ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: Ταξίδι στην Ταϊβάν, αρχέγονα δάση κυπαρισσιών 3.000 ετών & προ-αποικιακές κοινωνίες σε αρμονία

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού

Είναι αδύνατον για έναν εθνολόγο να αγνοήσει την τερατώδη καταστροφή που έχουμε προκαλέσει οι Δυτικοί, εδώ και αιώνες, σε πολιτισμούς διαφορετικούς από τον δικό μας. Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την καταστροφή ανθρώπινων κοινωνιών από την καταστροφή που θύματά της είναι σήμερα ζωικά και φυτικά είδη, και όλα αυτά στο όνομα ενός ουμανισμού που τοποθέτησε τον άνθρωπο στη θέση του βασιλιά και αφέντη του κόσμου. Ο ορισμός που έδωσε στον άνθρωπο ο κλασικός ουμανισμός είναι πολύ στενός, τον παρουσιάζει μόνο ως σκεπτόμενο ον αντί να τον θεωρήσει ένα ζωντανό πλάσμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι το σύνορο όπου τελειώνει η «ανθρωπιά» είναι πολύ κοντά στον άνθρωπο, ο οποίος έτσι γίνεται ευάλωτος στην καταστροφή» (Claude Lévi-Strauss, Ένα πραγματικό προπατορικό αμάρτημα, Μοντ», Ιαν. 1979). Η ανθρωπολόγος Françoise Héritier θυμάται τις πρώτες διαλέξεις στις οποίες παρακολούθησε τον Κλοντ Λεβί-Στρος. «Έκπληκτοι ανακαλύπταμε ότι υπήρχαν κόσμοι που αντιδρούσαν διαφορετικά από εμάς. Αλλά και ότι πίσω από αυτές τις φαινομενικές διαφορές, πίσω από τις ριζοσπαστικές ρήξεις με τη δική μας πραγματικότητα, υπήρχαν κοινά γνωστικά εργαλεία. Και έτσι συγχρόνως συνειδητοποιούσαμε τη διαφορά αλλά και την παγκοσμιότητα. Και αυτή παραμένει η βασική του κληρονομιά: Είμαστε όλοι διαφορετικοί, ναι, αλλά μπορούμε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας, γιατί οι πνευματικές μας δομές λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο» (Françoise Héritier, Ο κύριος του παιχνιδιού, «Το Βήμα», 8.11.09).

Αυτή ίσως είναι η βαθύτερη έννοια ενός ταξιδιού «Κάθε ταξίδι του αποκαλύπτει και μια πρωτόγνωρη όσο και συναρπαστική όψη του άλλου, της ετερότητας… ένα ταξίδι εγγράφεται ταυτόχρονα στο χώρο, στο χρόνο και στην κοινωνική ιεραρχία» (σελ. 70). «Γνωρίζοντας όμως αυτές τις (άλλες) κοινωνίες περισσότερο αποκτούμε ένα μέσο για να αποκολληθούμε από τη δική μας, όχι γιατί αυτή είναι η μόνη ή η απόλυτα κακή, αλλά γιατί είναι η μόνη από την οποία πρέπει να απελευθερωθούμε. Κι αυτό θα γίνει μόνο μέσα από τις άλλες» (σελ. 353). «Το να αποσπάσαι, αυτό είναι μια δυνατότητα ζωτικής σημασίας για τη ζωή» (σελ. 375) (Levi-Strauss, Θλιβεροί Τροπικοί, 1979).

«Πρόσταξα τον υπηρέτη μου να φέρει το άλογό μου από τους στάβλους. Δεν με κατάλαβε. Πήγα μόνος μου στους στάβλους, το σέλωσα και το καβαλίκεψα. Από μακριά ακούστηκε ο ήχος μιας τρομπέτας. Τον ρώτησα τι σήμαινε. Εκείνος όχι μόνο δεν ήξερε, αλλά δεν είχε ακούσει και τίποτα. Στην πύλη, με σταμάτησε και με ρώτησε: «Πού πηγαίνει ο κύριος;» – «Δεν ξέρω», του απάντησα, «αλλά κάπου μακριά από εδώ. Όσο μπορώ πιο μακριά μόνο έτσι θα πετύχω το στόχο μου». – «Γνωρίζετε το στόχο σας;», ρώτησε εκείνος. – «Ναι», απάντησα. «Σου είπα. Μακριά από εδώ, αυτός είναι ο στόχος μου» (Φραντς Κάφκα, Η αναχώρηση).

«Όλοι ταξιδεύουμε παρέα στον Γαλαξία, δέντρα και άνθρωποι…Σε κάθε βόλτα με τη φύση παίρνει κανείς πολύ περισσότερα απ΄ αυτά που ζητάει. Ο πιο σαφής δρόμος προς το Σύμπαν είναι μέσα απ΄ την άγρια φύση ενός δάσους» (Ρίτσαρντ Πάουερς, Οι Κορυφές της Ζωής, Βραβείο Pulitzer 2019, σελ. 181).

Στο αρχέγονο δάσος Alishah συνάντηση με τα κόκκινα κυπαρίσσια ηλικίας 3.000 ετών

Τριακόσια χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Ταϊπέι της Ταϊβάν, σε υψόμετρο 2500 μέτρων βρίσκεται σκαρφαλωμένο το αρχέγονο δάσος Alishan. Η περιοχή κατοικήθηκε αρχικά από τη φυλή Tsou των Αβορίγινων της Ταϊβάν και το όνομά της προέρχεται από την ιθαγενή λέξη «Jarissang». Η συνάντησή μου με τους γίγαντες είναι απόκοσμη, σοκαριστική, μια δεινοσαύρια ύπαρξη υψώνεται μπροστά στα μάτια μου. Μετά το ισχυρό σοκ, δέος, τα προϊστορικά μας κύτταρα ξανασυναντιούνται. Είναι αληθινά προσκυνηματικά μονοπάτια (pilgrim trails) αυτές οι διαδρομές στα δέντρα γίγαντες (giants trees) στο δάσος Alishah αλλά και στο δάσος Quilan giants trees πάνω από το εθνικό πάρκο Ταρόκο όπου χρειάζεται ειδική άδεια εισόδου. Σπάνια οικοσυστήματα πάνω στις πλαγιές των βουνών που βρέχονται και αναπνέουν από τα ρεύματα του ειρηνικού ωκεανού. Δέντρα γίγαντες ηλικίας 2500-3200 ετών, απόκοσμες υπάρξεις μιας άλλης μακρινής εποχής, όχι τόσο χρονολογικά όσο λόγω των αλλαγών που έχουν συμβεί μέσα σε λίγα χρόνια. Όταν γεννήθηκε ο Κομφούκιος ένα από αυτά τα δέντρα πήρε το όνομα του. Ναι, ιερά δέντρα (sacred trees) σε μια εποχή που δεν έχει αφήσει τίποτα ιερό και όρθιο. Και πρώτα πρώτα οι διαφημίσεις, πουλάνε και αγοράζουν τα πάντα, πρώτα όλες τις ανθρώπινες αξίες και μετά τα προϊόντα τους. Προτιμώ το ανέγγιχτο δάσος, να στέκομαι κάτω από τα δέντρα γίγαντες να τα κοιτάζω, να τα  θαυμάζω.

TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Στο αρχέγονο δάσος Alishan κυπαρίσσια ηλικίας 3.000 ετών, βίντεο διάρκειας 11’ λεπτών:  Τριακόσια χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Ταϊπέι, σε υψόμετρο 2500 μέτρων το αρχέγονο δάσος Alishan. Δέντρα γίγαντες ηλικίας 2500-3200 ετών.

Formosan Πολιτισμικό χωριό Αβορίγινων, «η αλήθεια του ανθρώπου έγκειται στο σύστημα των διαφορών και των κοινών ιδιοτήτων», τα σύμβολα Ήλιος-Φεγγάρι

Το Formosan Aboriginal Culture Village είναι το μεγαλύτερο υπαίθριο μουσείο της Ταϊβάν. Ανασυνθέτει τον τρόπο ζωής 16 φυλών αυτοχθόνων των Amis, Atayal, Bunun, Kavalan, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Tao, Thao, Truku, Tsou, Seediqlus, Hla’alua και Kanakanavu. Οι αναβιωμένες τελετουργικές αναπαραστάσεις παρουσιάζονται από τους ντόπιους αυτόχθονες δίπλα στις αρχιτεκτονικές δομές, τις κοινωνίες, την ξυλογλυπτική, την υφαντική, την κεραμική, τη χειροτεχνία κ.ά. εκφράσεις της ζωής των Αβορίγινων. Οι οικισμοί περιλαμβάνουν αυθεντικά οικήματα και τεχνουργήματα, ενώ η συνολική αναβίωση βασίστηκε στην καταγραφή του Ιάπωνα μελετητή Suketaro Chijiwa από την περίοδο της ιαπωνικής κυριαρχίας. Ο Chijiwa επισκέφτηκε τις αυτόχθονες φυλές σε όλη την Ταϊβάν το 1926, και από το 1930 έως το 1947 κατέγραψε με σχεδιαγράμματα και δεκάδες εκατοντάδες φωτογραφίες τη ζωή τους.

Το πολιτισμικό χωριό αυτοχθόνων Formosan βρίσκεται σε υψόμετρο 750 μέτρων στη μέση της Ταϊβάν δίπλα στη μοναδική φυσική λίμνη «Ήλιος-Φεγγάρι» (Sun Moon Lake). Η λίμνη είναι το φυσικό αλλά και το πνευματικό μέρος που έζησε η φυλή Shao. Εδώ κάθε χρόνο εξακολουθεί να δραματοποιείται το Φεστιβάλ της Συγκομιδής και το Φεστιβάλ της Σποράς. Τρία ουράνια σώματα ο Ήλιος, η Σελήνη και η Αφροδίτη αποτελούσαν σημαντικές θεότητες των Σουμερίων και της ιερατικής-πόλης κράτος και ταξίδεψαν σε ανατολή και δύση, σε πολλούς άλλους λαούς και στους αυτόχθονες της Ταϊβάν. Ο Ήλιος ήταν ο θεός της σοφίας, η Σελήνη είχε σύμβολο τα κέρατα του ταύρου και ήταν ο μετρητής του χρόνου και η Μεγάλη Μητέρα/Ίνάννα/Αστάρτη που συμβολίζεται με το άστρο Αφροδίτη ήταν η θεά της ομορφιάς. Ο εορτασμός του ιερού γάμου της Μεγάλης Μητέρας με τον θεό Ταμμούζ, θεό της ανοιξιάτικης βλάστησης, εξασφάλιζε στους Σουμέριους μια καρπερή συγκομιδή και γονιμότητα σε ανθρώπους και ζώα. Ο αυτόχθονας, ο πρώτος ερευνητής, «ήταν ο θεματοφύλακας ολόκληρου του νοήματος και ολόκληρης της αξιοπρέπειας που αρμόζουν στην ανθρώπινη ζωή», τότε και σήμερα, «η αλήθεια του ανθρώπου έγκειται στο σύστημα των διαφορών και των κοινών ιδιοτήτων».

TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Formosan Aboriginal Cultural Village, Ταϊβάν Αβορίγινες βίντεο διάρκειας 64’ λεπτών: Προ-αποικιοκρατική αρχιτεκτονική, αναβίωση τελετουργιών 16 εθνοτικών ομάδων Paiwan, Bunun, Rukai, Thao, Amis, Tsou, Tao, Atayal, Puyuma κ.ά., ο χορός των μαλλιών, ο χορός του πολεμιστή, τελετουργίες αγροκαλλιέργειας, Μουσείο εθνοτικών ομάδων: αμφίεση, κοσμήματα, ιεραρχία, θεότητες, συμβολισμοί του κύκλου της ζωής, επίλυση διαφορών με λιθοβολισμό, κοινοί συμβολισμοί σε ανατολή και δύση από την ιερατική-πόλη κράτος των Σουμέριων, προγονικές γενεαλογικές συνέχειες τοτέμ, προγονικά είδωλα, γενεαλογικός αρχηγός, Paiwan ταφές μέσα στα σπίτια τους, ανδρικές κοινωνίες, σαμάνες, μύηση των εφήβων μέσω ενός τρομακτικού γεγονότος, π.χ. σκοτώνοντας ένα πίθηκο για το πέρασμα από την ατομική κατάσταση-εφηβεία στην ενηλικίωση-κοινωνική ευθύνη, η δόξα της γιρλάντας στον Ειρηνικό, Bunun αφαίρεση δοντιών για λόγους αισθητικής και εθνοτικής ταυτότητας, η λίμνη του Ήλιου και της Σελήνης/sun moon lake

«Για να μετατραπεί ένα άγριο χόρτο σε καλλιεργήσιμο φυτό, ένα άγριο ζώο σε κατοικίδιο, και για να εμφανιστούν τελικά και στο πρώτο και στο δεύτερο ιδιότητες που σχετίζονται με την τροφή ή την τεχνολογία, οι οποίες στην αρχή έλειπαν εντελώς ή μόλις που μπορούσε κανείς να τις υποψιαστεί για να γίνει από την άργιλο, υλικό που εύκολα θρύπτεται, κονιορτοποιείται ή κομματιάζεται, ένα στέρεο και αδιάβροχο κεραμικό (και μόνο υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εκ των προτέρων οριστεί και η καταλληλότερη απολιπαντική ουσία που πρέπει να επιλεγεί ανάμεσα σ’ ένα πλήθος οργανικών και ανόργανων ουσιών και το κατάλληλο καύσιμο, όπως επίσης η θερμοκρασία, η διάρκεια ψησίματος και ο βαθμός οξείδωσης) για να αναπτυχθούν μορφές τεχνικής, συχνά δύσκολες και περίπλοκες, που επιτρέπουν την καλλιέργεια χωρίς χώμα ή χωρίς νερό, για να μετατραπούν τοξικοί σπόροι ή τοξικές ρίζες σε τρόφιμα, ή ακόμη προκειμένου να χρησιμοποιηθεί η τοξικότητα αυτή για το κυνήγι, τον πόλεμο ή τη λατρεία, χρειάστηκε, χωρίς αμφιβολία, μια καθαρά επιστημονική αντιμετώπιση, μια άγρυπνη και αδιάλειπτη ερευνητική διάθεση, μια έφεση προς γνώση για τη χαρά της γνώσης, γιατί μόνο ένα μικρό μέρος των παρατηρήσεων και των πειραμάτων (που πρέπει να θεωρήσουμε πως έγιναν αντικείμενο έμπνευσης, καταρχήν και κυρίως, από την επιθυμία για γνώση) ήταν σε θέση να αποφέρουν πρακτικά και άμεσα χρησιμοποιήσιμα αποτελέσματα. Για να μη μιλήσουμε για την κατεργασία του χαλκού, του σιδήρου και των πολύτιμων μετάλλων ή ακόμη και για το απλό σφυρηλάτημα του χαλκού που προηγήθηκε της μεταλλουργίας κατά πολλές χιλιάδες χρόνια, διαδικασίες που προϋποθέτουν όλες ήδη πολύ αναπτυγμένες τεχνικές ικανότητες.

