Ψυχοδιαγνωστική με έμφαση στις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

ΑΤΥΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Οι εκπ/κοί Ε.Α.καταναλώνουν το 1/3 του χρόνου τους στην άτυπη αξιολόγηση που έχει άμεση σχέση με τη διδασκαλία με την καταγραφή της προόδου και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της .
Σχετικές μέθοδοι της άτυπης αξιολόγησης είναι: α) καταγραφή της συμπεριφοράς β) δυναμική διάγνωση γ) διάγνωση με βάση το Α.Π. δ) Μή γλωσσικές δοκιμασίες Οι μέθοδοι αυτές εφαρμόζονται σε όλες τις κατηγορίες, αλλά είναι απολύτως αναγκαίες α)για τα παιδιά της προσχολικής αγωγής β) παιδιά και ενήλικες με ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα γ) παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς δ) παιδιά με διαταραχές προσοχής και υπερκινητικότητα ε) παιδιά με εγκεφαλοπάθειες . Η αξία της Α.Δ. πολλαπλασιάζεται άν συνδυασθεί με τις παραδοσιακές διαγνώσεις με σταθμισμένα τεστς.

Τεχνικές Άτυπης Διάγνωσης
1.    Στρατηγικές παρατήρησης της συμπεριφοράς
α) απευθείας παρατήρηση που εφαρμόζεται στην καταγραφή της συμπεριφοράς την ώρα που συμβαίνει β) πλάγια παρατήρηση που γίνεται με τη σύνοψη των προηγούμενων εμπειριών. Η απευθείας παρατήρηση μπορεί να γίνει με τις ακόλουθες μεθόδους α) καταγραφή ανεκδότου κατα την οποία ο παρατηρητής σημειώνει το Α και το Β της συμπεριφοράς δηλ τι προηγείται ,πώς εκδηλώνεται και τι ακολουθεί μετά την εκδήλωσης της συμπεριφοράς..Μια περισσότερο ειδική προσαρμογή είναι η λειτουργική ανάλυση της συμπεριφοράς που αφορά την εξελικτική καταγραφή της συμπεριφοράς και έχει σημαντική εφαρμογή στην εκπαίδευση των παιδιών με σοβαρές αναπηρίες β) Στη χρονολογική καταγραφή ο παρατηρητής καταγράφει τη συχνότητα ή τη διάρκεια της συμπεριφοράς ή και τα δύο μαζί που συμβαίνουν σε συγκεκριμένο χώρο όπως είναι η σχολική τάξη γ) Η καταγραφή δειγμάτων συμπεριφοράς που έχουν καταγραφεί σε λίστες στις οποίες σημειώνεται η συχνότητα της παρατηρούμενης συμπεριφοράς.
2.    Πλάγια ή Έμμεση Παρατήρηση
α) Λίστες  που αξιολογούν τις κοινωνικο-συναισθηματικές λειτουργίες με καταγραφές ναί ή όχι που είναι και η κυριότερη αδυναμία τους. Μπορούν όμως να αξιολογήσουν και τις γνωστικές περιοχές. Λόγω των αδυναμιών που παρατηρούνται στην αξιολόγηση με λίστες συνιστάται η χρησιμοποίησή τους στην αρχική διάγνωση β) αξιολογικές κλίμακες οι οποίες διαφοροποιούνται από τις λίστες με τη δυνατότητα που παρέχουν στον αξιολογητή να διαβαθμίσουν τη συμπεριφορά στις κλίμακες από 1-5 ή να υπογραμμίσουν λέξεις ή φράσεις που ταιριάζουν στη συμπεριφορά ή να απαντήσουν άν συμφωνούν ή διαφωνούν σε μια διαβάθμιση 3+ θέσεων. Οι ίδιες κλίμακες μπορούν να συμπληρωθούν από τους γονείς και από το δάσκαλο και να γίνουν οι σχετικές συγκρίσεις.γ) Αυτο-διάγνωση. Κατά την οποία ο ίδιος ο μαθητής καταγράφει το είδος της συμπεριφοράς που του ταιριάζει. Το πλεονέκτημα στην περίπτωση αυτή είναι η καταγραφή κάποιας συμπεριφοράς που δεν είναι ορατή με τις άλλες μεθόδους..Η κυριότερη αδυναμία είναι η δυνατότητα απόκρυψης ή αποφυγής απάντησης του εξεταζόμενου δ) ερωτηματολόγια με ανοικτές ερωτήσεις του τύπου περίγραψε τη σχέση σου με τη μητέρα σου ή κλειστές π.χ. πόσων ετών είσαι ε) Κλινικές συνεντεύξεις που σχετίζονται και με τη συστηματική παρατήρηση αφού γίνεται ταυτόχρονα και η επισήμανση των αντιδράσεων του εξεταζόμενου στ) Οικολογική ανάλυση. Τα τελευταία χρόνια γίνεται αποδεκτή η θέση ότι υπάρχει στενή σχέση της συμπεριφοράς του παιδιού και των επιδράσεων του περιβάλλοντος. Αξιολογούνται οι μονάδες δράσης (Activity Units A.U.) και μετά κατηγοριοποιούνται και ανάγονται σε εκατοστιαίες μονάδες π.χ μιλά με συμμαθητές, κοιτάζει έξω, τραβά την προσοχή του δασκάλου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει τροποποίηση του περιβάλλοντος και της συμπεριφοράς του παιδιού ζ) Τεστς επίδοσης  (criterion referenced tests) η) Αξιολόγηση με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα  Η μέθοδος αυτή είναι τόσο παλιά όσο και η διδασκαλία με τη χρησιμοποίηση του περιεχομένου της διδακτέας ύλης ως βάση για την αξιολόγηση της προόδου του μαθητή
3.    Αξιολόγηση βασικών μαθημάτων
α) Ανάγνωση με έμφαση στην κατανόηση παρά στην αποκωδικοποίηση. Με την παρατήρηση εντοπίζεται η ικανότητα αποκωδικοποίησης. Η αποκωδικοποίηση μπορεί να γίνει με λίστες λέξεων. Η κατανόηση ελέγχεται με ερωτήσεις. Με την κατηγοριοποίηση των λαθών  (error analysis)  γίνεται στην αρχή ο εντοπισμός των λαθών στην ανάγνωση χωρίς να διορθώνονται (topological analysis)  και καθορίζεται η γραμμή βάσης για τις αναγκαίες παρεμβάσεις. Άλλες μορφές αξιολόγησης είναι η επαναδιήγηση που μπορεί να μαγνητοφωνηθεί και να αναλυθεί στη συνέχεια ως προς την κατανόηση του περιεχομένου.

