school provision for pupils with multiple disability and visual impairment, London, Royal National Institute for the Blind.