Ο νεολιθικός άνθρωπος ή άνθρωπος της πρωτοϊστορίας είναι επομένως ο κληρονόμος μιας μακράς επιστημονικής παράδοσης· παρ’ όλα αυτά, αν το πνεύμα που τον ενέπνεε, αυτόν και όλους τους προκατόχους του, ήταν ακριβώς το ίδιο με το πνεύμα του μοντέρνου ανθρώπου, πώς θα μπορούσαμε να καταλάβουμε ότι σταμάτησε και ότι αρκετές χιλιετίες στασιμότητας παρεμβάλλονται σαν μεσοδιάστημα ανάμεσα στη νεολιθική επανάσταση και τη σύγχρονη επιστήμη; Το παράδοξο αυτό επιδέχεται μία μόνον ερμηνεία: υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι επιστημονικής σκέψης, συνάρτηση και ο ένας και ο άλλος όχι βέβαια άνισων σταδίων ανάπτυξης του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά δύο στρατηγικών πεδίων όπου η φύση αφήνεται να κατακτηθεί από την επιστημονική γνώση: το ένα προσαρμοσμένο κατά προσέγγιση στο πεδίο της αντίληψης και της φαντασίας, το άλλο απομακρυσμένο ως εάν η πρόσβαση στις αναγκαίες διασυνδέσεις που αποτελούν το αντικείμενο κάθε επιστήμης νεολιθικής ή μοντέρνας να μπορούσε να επιτευχθεί από δύο διαφορετικούς δρόμους: πλησιέστερος ο ένας προς την κατ’ αίσθηση εποπτεία, πιο απομακρυσμένος ο άλλος» (σσ. 40-41).

«Αυτή η παθιασμένη προσκόλλησή του στο έδαφος εξηγείται κυρίως μέσα από μια ιστορική προοπτική: «Τα βουνά, τα ρυάκια, οι πηγές και οι βάλτοι δεν αντιπροσωπεύουν γι’ αυτόν τον ιθαγενή απλώς ωραίες ή αξιοπρόσεκτες όψεις του τοπίου… Καθένα από αυτά αποτελεί έργο ενός από τους προγόνους από τους οποίους κατάγεται. Στο τοπίο που τον περιβάλλει, διαβάζει την ιστορία των ηρωικών πράξεων και των κατορθωμάτων των αθάνατων όντων που λατρεύει: όντων που για μια σύντομη στιγμή μπορούν ακόμη να πάρουν ανθρώπινη μορφή όντων πολλά από τα οποία του είναι γνωστά από άμεση εμπειρία ως πατέρες, παππούδες, αδελφοί, μητέρες και αδελφές. Ολόκληρος ο τόπος είναι γι’ αυτόν ένα παλαιό αλλά πάντοτε ζωντανό γενεαλογικό δέντρο. Κάθε ιθαγενής αντιλαμβάνεται την ιστορία του τοτεμικού προγόνου του σαν μια αφήγηση των δικών του πράξεων, στην αρχή του χρόνου και στην αυγή της ίδιας της ζωής, όταν ο κόσμος, έτσι όπως τον ξέρουμε σήμερα, ήταν ακόμα σε χέρια παντοδύναμα που τον έπλαθαν και του έδιναν μορφή» (ό.π., σ. 30-31). […] Και αυτό που στον δικό μας πολιτισμό μπορεί κυρίως να συγκριθεί με τα προσκυνήματα που οι μυημένοι Αυστραλοί τελούν περιοδικά στους ιερούς τους τόπους «υπό την καθοδήγηση των σοφών τους» είναι οι ξεναγήσεις στο σπίτι του Goethe ή του Victor Hugo, τα έπιπλα των οποίων μας εμπνέουν συγκινήσεις τόσο έντονες όσο και αυθαίρετες. Όπως και με τα churinga άλλωστε, το ουσιώδες δεν είναι αν το κρεβάτι του Van Gogh είναι πραγματικά αυτό όπου κοιμήθηκε εκείνος: το μόνο που περιμένει ο επισκέπτης είναι να μπορέσουν να του το δείξουν» (σσ. 388-390).

«… αφήνεται να χαθεί ο τεράστιος πλούτος και η ποικιλία των ηθών, των δοξασιών και των εθίμων, ενώ παραβλέπεται το γεγονός ότι καθεμιά από τις δεκάδες ή τις εκατοντάδες χιλιάδες κοινωνίες που συνυπήρξαν πάνω στη γη και που διαδέχτηκαν η μια την άλλη από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος διεκδίκησε μια ηθική βεβαιότητα παρόμοια μ’ αυτήν που κι εμείς οι ίδιοι μπορούμε να επικαλεστούμε για να διακηρύξει ότι εκείνη -έστω κι αν επρόκειτο για μια μικρή ομάδα νομάδων ή έναν οικισμό χαμένο στην καρδιά του δάσους- ήταν ο θεματοφύλακας ολόκληρου του νοήματος και ολόκληρης της αξιοπρέπειας που αρμόζουν στην ανθρώπινη ζωή. Αλλά, είτε πρόκειται γι’ αυτούς είτε για εμάς, χρειάζεται πολύς εγωκεντρισμός και άλλη τόση αφέλεια για να πιστέψει κανείς ότι ο άνθρωπος ολόκληρος κατέφυγε σε έναν μόνο από τους ιστορικούς ή γεωγραφικούς τρόπους της ύπαρξής του, ενώ η αλήθεια του ανθρώπου έγκειται στο σύστημα των διαφορών και των κοινών ιδιοτήτων» (Claude Levi-Strauss, Η άγρια σκέψη, 2019, σελ. 397).

