Θεάσεις: 5.430
του Δρ Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού
Σιγά σιγά τα τελευταία είκοσι χρόνια απέκτησα ένα ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική, είτε ως εκπαιδευτικός, είτε ως αναγνώστης ενός ένθετου ή μιας αναφοράς μέσα σε άλλες μελέτες, είτε ως ταξιδιώτης επισκέπτης σε παραδοσιακά και μοντέρνα μνημεία ανά τον κόσμο, είτε ως χτίστης πέτρας στο δικό μου χώρο. Η αρχιτεκτονική χρειάζεται να ενταχθεί περισσότερο στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Διαχρονικά σχεδιάσαμε εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούσαν στα κτίσματα που βρισκόταν κοντά στον τόπο που ζούσαν οι μαθητές μας (τοπική πολιτισμική κληρονομιά), π.χ. υλοποιήσαμε προγράμματα για το Νεολιθικό σπήλαιο Γερανίου και το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, το Υστερομινωικό Νεκροταφείο των Αρμένων, την συντήρηση του Μοναστηρίου του Πρέβελη από την αρχαιολογική υπηρεσία, το Πολιτισμικό και Οικολογικό Περιβάλλον στο Φαράγγι των Μύλων, το Εθνικό Μουσείο του Κονγκό όταν ήμουν αποσπασμένος στην Κινσάσα, αλλά και άλλα προγράμματα για χώρους και κτίσματα που βρίσκονται μακρυά από τους μαθητές (οικουμενική πολιτισμική κληρονομιά) π.χ. το Μουσείο Ακρόπολης κτλ.
Για την αρχιτεκτονική κατασκευή του δικού μου χώρου στην αρχή προσπάθησα να κατανοήσω τις βασικές αρχές του βιοκλιματισμού, μελέτησα κάποια βιβλία, ενδεικτικά, την “Οικολογική σκέψη και Αρχιτεκτονική” του Α. Τομπάζη, “Το Οικολογικό Σπίτι” του Κώστα Τσίπηρα, κτλ., συζήτησα με μηχανικούς και αρχιτέκτονες. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση για παράδειγμα ότι σε ένα ελεγχόμενο, νότια προσανατολισμένο κτίριο με ορισμένες επιπλέον τεχνικές π.χ. ανοίγματα, σκίαστρα, δέντρα κτλ., το ενεργειακό κόστος μπορεί να μειωθεί έως και 80%. Μ’ αυτό το σκεπτικό η βόρεια Κρήτη προτιμά τη θάλασσα/θέαση, ενώ τα κτίρια ενεργειακά θα είχαν καλύτερη απόδοση αν ήταν προσανατολισμένα προς το εσωτερικό του νησιού, τα βουνά!
Κάπου εδώ ξεκίνησε και η γνωριμία μου με τον αρχιτέκτονα Δ. Πικιώνη, τα πεζοδρόμια της Ακρόπολης, τα βοτσαλωτά (του Αιγαίου και της Χίου), τη μελέτη για το Φρούριο Φορτέτζα. Μια αόρατη κλωστή τα συνέδεε, πριν να φτάσω να σχεδιάσω εκπαιδευτικά προγράμματα βασισμένα στην “τεχνική των βοτσαλωτών”.
Πρώτη φορά στη βιβλιογραφία έμαθα για τον αρχιτέκτονα, καλλιτέχνη και συγγραφέα Δημήτρη Πικιώνη. Μαζί με την αρχιτεκτονική είχε μια ποιητική διάσταση στο έργο του, μια σύνηθεση παράδοσης και νεωτερικότητας με αυτοσχέδια στοιχεία. Ήταν ένας καλλιτέχνης τζαζ της αρχιτεκτονικής. Ένας ζωγράφος της αρχιτεκτονικής. Με συνεπήρε το ποιητικό. Με συνεπήρε το αυτοσχέδιο. “Το εξαιρετικό με τον Πικιώνη είναι ότι σε μια εποχή που η κτιριολογία ήρθε να αντικαταστήσει την αρχιτεκτονική, ο Πικιώνης αντέδρασε θέλοντας να παρουσιάσει την αρχιτεκτονική ως τέχνη, χωρίς να ντρέπεται γι’ αυτό, όπως οι σύγχρονοί του που νόμιζαν πως είναι πιο καθωσπρέπει να είναι κτιριολόγοι” ( Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας).
