Ιαν 11 2008

Ο διαδραστικός πίνακας ως εργαλείο μάθησης

Θεάσεις: 24.353

“Ο διαδραστικός πίνακας ως εργαλείο μάθησης: Η εμπειρία από τη χρήση του στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Καλυβίων Θορικού”

Του Τριανταφυλλίδη Αβράαμ, Δασκάλου στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Καλυβίων Αττικής.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι εμπειρίες που αποκομίσαμε από τη χρήση του διαδραστικού πίνακα (interactive whiteboard) στο χώρο του σχολικού εργαστηρίου πληροφορικής του 2ου Δημοτικού Καλυβίων. Η χρήση του αφορά μαθήματα του ωρολόγιου προγράμματος και συγκεκριμένα αναφέρονται παραδείγματα για το μάθημα της γλώσσας, των μαθηματικών, της γεωγραφίας και κάποιων άλλων δραστηριοτήτων που εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες του πίνακα ώστε να επιτευχθούν όσο το δυνατόν καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Ακόμη γίνεται αναφορά στο ίδιο το εργαστήριο τον τρόπο δικτύωσης (thin client), το χρησιμοποιούμενο ελεύθερο λογισμικό (opensoft) και το λειτουργικό σύστημα που υιοθετήσαμε (edubuntulinux). Στόχος της εργασίας είναι μέσα από την παράθεση εμπειριών να αναδειχθεί ο ρόλος αυτού του εργαλείου μάθησης στην ενεργητική συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και να τονιστεί η χρήση του ως εργαλείο βελτίωσης του μαθήματος. Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα θα δούμε πώς ο διαδραστικός πίνακας προωθεί τη συνεργατική μάθηση που αποτελεί εργαλείο της ενεργητικής μάθησης.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Σχολικό εργαστήριο πληροφορικής, διαδραστικός πίνακας, ενεργητική μάθηση, συνεργατική μάθηση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου αποτελείται από 15 σταθμούς εργασίας, εσωτερικό δίκτυο σε σύστημα (thin client), εξυπηρετητή (server) με λειτουργικό linux edubuntu, δεύτερο εξυπηρετητή με λειτουργικό windows server 2003, διαδραστικό πίνακα, προβολέα που λειτουργεί σε συνάρτηση με το διαδραστικό πίνακα , εκτυπωτή δικτυακό και σύνδεση με το internet με γραμμή ADSL από το Π.Σ.Δ. (Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο) Επιλέξαμε για το εργαστήριό μας σύστημα δικτύωσης Thin Client (Αλέξανδρος Κοφτερός, 2006), δηλαδή οι σταθμοί εργασίας δε λειτουργούν αυτόνομα αλλά παίρνουν «εικόνα» από τον εξυπηρετητή χωρίς τοπικό αποθηκευτικό μέσο, γιατί παρουσιάζει μια σειρά από προτερήματα όπως (Κονδύλης, Φειδάκης, Σιάχος, Πεππές, 2007):