Beinan τα πόδια των νεκρών, οι Μονόλιθοι Puyuma σε σχήμα Σελήνης και το Προϊστορικό Μουσείο κοιτάζουν προς τα ιερά βουνά

Δίπλα στην πόλη Taitung, το Πολιτισμικό Πάρκο Beinan, ένας αρχαιολογικός χώρος με ανασκαφές και μουσεία πολιτισμών 5.500 ετών από τη λίθινη εποχή. Το 1945 Ιάπωνες μελετητές ανακάλυψαν εκατοντάδες πέτρινες κολόνες σε σχήμα μισοφέγγαρου  και διεξήγαγαν ανασκαφές μικρής κλίμακας. Αλλά το 1980 οι ανασκαφείς στο χώρο του σιδηροδρομικού σταθμού Beinan ανακάλυψαν περισσότερα από 1.500 πέτρινα φέρετρα από σχιστόλιθο και πάνω από 20.000 τεχνουργήματα. Σήμερα η τοποθεσία Beinan αναγνωρίζεται ως το μεγαλύτερο και πιο ανέπαφο νεολιθικό χωριό του είδους του στη λεκάνη του Ειρηνικού.  Οι ντόπιοι αυτόχθονες Amis πιστεύουν ότι η τοποθεσία Beinan είναι ο ιερός τόπος των προγόνων τους. Οι τοπικοί μύθοι δημιουργίας των αυτοχθόνων Paiwan περιλαμβάνουν ορεινές καταβολές από φίδια, βλ. παρακάτω το σύμβολο φίδι. Εδώ βρίσκονται και οι Μονόλιθοι Puyuma σε σχήμα Σελήνης. Η λατρεία της Σελήνης βρίσκεται σε όλες τις μυθολογίες, στην Ινδία είναι ο θεός Soma, στους Χαλδαίους ο Sin, στην Αίγυπτο ο Όσιρις-Lunus και ο Thot-Lunus, στην Ελλάδα η Φοίβη και η Εκάτη, στη Ρώμη η Lucina. Είτε αρσενική είτε θηλυκή, μεταμορφώνεται, είναι το μυστήριο των απόκρυφων μυστηρίων. Ο Ήλιος και η Σελήνη γονιμοποιούν τη Γη, τη Μεγάλη Μητέρα κι αυτή συλλαμβάνει και γεννάει. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα από τον αρχαιολογικό χώρο το εντυπωσιακό Εθνικό Μουσείο Προϊστορίας/National Museum of Prehistory Taitung με χιλιάδες προϊστορικά εκθέματα αλλά και σύγχρονες εκθέσεις με ξυλόγλυπτα μετάβασης του αυτόχθονα καλλιτέχνη στον καλλιτέχνη της ατομικής έκθεσης και στην αναζήτηση της ατομικής ταυτότητας. Στον αρχαιολογικό χώρο Beinan στα φέρετρα τα πόδια των νεκρών και οι Μονόλιθοι Puyuma σε σχήμα Σελήνης, και το  Εθνικό Μουσείο Προϊστορίας κοιτάζουν από σεβασμό προς τα ιερά βουνά, βλ. στο επόμενο βίντεο.

TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Taitung, Beinan Cultural Park πολιτισμοί 5.500 ετών από τη λίθινη εποχή βίντεο διάρκειας 31’ λεπτών:  Beinan Cultural Park πολιτισμοί 5.500 ετών από τη λίθινη εποχή, Μονόλιθοι Puyuma σε σχήμα Σελήνης, αρχιτεκτονική με δωμάτια για τους προγόνους, τα πνεύματα του κεχριού και το βωμό των προσφορών, National Museum of Prehistory Taitung, έκθεση με ξυλόγλυπτα, ο εαυτός και η παράδοση, η ατομική ταυτότητα μέσα από την τέχνη, πολυθρόνες πορτρέτα και το γλυπτό με τα δύο πρόσωπα που γίνεται ένα ενάντια στο δυισμό

Εθνικός Δρυμός Taroko, το πρόβλημα του εθνοκεντρισμού

Ο Εθνικός Δρυμός Taroko πήρε το όνομα του από τη φυλή «Taroko»/«Truku» που ζούσε στην περιοχή. Οι Taroko αντιστάθηκαν και πολέμησαν τους Ιάπωνες, ηττήθηκαν από πολλαπλάσιες δυνάμεις το 1914 και στη συνέχεια μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις εισήχθησαν στις πιο απομακρυσμένες ορεινές περιοχές παίρνοντας τον πλήρη έλεγχο των αυτοχθόνων. Οι παραδοσιακοί φυλετικοί τρόποι ζωής και τα μέσα αυτοσυντήρησης των ανθρώπων Τρούκου, όπως το κυνήγι και η τοπική γεωργία αντικαταστάθηκαν με την ανάπτυξη καλλιεργειών όπως ο καπνός. Αισθάνομαι πόσο τυχεροί ήταν οι Taroko που έζησαν όλη τους τη ζωή σε αυτό το πανέμορφο μέρος με τα ανάλαφρα θαλάσσια ρεύματα του ειρηνικού, πόσο χαρούμενοι θα ήταν, η δική μου επίσκεψη κράτησε μόλις δύο ημέρες.

TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Taroko National Park, βίντεο διάρκειας 21’ λεπτών:  Δύο ημέρες στον Εθνικό Δρυμό Taroko. Ενδεικτικές διαδρομές μονοπάτια για πεζοπορία: Huide Trail, Shakadang Trail, Swallow Grotto (Yanzikou) Trail, Jiuqudong (Tunnel of Nine Turns) Trail, Baiyang Trail, Chongde Trail, Buluowan Scenic Trails, Lushui Trail

Τη βία των όπλων κατά των αυτοχθόνων λαών διαδέχτηκε η βία του εθνοκεντρισμού. «Το πρόβλημα του εθνοκεντρισμού. Όπως παρατηρήσαμε πιο πάνω, μια κοινωνία ή ένας πολιτισμός πρέπει να κατανοούνται στο πλαίσιο των δικών τους ιδιαίτερων συμφραζομένων. Με αυτό θέλουμε να αποτρέψουμε την εφαρμογή κάποιων κοινών και καθολικών κανόνων στην αξιολόγηση της κάθε κοινωνίας. Τέτοιοι κανόνες, που χρησιμοποιούνται συχνά, θα μπορούσαν να θεωρηθούν η μακροβιότητα, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, τα δημοκρατικά δικαιώματα, το ποσοστό αλφαβητισμού κτλ. Μέχρι πρόσφατα, στις ευρωπαϊκές κοινωνίες ήταν πολύ συνηθισμένο να κατατάσσουν τους μη Ευρωπαίους ανάλογα με το ποσοστό του πληθυσμού τους που είχε ασπαστεί τη χριστιανική θρησκεία. Για την ανθρωπολογία, η κατάταξη αυτή δεν είχε κανένα απολύτως νόημα. Για να αξιολογήσουμε την ποιότητα ζωής μιας ξένης κοινωνίας, πρέπει να κατανοήσουμε την κοινωνία αυτή από μέσα διαφορετικά, η αξιολόγησή μας θα έχει πολύ περιορισμένο ενδιαφέρον. Αυτό που στη δική μας κοινωνία γίνεται αντιληπτό ως «ποιότητα ζωής» μπορεί σε μια άλλη να μη σημαίνει απολύτως τίποτα. Για να κατανοήσουμε τη ζωή των ανθρώπων, πρέπει να προσπαθήσουμε να συλλάβουμε την ολότητα της κοινωνικής εμπειρίας τους και για να το πετύχουμε αυτό, δεν αρκεί να στηριζόμαστε σε επιλεγμένες «μεταβλητές». Μια έννοια όπως το «ετήσιο εισόδημα» δεν έχει κανένα απολύτως νόημα σε μια κοινωνία στην οποία ούτε τα χρήματα ούτε η μισθωτή εργασία παίζουν κάποιο ρόλο.