Επί τούτου επισκέφτηκα τα πεζοδρόμια του Πικιώνη γύρω από την Ακρόπολη. “Από την εποχή αυτή σημειώθηκε μια στροφή στις αισθητικές μου αντιλήψεις. Η ρασιοναλιστική αντιμετώπιση του σχήματος ως απαυγάσματος της οργανικής του υπόστασης […] μου φάνηκε ότι δεν ήταν δυνατό να επιλύσει τον υπερβατικό χαρακτήρα του. Το ωραίο είναι αναγκαίως και οργανικό, αλλά παν το οργανικό δεν είναι αναγκαίως ωραίο για τον άνθρωπο. Ένα σύστημα υπονόμων δύναται να είναι διδακτικό για τον αρχιτέκτονα […]. Δε δύναται όμως να αποτελέσει αντικείμενο της χαράς και της απολαύσεως την οποία χαρίζει μόνο η τέχνη. Το σχήμα είναι κάτι το υπερβατικό κι έτσι δε δύναται να αντιμετωπιστεί με μια στενή ρασιοναλιστική θεώρηση”, αναφέρει ο ίδιος (https://archive.ert.gr/7354/). Από το 1954 έως και το 1958 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά τον Δημήτρη Πικιώνη στην διαμόρφωση και χάραξη των οδών πρόσβασης των πεζών στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης. Στις δε πιέσεις του Καραμανλή για να εκτελεστεί το έργο σε σύντομο χρόνο ο Πικιώνης απαντούσε «Κύριε πρόεδρε, εγώ δεν σας δίνω οδηγίες, πώς να εκτελέσετε τα καθήκοντά σας, αφήστε με κι εσείς να εκτελώ τα δικά μου όπως εγώ ξέρω».
Τα πεζοδρόμια του Δ. Πικιώνη γύρω από την Ακρόπολη
Πολλά χρόνια αργότερα ήθελα να διαμορφώσω τον εξωτερικό χώρο της δικής μου οικίας, αυτοσχέδια, χειροποίητα. Ψάχνοντας ανακάλυψα την τεχνική του βοτσαλωτού για τα δάπεδα, δηλαδή την τέχνη του ψηφιδωτού με μικρά βότσαλα, ιδιαίτερα διαδεδομένη στα νησιά του Αιγαίου και τη Χίο. Τότε συνάντησα ξανά το Δ. Πικιώνη, οι γονείς του οποίου ήταν Χιώτες, ενώ ο ίδιος είχε επισκεφτεί και μελετήσει τα βοτσαλωτά και την παράδοση της αρχιτεκτονικής της Χίου (Πικιώνης Δημήτρης, Η Αρχιτεκτονική της Χίου, εκδ. Ίνδικτος). “Οποιος περιδιαβαίνει το νησί δεν παραλείπει να εξακριβώνει εκ νέου μια παληά αλήθεια: εννοώ την επίδραση του τοπίου πάνω στις αρχιτεκτονικές πραγματώσεις»… “Είναι συνθέσεις ολόκληρες, που αποτυπώνουν σύνολα οικοδομημάτων ή μπορεί να είναι μόνο «μια απλή ανάγλυφη πλάκα, το κλειδί ενός δοξαριού ή ένα ακρωτήριο, στοιχεία αρκετά όμως για να καταφέρη ένα μάτι εξασκημένο να διαπιστώση όχι μόνο το πλαστικό αισθητήριο, αλλά την πεμπτουσία όλης της ζωής ενός λαού και μιας ολόκληρης εποχής», αναφέρει στην εισαγωγή της μελέτης ο Πικιώνης.