β) Μαθηματικά. Η αξιολόγηση γίνεται πιο εύκολη με την εξέταση των μαθητών στις μαθηματικές έννοιες και προ-έννοιες. Χρησιμοποιείται για διαγνωστικού λόγους και η ανάλυση των λαθών.
γ)  Η γραπτή γλώσσα αξιολογείται ως προς τη γραμματική το συντακτικό τον τονισμό, την ορθογραφία, το λεξιλόγιο

Τελευταίες εξελίξεις της άτυπης αξιολόγησης

1. Αυθεντική αξιολόγηση (authentic assessment) είναι η μέτρηση της γνώσης που εφαρμόζεται έξω από τη σχολική τάξη ή σε αναπαράσταση καταστάσεων που προσομοιάζουν στην εξωσχολική ζωή.
2. Εκτίμηση εκτέλεσης ενός έργου (performance assessment) Ο μαθητής παρατηρείται στην εκτέλεση ενός έργου ή στην κατασκευή ενός έργου.Η μέθοδος αυτή είναι συμβατή με τη δομιτιστική θεωρία μάθησης που ο μαθητής μανθάνει δια του πράττειν.
3. Αξιολόγηση με βάση τις εργασίες του μαθητή (portfolio assessment) σε συγκεκριμένες γνωστικές περιοχές, όπως πράττουν οι καλλιτέχνες και οι φωτογράφοι με τη συλλογή αντιπροσωπευτικών έργων. Η τοποθέτηση των εργασιών σε φάκελλο δίδει μια εικόνα της προόδου του μαθητή. Ο φάκελος μπορεί να τηρείται και από τον ίδιο το μαθητή ακόμα και φοιτητές ενθαρρύνονται να τηρούν φακέλους ανά μάθημα.
4. Αξιολόγηση με βάση του Η/Υ ιδιαίτερα στα βασικά μαθήματα Γλώσσα και Μαθηματικά με τεστ τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα στο δάσκαλο να εντοπίζει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του μαθητή

Παράδειγμα Ψυχο-εκπαιδευτικής αξιολόγησης

Εμπιστευτική
Ονοματεπώνυμο μαθητή: _______________
Ημερομηνία γέννησης:______________  Ηλικία: ________ Σχολείο: _________________  Τάξη:__________
Λόγοι παραπομπής: Δυσκολία στη Γλώσσα- χαμηλή αυτοεκτίμηση