Το επιχείρημα αυτό πρέπει να εκληφθεί ως προειδοποίηση έναντι του εθνοκεντρισμού. Ο όρος αυτός σημαίνει ότι κάποιος προβαίνει στην περιγραφή και την αξιολόγηση των άλλων ανθρώπων από τη δική του σκοπιά και βάσει των δικών του όρων. Το «έθνος» κάποιου, στο οποίο περιλαμβάνονται και οι πολιτισμικές του αξίες, τοποθετείται στο επίκεντρο. Με αυτό τον τρόπο σκέψης, οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν αναγκαία κατώτερες απομιμήσεις αυτού που σκέφτεται με τον συγκεκριμένο τρόπο. Αν οι Nuer του Σουδάν δεν μπορούν να αγοράσουν με δάνειο ένα σπίτι, εμφανίζονται στα μάτια μας ως κοινωνία ατελής σε σχέση με τη δική μας. Αν οι Ινδιάνοι Kwakiutl της δυτικής ακτής της Βόρειας Αμερικής δεν έχουν ηλεκτρικό, εμφανίζονται να έχουν λιγότερο ικανοποιητική ζωή από τη δική μας. Αν οι Kachin της βόρειας Βιρμανίας αρνούνται να προσηλυτιστούν στο χριστιανισμό, παρουσιάζονται ως λιγότερο πολιτισμένοι από όσο εμείς και αν οι San (οι «Βουσμάνοι») της ερήμου Καλαχάρι είναι αναλφάβητοι, θεωρούνται κατ’ ανάγκη λιγότερο έξυπνοι από εμάς. Αυτού του είδους οι απόψεις εκφράζουν μια εθνοκεντρική στάση που δεν επιτρέπει στους άλλους να είναι διαφορετικοί από εμάς και που μπορεί να γίνει σοβαρό εμπόδιο στον τρόπο που εμείς τους κατανοούμε. Αντί, λοιπόν, να συγκρίνουμε ξένους με τη δική μας κοινωνία και να τοποθετούμε τον εαυτό μας στην κορυφή μιας φανταστικής πυραμίδας, η ανθρωπολογία μάς καλεί να κατανοήσουμε τις άλλες κοινωνίες όπως εμφανίζονται από μέσα. Η ανθρωπολογία δεν μπορεί να μας προσφέρει απάντηση στο ερώτημα για το ποια είναι η καλύτερη κοινωνία, γιατί απλούστατα δεν την ενδιαφέρει ένα τέτοιο ερώτημα. Αν ο ανθρωπολόγος ερωτηθεί σχετικά με το τι είναι καλή ζωή, το μόνο που έχει να πει είναι ότι κάθε κοινωνία δίνει τον δικό της ορισμό» (Thomas Hylland Eriksen, Μικροί τόποι, Μεγάλα ζητήματα, Μια εισαγωγή στην κοινωνική και πολιτισμική ανθρωπολογία, 2007, σσ. 29-30).

Ταϊπέι, Εθνικό Μουσείο Παλατιού & Μουσείο Shung Ye των Αβορίγινων της Φορμόζας, το σύμβολο φίδι

Το Εθνικό Μουσείο του Παλατιού/National Palace Museum στην Ταϊπέι διαθέτει μια μόνιμη συλλογή 700.000 τεχνουργημάτων που καλύπτουν 8.000 χρόνια της κινεζικής ιστορίας και τέχνης από τη νεολιθική εποχή έως τη σύγχρονη περίοδο. Προπολεμικά τα αντικείμενα του Εθνικού Μουσείου του Παλατιού στην Ταϊπέι αποτελούσαν μέρος του Μουσείου των Παλατιών του Πεκίνου, αλλά μετά από διαδοχικές μεταφορές, πρώτα για να προστατευτούν από τους Ιάπωνες κατακτητές πριν από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και στη συνέχεια λόγω του κινεζικού εμφύλιου, τελικά έφτασαν στην Ταϊβάν. Λίγα μέτρα πιο πέρα βρίσκεται το Μουσείο Shung Ye των Αβορίγινων της Φορμόζας. Το υπόγειο είναι αφιερωμένο στις προγονικές τελετές, στους κυνηγούς κεφαλών και τις ανιμιστικές πεποιθήσεις. Στον πρώτο όροφο βρίσκεται το ψαροκάικο Yami (Tao), γλυπτά και μουσικές των ιθαγενών. Ο δεύτερος όροφος είναι αφιερωμένος στα μέσα διαβίωσης, την κεραμική, τα εργαλεία, τις κατοικίες τους μέσα και κάτω από τις οποίες κυκλοφορούν τα πνεύματα μεταξύ των οποίων και το φίδι, βλ. το παρακάτω βίντεο και κείμενο. Ο τρίτος όροφος διαθέτει αντιπροσωπευτικές ενδυμασίες των αυτόχθονων ομάδων της Ταϊβάν.

TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Πρωτεύουσα Ταϊπέι, National Palace Museum, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines, βίντεο διάρκειας 51’ λεπτών: Ψυχολογικά ξυλόγλυπτα πορτρέτα πίσω από τα πρόσωπα, Τάι Τσι στα πάρκα της Ταϊπέι, Εθνικό Μουσείο Παλατιού/National Palace Museum, Shung Ye Μουσείο Αβορίγινων Φορμόζας/Shung Ye Museum of Formosan Aborigines, Ο ήλιος το φεγγάρι και άλλα σύμβολα Γιν και Γιανγκ, τα φίδια σύμβολα του θανάτου και της αναγέννησης, Γεωπάρκο Yehliu, 101 όροφοι πάνω από τη γη, 400 μέτρα ύψος ένα εσωτερικό σύστημα στήριξης του κτιρίου για τους τυφώνες, Πολιτισμικό Κέντρο Ketagalan, γεωθερμικές πηγές, τέμπλο του Κομφούκιου στην Ταϊπέι, Ιαπωνία & Ταϊβάν: δυο λαοί, δυο εκπαιδευτικά συστήματα, δυο γλώσσες του σώματος, ρίψη στα ξύλινα ζάρια τρεις φορές για να συμφωνήσει ο θεός, μνημείο Τσιαν Κάι Σεκ