Κάνω μια υπόθεση ότι η μελέτη και η εμπειρία του από τα βοτσαλωτά της Χίου (1929) μεταγενέστερα είχε επίδραση στα πεζοδρόμια της Ακρόπολης (1954-1957). Ήταν πάντα οι αρχαίες, βυζαντινές, λαϊκές, σύγχρονες πλασμένες συνθέσεις και υλικά, αλλά και το ένα. Η σύνθεση και το θραύσμα, το βότσαλο για την πεμπτουσία της ζωής και μιας εποχής. Το κύτταρο και ο οργανισμός, ο χώρος και ο άνθρωπος. Τελικά βοτσαλωτά δάπεδα δεν έκανα στην αυλή μου, αλλά χρησιμοποιήσαμε αυτή την τεχνική στο σχολείο, βλ. παρακάτω 4 εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι μια διαδρομή που αρέσει στα παιδιά, από τη συλλογή των βοτσάλων στη θάλασσα, τη διαλογή, τη σύνθεση, το τελικό αποτέλεσμα.
Μια τελευταία τρίτη συνάντηση με τον Πικιώνη είχα στο χώρο που ζω, το Ρέθυμνο. Δύο χρόνια πριν πεθάνει ο αρχιτέκτονας, το 1966, είχε κάνει μια μελέτη για το Φρούριο της Φορτέτζας. Επικράτησαν άλλες αντιλήψεις και το κάστρο παρέμεινε κυρίως επισκέψιμο ως αρχαιολογικός χώρος. Όμως μισό αιώνα μετά (!) με ψήφισμά του ο Δήμος Ρεθύμνου, διεκδικεί δεκαοκτώ εκατομμύρια από το πρόγραμμα Φιλόδημος Ι για την πλήρη αποκατάσταση των κτηρίων που βρίσκονται εντός του κάστρου, των φυλακών και του περιβάλλοντος χώρου, βασισμένος στη μελέτη του Δημήτρη Πικιώνη.
Η τεχνική του βοτσαλωτού σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Περισσότερα για τα 4 προγράμματα στην ενότητα ‘ΑΡΧΕΙΑ > Δημοτικό > Εργαστήρια Δεξιοτήτων’:
Σχετικά
Φορτώνει...
Σεπ 29 2022
Σειρά το ταξίδι: Αρχιτεκτονική και Εκπαίδευση, τα βοτσαλωτά του Αιγαίου και τα πεζοδρόμια του Πικιώνη στην Ακρόπολη, 4 εκπαιδευτικά προγράμματα
του Δρ Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού
Σιγά σιγά τα τελευταία είκοσι χρόνια απέκτησα ένα ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική, είτε ως εκπαιδευτικός, είτε ως αναγνώστης ενός ένθετου ή μιας αναφοράς μέσα σε άλλες μελέτες, είτε ως ταξιδιώτης επισκέπτης σε παραδοσιακά και μοντέρνα μνημεία ανά τον κόσμο, είτε ως χτίστης πέτρας στο δικό μου χώρο. Η αρχιτεκτονική χρειάζεται να ενταχθεί περισσότερο στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Διαχρονικά σχεδιάσαμε εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούσαν στα κτίσματα που βρισκόταν κοντά στον τόπο που ζούσαν οι μαθητές μας (τοπική πολιτισμική κληρονομιά), π.χ. υλοποιήσαμε προγράμματα για το Νεολιθικό σπήλαιο Γερανίου και το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, το Υστερομινωικό Νεκροταφείο των Αρμένων, την συντήρηση του Μοναστηρίου του Πρέβελη από την αρχαιολογική υπηρεσία, το Πολιτισμικό και Οικολογικό Περιβάλλον στο Φαράγγι των Μύλων, το Εθνικό Μουσείο του Κονγκό όταν ήμουν αποσπασμένος στην Κινσάσα, αλλά και άλλα προγράμματα για χώρους και κτίσματα που βρίσκονται μακρυά από τους μαθητές (οικουμενική πολιτισμική κληρονομιά) π.χ. το Μουσείο Ακρόπολης κτλ.