1.    Ιστορικό του παιδιού: Κατάσταση της οικογένειας. Ιστορικό γέννησης , εξελικτικό ιστορικό, ασθένειες. Ιστορικό καθυστέρησης στο Γλωσσικό μάθημα. Οι παρεμβάσεις που έγιναν στο σχολείο και στο σπίτι. Η δομή του προφορικού λόγου και η φωνολογική ενημερότητα
2.    Η συμπεριφορά του παιδιού από την επικοινωνία του με τον εξεταστή: Παρουσιαστικό, οπτική επικοινωνία, επίπεδο συνεργασίας, επίπεδο προσοχής, συντονισμός των κινήσεων, προβλήματα συμπεριφοράς
3.    Αποτελέσματα εξέτασης όρασης και ακοής
4.    Εφαρμογή ψυχοτεχνικών μέσων. Τεστ WISC  Δ.Ν. Γλωσσικός Δείκτης. Πρακτικός Δεικτης. Ανάλυση των επιμέρους υπο-τεστς.
5.    Ανάλυση λίστας προβληματικής συμπεριφοράς.
6.    Εξέταση με λίστες λέξεων
7.    Εξέταση του φακέλου με τα δείγματα των εργασιών
8.    Εξέταση των κριτηρίων αξιολόγησης
9.    Συνέντευξη με το παιδί από την οποία προκύπτει η χαμηλή αυτοεκτίμηση
10.    Καταγραφή ανεκδότου συμπεριφοράς με βάση τη συστηματική παρατήρηση κατά την ώρα του μαθήματος της Γλώσσας
11.    Περίληψη των ανωτέρω δεδομένων και επισήμανση των αδυναμιών
12.    Προτάσεις αντιμετώπισης
α) Γενικές συστάσεις για τη βελτίωση της συμπεριφοράς στο σχολείο και στο σπίτι
β) συστάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος στη Γλώσσα: Αναγνωστικά παιχνίδια, προσωπική βιβλιοθήκη, ανάγνωση επιγραφών, υποστήριξη από συμμαθητή, συστάσεις στο δάσκαλο για εξατομίκευση της διδασκαλίας. Τήρηση ημερολογίου

• Janda L(1998) Psychological Testing :Theory and Applications Boston : Allyn and Bacon

Ο εκπαιδευτικός ψυχολόγος πρέπει να μετρήσει τι γνώση έχει αποκτήσει ο μαθητής και ποιοι τύποι εκπαιδευτικής εμμπειρίας μπορούν να διευκολύνουν τη μελλοντική μάθηση
Νόρμα  αντιστοιχεί την επίδοση του εξεταζομένου με τις αντίστοιχες επιδόσεις του στατιστικού δείγματος του τεστ για το λόγο αυτό το δείγμα πάνω στο οποίο στηθμίσθηκε το τεστ πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό Τα τέστ αυτά ονομάζονται norm-referenced tests. Παραδείγματα νόρμας είναι η νοητική ηλικία στο τεστ Binet-Simon  και ο δείκτης νοημοσύνης στο τεστ Terman.

Criterion-referenced tests αναφέρονται στην επίδοση του μαθητή σε ένα αντικειμενικό κριτήριο επιτυχίας που αντιστοιχεί σε ορισμένη ηλικία και χρησιμοποιούνται κυρίως στα τεστ επίδοσης κατά τάξεις

Τεστ  Cattell  εκτίμησης του ανθρώπινου νοητικού δυναμικού
1.Χρήση δυναμομέτρου-Μέτρηση της δύναμης πίεσης του χεριού
2.Ταχύτητα κίνησης-Ο χρόνος που απαιτείται για να κινηθεί το χέρι σε απόσταση 50 εκατοστών
3.Διάκριση δύο σημείων-Η  απόσταση που απαιτείται για να διακρίνει ο εξεταζόμενος δύο διακριτά σημεία
4.Αντοχή στον πόνο-Μέτρηση της δύναμης του εξεταζόμενου που πιέζει μια μυτερή επιφάνεια από ελαστικό
5.Διάκριση βάρους-   κατώφλι διάκρισης βάρους σε δύο κουτιά
6.Χρόνος αντίδρασης- Ο χρόνος αντίδρασης του εξεταζομένου σε ακουστικό ερέθισμα
7.Ονομασία χρωμάτων- Ο συνολικός χρόνος που χρειάζεται ο εξεταζόμενος  να ονομάσει μια σειρά χρωμάτων
8.Εκτίμηση μεγεθών- Η ικανότητα του εξεταζομένου να τοποθετήσει μια γραμμή  στη μέση μιας ράβδου 50 εκ.
9.Η ικανότητα του εξεταζόμενου να υπολογίσει το πέρασμα 10 δευτερολέπτων.
10. Μνήμη γραμμάτων-Ο αριθμός των γραμμάτων που μπορεί να συγκρατήσει

Ο ελληνικός σταυρός ενώ είναι ένα απλό σχέδιο θεωρείται μια καλή ένδειξη για την ύπαρξη νευρολογικών προβλημάτων. Ο εξεταζόμενος  καλείται να αναπαράξει το σταυρό χωρίς να σηκώσει το μολύβι του.Όσοι έχουν νευρολογικό πρόβλημα αδυνατούν να χαράξουν το σταυρό χωρίς να σηκώσουν το μολύβι τους ή αδυνατούν να κλείσουν τις γωνίες και να χαράξουν τις πλευρές με σωστές αναλογίες.

• Booney Vance (1998)
  Assessing Children with Mental Retardation