Ο συμβολισμός του φιδιού είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο διαδεδομένα μυθολογικά και θρησκευτικά σύμβολα των ανθρώπων πάνω στη γη, από τη Μητέρα Θεά της Μινωικής Κρήτης, «το φίδι του σπιτιού στην λαϊκή ελληνική και ταιβανέζικη παράδοση που δεν πρέπει να θανατώνεται», μέχρι τα κεραμικά δοχεία του γάμου των αυτοχθόνων με τα δυο φίδια μέσα στα οποία φύλαγαν τους σπόρους για τη νέα σπορά ώστε οι καρποί να είναι γονιμότεροι, βλ. το παραπάνω βίντεο. Γιατί άραγε; Ίσως το φίδι είναι σύμβολο του θανάτου στο ασυνείδητο μυαλό μας λόγω της εξελικτικής μας ιστορίας, για εκατομμύρια χρόνια ήταν το μόνο σημαντικό αρπακτικό των πρωτευόντων. Το φίδι γίνεται μυθολογικό και πανθρησκευτικό σύμβολο μύησης και αναγέννησης ακριβώς επειδή είναι σύμβολο του θανάτου, συνδέεται με τις βροχές και τη γονιμότητα. Το φίδι και η ζωή ως μυστήρια ταυτίζονται. Η δύναμη της ζωής κάνει το φίδι να ρίχνει το δέρμα του αλλά μετά να αναγεννιέται, όπως και το φεγγάρι, το φίδι αντιπροσωπεύει την αθάνατη ενέργεια και συνείδηση ​​στο πεδίο του χρόνου.

«ΚΑΜΠΕΛ: Ο παράδεισος και η κόλαση βρίσκονται μέσα μας, όπως και όλοι οι θεοί. Τούτη είναι η σημαντική συνειδητοποίηση που παρέχουν οι Ουπανισάντ της Ινδίας του ένατου αιώνα π.Χ. Όλοι οι θεοί, όλοι οι παράδεισοι, όλοι οι κόσμοι βρίσκονται μέσα μας. Είναι μεγεθυμένα όνειρα και τα όνειρα  αποτελούν εκδηλώσεις υπό μορφή εικόνων των αλληλοσυγκρουόμενων ενεργειών του σώματος. Αυτό είναι ο μύθος. Ο μύθος είναι μια εκδήλωση με συμβολικές εικόνες, με μεταφορικές εικόνες των αλληλοσυγκρουόμενων ενεργειών των οργάνων του σώματος. Πότε το ένα όργανο θέλει τούτο πότε το άλλο όργανο θέλει κάτι διαφορετικό. Ο εγκέφαλος είναι ένα από τα όργανα.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Ώστε, όταν ονειρευόμαστε, ψαρεύουμε σε κάποιον αχανή ωκεανό μυθολογίας που…

ΚΑΜΠΕΛ: ….που οδηγεί βαθιά και βαθύτερα. Ίσως μπερδευτείς με συμπλέγματα και άλλα παρόμοια, μα στην πραγματικότητα, όπως λέει μια πολυνησιακή παροιμία, τότε «στέκεσαι πάνω σε μια φάλαινα και ψαρεύεις ψαράκια του γλυκού νερού». Στεκόμαστε πάνω σε μια φάλαινα. Τα θεμέλια της ύπαρξης είναι κοινά και όταν στρεφόμαστε προς τα έξω, βλέπουμε όλα αυτά τα μικρά προβλήματα εδώ και εκεί. Αλλά αν κοιτάξουμε εσωτερικά, θα δούμε ότι εμείς αποτελούμε την πηγή όλων» (σελ. 84) […].

«ΚΑΜΠΕΛ: Σε μερικά επίπεδα ένα ιδιωτικό όνειρο ανατρέχει σε πραγματικά μυθικά θέματα και δεν μπορεί να ερμηνευθεί παρά σε αναλογία με ένα μύθο. Ο Γιουνγκ αναφέρει δύο τάξεις ονείρων: το προσωπικό όνειρο και το αρχετυπικό όνειρο ή το όνειρο των μυθικών διαστάσεων. Μπορεί κάποιος να ερμηνεύσει ένα προσωπικό όνειρο συσχετίζοντάς το, καταλαβαίνοντας πού αναφέρεται στη δικιά του ζωή, ή σε σχέση με τα δικά του προσωπικά προβλήματα. Αλλά πότε-πότε έρχεται ένα όνειρο που είναι καθαρός μύθος, που κουβαλάει ένα μυθικό θέμα ή που, για παράδειγμα, λέγεται ότι προέρχεται από το Χριστό μέσα μας.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Από το αρχετυπικό πρόσωπο μέσα μας, τον αρχετυπικό εαυτό που είμαστε εμείς οι ίδιοι.

ΚΑΜΠΕΛ: Ακριβώς. Υπάρχει και μια άλλη βαθύτερη έννοια για τον ονειρόχρονο, όπου ο χρόνος παύει να είναι χρόνος. Γίνεται μια διαρκής κατάσταση ύπαρξης. Υπάρχει ένας σημαντικός μύθος από την Ινδονησία που μιλάει για αυτήν τη μυθολογική εποχή και το τέλος της. Στην αρχή, σύμφωνα με τούτη την ιστορία, οι πρόγονοί μας δεν ήταν διαφοροποιημένοι ως προς το φύλο. Δεν υπήρχαν γεννήσεις ούτε θάνατοι. Τότε δόθηκε ένας μεγάλος δημόσιος χορός και κατά τη διάρκεια του ένας από τους συμμετέχοντες ποδοπατήθηκε μέχρι θανάτου, κομματιάστηκε και τα κομμάτια του θάφτηκαν. Τη στιγμή αυτού του θανάτου τα φύλα διαφοροποιήθηκαν για να εξισορροπηθεί ο θάνατος με τη γέννηση, η γέννηση με το θάνατο, ενώ από τα θαμμένα κομμάτια του διαμελισμένου σώματος αναπτύχθηκαν βρώσιμα φυτά. Ο χρόνος άρχισε να υπάρχει, όπως και ο θάνατος, η γέννηση, ο φόνος και το φάγωμα των άλλων ζωντανών όντων για να διατηρηθεί η ζωή. Ο άχρονος χρόνος της αρχής είχε τερματιστεί από ένα ενδοκοινοτικό έγκλημα, έναν εσκεμμένο φόνο ή μια θυσία.

Ένα από τα κύρια προβλήματα της μυθολογίας είναι να συμφιλιώσει το νου με αυτήν την κτηνώδη προϋπόθεση όλης της ζωής, που διατηρείται από το φόνο και το φάγωμα των ζωντανών πλασμάτων. Δεν μπορείς να ξεγελάσεις τον εαυτό σου ούτε τρώγοντας λαχανικά, γιατί και αυτά επίσης είναι ζωντανά. Έτσι, η ουσία της ζωής δεν είναι παρά το φάγωμα του εαυτού της. Η ζωή τρέφεται από ζωές και η συμφιλίωση του ανθρώπινου νου και των ευαισθησιών με τούτο το θεμελιώδες δεδομένο είναι μια από τις λειτουργίες μερικών από εκείνα τα πολύ κτηνώδη έθιμα, των οποίων η τελετή συνίσταται κυρίως στο φόνο ως απομίμηση του πρώτου αρχέγονου εγκλήματος, από το οποίο αναδύθηκε τούτος ο χρονικός κόσμος, στον οποίο όλοι συμμετέχουμε. Η συμφιλίωση του νου με τις συνθήκες της ζωής είναι βασική σε όλες τις ιστορίες δημιουργίας. Από αυτήν την άποψη μοιάζουν πολύ μεταξύ τους.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την ιστορία της Γένεσης. Πώς μοιάζει με τις άλλες ιστορίες;» (σσ. 88-89) […]

«ΜΑΓΙΕΡΣ: Τι συμπέρασμα βγάζεις εσύ και στις δύο ιστορίες οι βασικοί πρωταγωνιστές λένε ότι κάποιος άλλος είναι ο πρωτεργάτης της Πτώσης.