Για την αρχιτεκτονική κατασκευή του δικού μου χώρου στην αρχή προσπάθησα να κατανοήσω τις βασικές αρχές του βιοκλιματισμού, μελέτησα κάποια βιβλία, ενδεικτικά, την “Οικολογική σκέψη και Αρχιτεκτονική” του Α. Τομπάζη, “Το Οικολογικό Σπίτι” του Κώστα Τσίπηρα, κτλ., συζήτησα με μηχανικούς και αρχιτέκτονες. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση για παράδειγμα ότι σε ένα ελεγχόμενο, νότια προσανατολισμένο κτίριο με ορισμένες επιπλέον τεχνικές π.χ. ανοίγματα, σκίαστρα, δέντρα κτλ., το ενεργειακό κόστος μπορεί να μειωθεί έως και 80%. Μ’ αυτό το σκεπτικό η βόρεια Κρήτη προτιμά τη θάλασσα/θέαση, ενώ τα κτίρια ενεργειακά θα είχαν καλύτερη απόδοση αν ήταν προσανατολισμένα προς το εσωτερικό του νησιού, τα βουνά!
Κάπου εδώ ξεκίνησε και η γνωριμία μου με τον αρχιτέκτονα Δ. Πικιώνη, τα πεζοδρόμια της Ακρόπολης, τα βοτσαλωτά (του Αιγαίου και της Χίου), τη μελέτη για το Φρούριο Φορτέτζα. Μια αόρατη κλωστή τα συνέδεε, πριν να φτάσω να σχεδιάσω εκπαιδευτικά προγράμματα βασισμένα στην “τεχνική των βοτσαλωτών”.
Πρώτη φορά στη βιβλιογραφία έμαθα για τον αρχιτέκτονα, καλλιτέχνη και συγγραφέα Δημήτρη Πικιώνη. Μαζί με την αρχιτεκτονική είχε μια ποιητική διάσταση στο έργο του, μια σύνηθεση παράδοσης και νεωτερικότητας με αυτοσχέδια στοιχεία. Ήταν ένας καλλιτέχνης τζαζ της αρχιτεκτονικής. Ένας ζωγράφος της αρχιτεκτονικής. Με συνεπήρε το ποιητικό. Με συνεπήρε το αυτοσχέδιο. “Το εξαιρετικό με τον Πικιώνη είναι ότι σε μια εποχή που η κτιριολογία ήρθε να αντικαταστήσει την αρχιτεκτονική, ο Πικιώνης αντέδρασε θέλοντας να παρουσιάσει την αρχιτεκτονική ως τέχνη, χωρίς να ντρέπεται γι’ αυτό, όπως οι σύγχρονοί του που νόμιζαν πως είναι πιο καθωσπρέπει να είναι κτιριολόγοι” ( Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας).
Επί τούτου επισκέφτηκα τα πεζοδρόμια του Πικιώνη γύρω από την Ακρόπολη. “Από την εποχή αυτή σημειώθηκε μια στροφή στις αισθητικές μου αντιλήψεις. Η ρασιοναλιστική αντιμετώπιση του σχήματος ως απαυγάσματος της οργανικής του υπόστασης […] μου φάνηκε ότι δεν ήταν δυνατό να επιλύσει τον υπερβατικό χαρακτήρα του. Το ωραίο είναι αναγκαίως και οργανικό, αλλά παν το οργανικό δεν είναι αναγκαίως ωραίο για τον άνθρωπο. Ένα σύστημα υπονόμων δύναται να είναι διδακτικό για τον αρχιτέκτονα […]. Δε δύναται όμως να αποτελέσει αντικείμενο της χαράς και της απολαύσεως την οποία χαρίζει μόνο η τέχνη. Το σχήμα είναι κάτι το υπερβατικό κι έτσι δε δύναται να αντιμετωπιστεί με μια στενή ρασιοναλιστική θεώρηση”, αναφέρει ο ίδιος (https://archive.ert.gr/7354/). Από το 1954 έως και το 1958 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά τον Δημήτρη Πικιώνη στην διαμόρφωση και χάραξη των οδών πρόσβασης των πεζών στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης. Στις δε πιέσεις του Καραμανλή για να εκτελεστεί το έργο σε σύντομο χρόνο ο Πικιώνης απαντούσε «Κύριε πρόεδρε, εγώ δεν σας δίνω οδηγίες, πώς να εκτελέσετε τα καθήκοντά σας, αφήστε με κι εσείς να εκτελώ τα δικά μου όπως εγώ ξέρω».
