ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: Εθνογραφία και Μουσειακή Αγωγή: το Εθνικό Αφρικανικό Μουσείο & το Μουσείο Ακρόπολης (Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, σσ. 274)

του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού

Οι τροπικές καταιγίδες της υποσαχάριας Αφρικής πέφτουν κατακλυσμικές. Ασημένιες αστραπές ανοίγουν τον ουρανό στη μέση. Απόκοσμες βροντές ταρακουνούν τη γη συθέμελα. Κρουνοί νερού την εξαφανίζουν. Μόνος, μέσα στο δάσος σε μια ξύλινη καλύβα ο άνθρωπος τρομάζει. Παίρνει ένα κομμάτι ξύλο και σκαλίζει τους φόβους του. Κάνει μια προσευχή με το αγαλματάκι στα χέρια, δυναμώνει το πνεύμα του να μην καταστραφεί. Παίρνει ένα άλλο ξύλο. Ανοίγει δυο τρύπες για να βλέπει, και μια για να αναπνέει. Κοιτάζει τη μάσκα και τον κοιτάζει. Βλέπει τον άνθρωπο δίπλα του, θα πορευτούν μαζί. Λίγα τα καθημερινά αντικείμενα, μεγάλη η πίστη τους. Ο κόσμος της Αφρικής είναι ένας κόσμος πνευματικός (spiritual) με μέσα-σύμβολά του, τις Μάσκες και τα Ειδώλια.

Στα πέντε μέρη του εκπαιδευτικού μας προγράμματος σε ελληνικό σχολείο στην υποσαχάρια Αφρική: (α) μια εισαγωγική σπουδή για την αφρικανική τέχνη, την εθνογραφία, τη γλωσσική και καλλιτεχνική ποικιλομορφία των εθνοτικών ομάδων, (β) η προετοιμασία για την επίσκεψης μας σε ένα εθνικό αφρικανικό μουσείο, (γ) η εθνογραφία για τις μάσκες και τα ειδώλια 52 διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, (δ) τα εργαστήρια ζωγραφικής εθνοτικής μάσκας, εκφραστικής μάσκας, γλυπτικής ειδώλιων με πηλό, πώς η αφρικάνικη τέχνη επηρέασε την μοντέρνα τέχνη, και (ε) η μουσειακή αγωγή με την επίσκεψη μας σε ένα αφρικανικό μουσείο και η συνεργασία μας με το μουσείο Ακρόπολης. Η συμμετοχή των μαθητών μας ήταν άμεση, με δεκάδες βιωματικά εργαστήρια τέχνης για 52 εθνοτικές ομάδες και ολοκληρώθηκε με την επίσκεψή μας στο «Εθνικό Αφρικανικό Μουσείο IMNC» (Musée Νational-IMNC).

(Εθνικό Αφρικανικό Μουσείο» Musée Νational-IMNC), βίντεο διάρκειας 15’ λεπτών): 21 εθνολογικές ενότητες: η τέχνη της εξουσίας, επαγγέλματα σχετικά με την ομορφιά, αφιέρωμα σε ένα γλύπτη της μνήμης, η γυναικεία διάσταση, μια μάσκα εγγυάται την κοινωνική τάξη, επικοινωνία με τους προγόνους, μέσα μνήμης, το πέρασμα του παιδιού στην ενηλικίωση Ι και ΙΙ, πρόσβαση στις τεχνικές μύησης και στον κοινωνικό έλεγχο, η βασιλική οικογένεια, η καθημερινή ζωή του άνδρα και της γυναίκας, ρυθμοί επικοινωνίας, προστασία-διαγνώσεις και θεραπείες, προστασία και ορατός κόσμος, υπό την προστασία ενός προγόνου, το τύμπανο έχει το λόγο, η γλώσσα του σώματος, η τέχνη της αρχιτεκτονικής, η ώρα της χαλάρωσης, η ώρα της ξεκούρασης.

Επίσης είχαμε συνεργασία και με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Ακρόπολης, ώστε οι μαθητές μας να γνωρίσουν από απόσταση το «Μουσείο Ακρόπολης» και το «Μνημείο της Ακρόπολης». Το Μουσείο Ακρόπολης μας παρείχε πλούσιο υλικό το οποίο μελέτησαν οι μαθητές και συνέθεσαν μια οπτικοακουστική αφήγηση πάνω στα πλάνα που είχαμε τραβήξει κατά την  επίσκεψη μας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και το Μουσείο Ακρόπολης. Η μελέτη εστιάστηκε στα βασικά μνημεία πάνω στον «Ιερό Βράχο της Ακρόπολης»: (1) τα Προπύλαια, (2) τον Ναό της Αθηνάς Νίκης, (3) το άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου, (4) το Ερέχθειο, και τέλος (5) τον Παρθενώνα, κυρίως βασισμένη στην αφήγηση του Παυσανία. Επίσης μελετήσαμε το «Μουσείο Ακρόπολης», τους στόχους τους και την οργάνωση των εκθεμάτων ανά όροφο.

(Ακρόπολη και Μουσείο Ακρόπολης, σχολικό ντοκιμαντέρ διάρκειας 20’ λεπτών)

Η οπτική εθνογραφία και ανάλυση μπορεί να προσφέρει στα παιδιά και τους μαθητές την αναζήτηση, την κριτική ερμηνεία, τον οπτικό εγγραμματισμό αλλά και την παραγωγή από τους ίδιους εικαστικών, χορογραφικών, φωτογραφικών και οπτικοακουστικών εθνογραφικών τεκμηρίων με το εθνογραφικό φιλμ και το ντοκιμαντέρ, ή τεκμηρίων εθνογραφικότητας. Είναι μια μελέτη των ποικίλων και πολυδιάστατων όψεων των λαϊκών πολιτισμών με τη σύζευξη εικόνας και λόγου που ελκύει τα παιδιά (Κακάμπουρα, Ρ. και Κασσαβέτη, Ο.Ε., 2018, Οπτική εθνογραφία και εκπαίδευση, θεωρητικές προσεγγίσεις και διδακτικές προτάσεις, πεδίο).

Μαζί με άλλες παρόμοιες μελέτες το εγχείρημα παρακινεί την ελληνική μαθητική ομογένεια να αποδώσει από πρώτο χέρι στην ελληνική γλώσσα τους πολιτισμούς του κόσμου. Στην σχολική γιορτή του ελληνικού σχολείου στην Αφρική παραβρέθηκε ο Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Τ. Κ., οι μαθητές μας πρόβαλαν τα ντοκιμαντέρ για τον Ελληνικό και τον Αφρικανικό πολιτισμό. Με τη λήξη της γιορτής ο Υφυπουργός Εξωτερικών δήλωσε από μικροφώνου, και δημοσίευσε στη συνέχεια στην ιστοσελίδα του Υπουργείου: «Μου δώσατε την ιδέα, σε συνεργασία με τη ΓΓΑΕ, να οργανώσουμε από του χρόνου φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, φτιαγμένα από τα παιδιά της Ομογένειας, στα σχολεία τους ή στα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας…». Στις 274 σελίδες που ακολουθούν, Εθνογραφία και Μουσειακή Αγωγή: το Εθνικό Αφρικανικό Μουσείο & το Μουσείο Ακρόπολης.