ΚΑΜΠΕΛΑ: Ναι, και καταλήγει να είναι το φίδι, το οποίο και στις δυο ιστορίες αποτελεί το παρελθόν και συνεχίζει να ζει.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Γιατί;

ΚΑΜΠΕΛ: Η δύναμη της ζωής αναγκάζει το φίδι να αλλάξει το δέρμα του, όπως η σελήνη αλλάζει τη σκιά της. Το φίδι αλλάζει το δέρμα του για να ξαναγεννηθεί έτσι αναγεννάται και η σελήνη αλλάζοντας τη σκιά της. Είναι ισότιμα σύμβολα. Μερικές φορές το φίδι απεικονίζεται σαν ένας κύκλος που τρώει την ουρά του. Πρόκειται για μια εικόνα της ζωής. Η ζωή αποβάλλει τη μια γενιά μετά την άλλη, για να ξαναγεννηθεί. Το φίδι αντιπροσωπεύει την αιώνια ενέργεια και συνείδηση, που εμπλέκεται στο πεδίο του χρόνου και συνεχώς απαλλάσσεται από το θάνατο και ξαναγεννιέται. Υπάρχει κάτι φοβερά τρομακτικό στη ζωή, όταν την κοιτάζεις από αυτήν την άποψη. Έτσι, το φίδι κουβαλάει μέσα του την αίσθηση τόσο της γοητείας όσο και του τρόμου της ζωής.

Επίσης, το φίδι αντιπροσωπεύει την αρχική λειτουργία της ζωής, κυρίως το φαγητό. Η ζωή συνίσταται στο φάγωμα άλλων πλασμάτων. Δεν το σκέφτεσαι παρά πολύ κατά την παρασκευή ενός ευπαρουσίαστου γεύματος. Ωστόσο, αυτό που κάνεις είναι να τρως κάτι που ήταν πρόσφατα ζωντανό. Όταν στρέφεσαι στην ομορφιά της φύσης και βλέπεις τα πουλιά να τσιμπολογούν ή τις αγελάδες να βόσκουν, τρώνε άλλα πράγματα. Το φίδι είναι ένας πλανόδιος πεπτικός σωλήνας, αυτό είναι όλο. Και σου προκαλεί ένα πρωτογενές σοκ, είναι η ζωή στην πρωτογενή της ποιότητα. Δεν υπάρχει κανένας ενδοιασμός σε αυτό το ζώο. Η ζωή ζει σκοτώνοντας και τρώγοντας τον εαυτό της, αποβάλλει το θάνατο, και ξαναγεννιέται, όπως η σελήνη. Αυτό είναι ένα από τα μυστήρια, που τούτες οι συμβολικές, παράδοξες μορφές προσπαθούν να παρουσιάσουν.

Στους περισσότερους πολιτισμούς αποδίδεται στο φίδι θετική ερμηνεία. Στην Ινδία, ακόμα και το πιο δηλητηριώδες φίδι, η κόμπρα, είναι ιερό ζώο και ο μυθικός βασιλιάς Φίδι είναι ο αμέσως κατώτερος του Βούδα. Το φίδι αντιπροσωπεύει τη δύναμη της ζωής η οποία εμπλέκεται στο πεδίο του χρόνου και του θανάτου, αλλά παραμένει αιωνίως ζωντανή. Ο κόσμος δεν είναι τίποτε άλλο από τη σκιά του -το δέρμα που αποβάλλεται.

Το φίδι τιμάται επίσης στις παραδόσεις των Ινδιάνων της Αμερικής. Καθόσον θεωρείται πολύ σημαντική δύναμη επιδιώκεται η φιλία του. Για παράδειγμα, στα πουέμπλος των Χόπι τελείται και σήμερα ο χορός του φιδιού, όπου βάζουν τα φίδια στο στόμα τους και γίνονται φίλοι τους και μετά τα στέλνουν πίσω στους λόφους. Τα φίδια στέλνονται πίσω για να μεταφέρουν το ανθρώπινο μήνυμα στους λόφους, ενώ τα ίδια είχαν φέρει μήνυμα από τους λόφους προς τους ανθρώπους. Η αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης απεικονίζεται σε τούτη τη σχέση με το φίδι. Ένα φίδι κυλάει όπως το νερό και γι’ αυτό είναι υδάτινο, αλλά η γλώσσα του συνέχεια ξερνάει φωτιά. Έτσι στο φίδι συνυπάρχει το ζευγάρι των αντιθέτων.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Στη χριστιανική ιστορία το φίδι είναι ο διαφθορέας.

ΚΑΜΠΕΛ: Αυτό ισοδυναμεί με μια άρνηση επιβεβαίωσης της ζωή Στη βιβλική παράδοση που έχουμε κληρονομήσει, είναι διεφθαρμένη, ακόμη και η φυσική ορμή είναι αμαρτωλή εκτός και αν έχει προηγηθεί περιτομή ή βάπτισμα. Επίσης, η γυναίκα ήταν εκείνη που έδωσε το μήλο στον άντρα. Η ταύτιση της γυναίκας με την αμαρτία, του φιδιού με την αμαρτία, και συνεπώς της ζωής με την αμαρτία, είναι η διαστρέβλωση της όλης ιστορίας στο βιβλικό μύθο και το δόγμα της Πτώσης.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Η ιδέα της γυναίκας ως αμαρτωλής παρουσιάζεται και σε άλλες μυθολογίες;