Τα πεζοδρόμια του Δ. Πικιώνη γύρω από την Ακρόπολη
Πολλά χρόνια αργότερα ήθελα να διαμορφώσω τον εξωτερικό χώρο της δικής μου οικίας, αυτοσχέδια, χειροποίητα. Ψάχνοντας ανακάλυψα την τεχνική του βοτσαλωτού για τα δάπεδα, δηλαδή την τέχνη του ψηφιδωτού με μικρά βότσαλα, ιδιαίτερα διαδεδομένη στα νησιά του Αιγαίου και τη Χίο. Τότε συνάντησα ξανά το Δ. Πικιώνη, οι γονείς του οποίου ήταν Χιώτες, ενώ ο ίδιος είχε επισκεφτεί και μελετήσει τα βοτσαλωτά και την παράδοση της αρχιτεκτονικής της Χίου (Πικιώνης Δημήτρης, Η Αρχιτεκτονική της Χίου, εκδ. Ίνδικτος). “Οποιος περιδιαβαίνει το νησί δεν παραλείπει να εξακριβώνει εκ νέου μια παληά αλήθεια: εννοώ την επίδραση του τοπίου πάνω στις αρχιτεκτονικές πραγματώσεις»… “Είναι συνθέσεις ολόκληρες, που αποτυπώνουν σύνολα οικοδομημάτων ή μπορεί να είναι μόνο «μια απλή ανάγλυφη πλάκα, το κλειδί ενός δοξαριού ή ένα ακρωτήριο, στοιχεία αρκετά όμως για να καταφέρη ένα μάτι εξασκημένο να διαπιστώση όχι μόνο το πλαστικό αισθητήριο, αλλά την πεμπτουσία όλης της ζωής ενός λαού και μιας ολόκληρης εποχής», αναφέρει στην εισαγωγή της μελέτης ο Πικιώνης.
Κάνω μια υπόθεση ότι η μελέτη και η εμπειρία του από τα βοτσαλωτά της Χίου (1929) μεταγενέστερα είχε επίδραση στα πεζοδρόμια της Ακρόπολης (1954-1957). Ήταν πάντα οι αρχαίες, βυζαντινές, λαϊκές, σύγχρονες πλασμένες συνθέσεις και υλικά, αλλά και το ένα. Η σύνθεση και το θραύσμα, το βότσαλο για την πεμπτουσία της ζωής και μιας εποχής. Το κύτταρο και ο οργανισμός, ο χώρος και ο άνθρωπος. Τελικά βοτσαλωτά δάπεδα δεν έκανα στην αυλή μου, αλλά χρησιμοποιήσαμε αυτή την τεχνική στο σχολείο, βλ. παρακάτω 4 εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι μια διαδρομή που αρέσει στα παιδιά, από τη συλλογή των βοτσάλων στη θάλασσα, τη διαλογή, τη σύνθεση, το τελικό αποτέλεσμα.
Μια τελευταία τρίτη συνάντηση με τον Πικιώνη είχα στο χώρο που ζω, το Ρέθυμνο. Δύο χρόνια πριν πεθάνει ο αρχιτέκτονας, το 1966, είχε κάνει μια μελέτη για το Φρούριο της Φορτέτζας. Επικράτησαν άλλες αντιλήψεις και το κάστρο παρέμεινε κυρίως επισκέψιμο ως αρχαιολογικός χώρος. Όμως μισό αιώνα μετά (!) με ψήφισμά του ο Δήμος Ρεθύμνου, διεκδικεί δεκαοκτώ εκατομμύρια από το πρόγραμμα Φιλόδημος Ι για την πλήρη αποκατάσταση των κτηρίων που βρίσκονται εντός του κάστρου, των φυλακών και του περιβάλλοντος χώρου, βασισμένος στη μελέτη του Δημήτρη Πικιώνη.
Η τεχνική του βοτσαλωτού σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Περισσότερα για τα 4 προγράμματα στην ενότητα ‘ΑΡΧΕΙΑ > Δημοτικό > Εργαστήρια Δεξιοτήτων’:
Κοινοποιήστε:
Σχετικά
By eduportal • Πολιτισμός • 0 • Tags: αρχιτεκτονική, εργαστήρια δεξιοτήτων