ΚΑΜΠΕΛ; Όχι, δεν την έχω συναντήσει πουθενά αλλού. Ίσως η πιο κοντινή ομοιότητα θα μπορούσε να είναι η Πανδώρα και το κουτί της. Εδώ όμως δεν πρόκειται για αμαρτία, απλώς για μπελάδες. Το νόημα της Πτώσης στη βιβλική παράδοση είναι ότι η φύση, όπως την ξέρουμε, είναι διεφθαρμένη, ο ίδιος ο έρωτας είναι διεφθαρμένος και το θηλυκό ως εκπρόσωπος του έρωτα είναι διαφθορέας. Γιατί η γνώση του καλού και του κακού ήταν απαγορευμένη στον Αδάμ και την Εύα; Χωρίς αυτήν τη γνώση όλοι θα ήμαστε μωρά ακόμα στην Εδέμ, χωρίς καμία συμμετοχή στη ζωή. Η γυναίκα φέρνει ζωή στον κόσμο. Η Εύα είναι η μητέρα τούτου του κόσμου που ζει με το χρόνο. Άλλοτε υπήρχε ένας ονειρικός παράδεισος, εκεί στον Κήπο της Εδέμ -χωρίς χρόνο, χωρίς γέννηση, χωρίς θάνατο- χωρίς ζωή. Το φίδι που πεθαίνει και ανασταίνεται, αλλάζει το δέρμα του και ανανεώνει τη ζωή του, είναι ο κύριος του κεντρικού δέντρου, όπου ο χρόνος και η αιωνιότητα ενώνονται. Ουσιαστικά είναι ο πρώτος θεός στον κήπο της Εδέμ ενώ ο Γιαχβέ, που περπατάει στη δροσιά του δειλινού, είναι μόνο ένας επισκέπτης. Ο Κήπος είναι το σπίτι του φιδιού. Πρόκειται για μια παμπάλαια ιστορία. Σουμεριακές σφραγίδες, ήδη από το 3500 π.Χ., απεικονίζουν το φίδι, το δέντρο και τη θεά, με τη θεά να δίνει τον καρπό της ζωής σε έναν αρσενικό επισκέπτη. Η αρχαία μυθολογία της θεάς είναι ακριβώς εκεί.

Πριν από αρκετά χρόνια, είδα μια ταινία, όπου μια βιρμανή ιέρεια φιδιών η οποία έπρεπε να φέρει βροχή στο λαό της, αναρριχώμενη σε ένα ορεινό μονοπάτι, καλούσε μια βασιλική  κόμπρα να βγει από τη φωλιά της και κυριολεκτικά τη φιλούσε τρεις φορές στη μύτη. Εδώ η κόμπρα παρουσιάζεται ως θετική και όχι ως αρνητική μορφή, προσφέρει βροχή, ζωή.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Πώς εξηγείς, όμως, τη διαφορά μεταξύ αυτής της εικόνας και εκείνης του φιδιού στη Γένεση;

ΚΑΜΠΕΛ: Υπάρχει στην πραγματικότητα μια ιστορική εξήγηση που βασίζεται στον ερχομό των Εβραίων στη Χαναάν και την υποταγή στους Χαναναίους. Η κύρια θεότητα των Χαναναίων ήταν η Θεά με την οποία συνδεόταν το φίδι και συμβόλιζε το μυστήριο της ζωής. Η ομάδα που ήταν προσανατολισμένη στην αρσενική θεότητα το απέρριψε. Με άλλα λόγια υπάρχει μια ιστορική απόρριψη της Μητέρας Θεάς που υπονοείται στην ιστορία του Κήπου της Εδέμ.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Φαίνεται ότι αυτή η ιστορία έχει κάνει μεγάλη ζημιά στις γυναίκες προβάλλοντας την Εύα ως υπεύθυνη για την Πτώση. Γιατί θεωρούνται οι γυναίκες υπεύθυνες για τον εκπεσμό;

ΚΑΜΠΕΛ: Αντιπροσωπεύουν τη ζωή. Ο άντρας δεν εισέρχεται στη ζωή παρά μέσω της γυναίκας. Συνεπώς η γυναίκα είναι εκείνη που μας φέρνει σε τούτο τον κόσμο των ζευγών των αντιθέτων και της δυστυχίας.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Τι προσπαθεί να μας πει ο μύθος του Αδάμ και της Εύας σχετικά με τα ζεύγη των αντιθέτων; Ποιο είναι το νόημα; [βλ. επίσης παραπάνω στο βίντεο TAIWAN – ΤΑΙΒΑΝ: Taitung, Beinan Cultural Park πολιτισμοί 5.500 ετών, στο National Museum of Prehistory Taitung, τα ξυλόγλυπτα έκθεση ο εαυτός και η παράδοση, η ατομική ταυτότητα μέσα από την τέχνη, πολυθρόνες πορτρέτα και τα ξυλόγλυπτα με τα δύο πρόσωπα που γίνονται ένα ενάντια στο δυισμό].

ΚΑΜΠΕΛ: Όπως βλέπουμε, η εμφάνιση των αντιθέτων σχετίζεται με την αμαρτία με άλλα λόγια, κινείται εκτός της μυθολογικής, ονειρικής ζώνης του Κήπου του Παραδείσου, όπου δεν υπάρχει χρόνος και όπου άντρες και γυναίκες δεν ξέρουν καν ότι διαφέρουν μεταξύ τους, είναι απλώς πλάσματα. Ο Θεός και ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά το ίδιο. Ο Θεός περπατά το δειλινό στον κήπο όπου βρίσκονται και εκείνοι. Κατόπιν τρώνε το μήλο, τη γνώση των αντιθέτων, οπότε ανακαλύπτουν ότι είναι διαφορετικοί, ο άντρας και η γυναίκα, και καλύπτουν την ντροπή τους. Δεν είχαν ποτέ φανταστεί τους εαυτούς τους ως αντίθετα. Το αρσενικό και το θηλυκό είναι μια αντίθεση. Μια άλλη αντίθεση είναι ο άνθρωπος και ο Θεός. Ο Θεός και το κακό είναι μια τρίτη αντίθεση» (σσ. 93-97) […].

«ΜΑΓΙΕΡΣ: Στα κλασσικά χριστιανικά δόγματα ο υλικός κόσμος πρέπει να περιφρονηθεί και η ζωή πρόκειται να αποκατασταθεί στον άλλον κόσμο, στον παράδεισο, από όπου θα προέλθουν οι αμοιβές μας. Ωστόσο, εσύ ισχυρίζεσαι ότι αν πεις ναι σε αυτό που απεχθάνεσαι, τότε αποδέχεσαι τον ίδιο τον κόσμο που αποτελεί αυτήν τη στιγμή την αιωνιότητά μας.

ΚΑΜΠΕΛ: Ναι, αυτό υποστηρίζω. Η αιωνιότητα δεν είναι κατά κάποιο μετέπειτα χρονικό διάστημα. Η αιωνιότητα δε σημαίνει καν χρόνο. Η αιωνιότητα δεν έχει καμία σχέση με το χρόνο. Πρόκειται για τη διάσταση του εδώ και κάθε σκέψη που θέτει χρονικούς όρους την απομακρύνει. Αν δεν τη βρεις εδώ, δε θα τη βρεις πουθενά. Το πρόβλημα με τον παράδεισο είναι ότι θα περνάς τόσο καλά εκεί που δε θα σκέφτεσαι καν την αιωνιότητα. Θα νιώθεις ατελείωτη ευχαρίστηση εμπρός στο μακάριο όραμα του Θεού. Αλλά η εμπειρία της αιωνιότητας εδώ και τώρα για όλα τα πράγματα, είτε θεωρούνται κακά είτε καλά, είναι η λειτουργία της ζωής.

ΜΑΓΙΕΡΣ: Έτσι είναι λοιπόν;

ΚΑΜΠΕΛ: Έτσι» (Joseph Campbell, Η δύναμη του μύθου, 1998, σσ. 131-132).