  • Χαμηλό κόστος διαχείρισης
  • Απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης και συντήρησης
  • Μείωση του κόστους συντήρησης
  • Καλύτερη διαχείριση ασφάλειας
  • Χαμηλότερο κόστος υλικού
  • Χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας
  • Kεντρική διαχείριση συστήματος
  • Αξιοποίηση παλαιωμένου εξοπλισμού
  • Αύξηση του μέσου όρου ζωής ενός υπολογιστικού συστήματος
  • Άμεση διάθεση εφαρμογών προς τους χρήστες
  • Χρήση λογισμικού από οποιοδήποτε σημείο και σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή
  • Υιοθέτηση λύσεων ΕΛ/ΛΑΚ (ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα)
Πάνω στο τελευταίο να αναφέρουμε ότι οι εφαρμογές που είναι εγκατεστημένες στον εξυπηρετητή βασίζονται πάνω στο ελεύθερο λογισμικό ενέργεια που προωθεί και το Υπουργείο Παιδείας μέσω της εκπαιδευτικής πύλης που διαθέτει[1]. Το λειτουργικό σύστημα του server είναι linux edubuntu που μπορεί κάποιος να το αποκτήσει δωρεάν[2]. Αυτό αμέσως σημαίνει και μεγάλη μείωση του κόστους απόκτησης αδειών χρήσης άλλου λειτουργικού συστήματος (πχ windows). Επίσης το ΥπΕΠΘ υλοποιεί πιλοτικό πρόγραμμα (ιδεατό εργαστήριο) για την εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων Thin Client με σκοπό την ανάδειξη και αξιοποίηση τέτοιων συστημάτων σε σχολικά εργαστήρια. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συμμετέχει και το σχολείο μας.
Σημαντικό απόκτημα του εργαστηρίου μας ήταν ο διαδραστικός πίνακας (interactive whiteboard) που τοποθετήθηκε στο εργαστήριο πληροφορικής έτσι ώστε να είναι προσβάσιμος από όλες τις τάξεις. Διαδραστικότητα είναι η δυνατότητα ενός μέσου να δέχεται αμφίδρομη επικοινωνία. Οι προσωπικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι πιθανώς τα πρώτα μηχανήματα που προσέφεραν διαδραστικότητα στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. (http://el.wikipedia.org) Επίσης διαδραστικός ή αλληλεπιδραστικός (Μπαμπινιώτης, 2002) είναι αυτός που αναφέρεται σε σύστημα λειτουργίας κατά το οποίο ο χρήστης βρίσκεται σε συνεχή, άμεση και αμφίδρομη επικοινωνία με τον Η/Υ μέσω ερωταποκρίσεων (απόδοση του αγγλ. interactive). Η Ρούσσου (2004) αναφέρει πως «η διαδραστικότητα αφορά στην αμοιβαία ανταλλαγή δράσης μεταξύ ανθρώπων ή μεταξύ ανθρώπων και άψυχων αντικειμένων ή καταστάσεων».
Αυτό που φάνηκε από τις πρώτες ημέρες ήταν ότι το εργαλείο αυτό είχε πολλές δυνατότητες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί για να προετοιμάσουν το μάθημά τους, αλλά και να βελτιώσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα.
Ο διαδραστικός πίνακας λόγω της φύσης του μπορεί να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα από ομάδα μαθητών. Αυτό έρχεται σε συμφωνία με σύγχρονες θεωρίες μάθησης που είναι βασισμένες στην αντίληψη του κοινωνικού μαθητή.
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο κονστρουκτιβισμός (constructivism) βασίζεται στο μαθητή για να επιλέξει και να διαμορφώσει τις πληροφορίες, να κάνει υποθέσεις έτσι ώστε να λάβει αποφάσεις και στο τέλος να δομήσει τη γνώση. Η συμμετοχή του μαθητή είναι πολύ σημαντική για τη μάθηση και ο διαδραστικός πίνακας αποτελεί ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την επίτευξη της συμμετοχής.
Οι περισσότερες εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης έχουν τη μορφή του γνωστικού κονστρουκτιβισμού ο οποίος εκφράζεται από τον Piaget και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού με κύριο εκφραστή του τον Vygotsky. Στον κοινωνικό κονστρουκτιβισμό ο εκπαιδευτής παρέχει στους εκπαιδευόμενούς του βοήθεια, η οποία ελαττώνεται σταδιακά, αφού βασικός στόχος είναι να γίνουν οι εκπαιδευόμενοι αυτορυθμιζόμενοι και ανεξάρτητοι κατασκευαστές της γνώσης τους.
Η βασική πρόταση της εποικοδόμησης είναι ότι η γνώση αποτελεί ανθρώπινο κατασκεύασμα, άρα δεν υπάρχει ανεξάρτητα από αυτούς που την κατέχουν. Η γνώση δε λαμβάνεται παθητικά αλλά χτίζεται ενεργητικά από το υποκείμενο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεταδοθεί κατευθείαν από αυτόν που την κατέχει σε κάποιον άλλο μόνο μέσω της γλώσσας. Η απόκτηση γνώσης απαιτεί την ανάμειξη του υποκειμένου που χρησιμοποιεί την προϋπάρχουσα γνώση του για να εποικοδομήσει νέες κατανοήσεις. (Κόκκοτας 1998).
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο διαδραστικός πίνακας ευνοεί τη συνεργατική μάθηση. Συνεργατική μάθηση (collaborative learning) ορίζεται οποιαδήποτε διαδικασία ομαδικής μάθησης στην οποία λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον κάποιες από τις σημαντικές μαθησιακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών. Συνεργάζομαι σημαίνει εργάζομαι μαζί με κάποιον άλλο. Οι συνεργατικές δραστηριότητες οδηγούν στην ανερχόμενη γνώση, που είναι το αποτέλεσμα της διάδρασης μεταξύ των γνώσεων και απόψεων όλων όσων συμμετέχουν στο σχηματισμό της (Whipple, 1987).
Οι νέες τάσεις στην εκπαίδευση ορίζουν:
  • Αλλαγή στον τρόπο της διδασκαλίας ώστε να βασίζεται στην προώθηση μαθησιακών συζητήσεων
  • Κυρίαρχο ρόλο έχει η αλληλεπίδραση των μαθητών μεταξύ τους, οι ενέργειές τους και η αλληλεπίδρασή τους με τον δάσκαλο
  • Σταδιακή μετατροπή του ρόλου του δασκάλου από κέντρο της διδασκαλίας (δασκαλοκεντρική) σε ρόλο σύμβουλου και οργανωτή της εκπαιδευτικής διαδικασίας (μαθητοκεντρική)
  • Το εκπαιδευτικό υλικό (όπως και ο διαδραστικός πίνακας) είναι υποστηρικτικό στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η συνεργατική μάθηση είναι το εργαλείο για την ενεργητική μάθηση. Η ενεργητική μάθηση μπορεί να περιγραφεί ως η διαδικασία της «μάθησης μέσω της πράξης». Πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής είναι ενεργητικός εταίρος στη διαδικασία μάθησης και όχι παθητικός δέκτης της γνώσης. Τα άτομα ή οι ομάδες μαθαίνουν καλύτερα όταν συμμετέχουν ενεργητικά στη δική τους μάθηση Όσον αφορά τις μεθόδους διδασκαλίας απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις και μέθοδοι. Οι μέθοδοι που επιλέγονται πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες στο άτομο που μαθαίνει να σκεφτεί, να πράξει και να στοχαστεί. Συμπεριλαμβάνοντας και τις τρεις αυτές διαστάσεις, η ενεργητική μάθηση επιδιώκει να λάβει υπόψη το πρόσωπο στην ολότητά του. (Karen O’ Shea, 2003)
Πώς όμως ο διαδραστικός πίνακας μπορεί στην πράξη να συμβάλει στην ενεργητική μάθηση; Πριν προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποια απάντηση βασιζόμενοι στην εμπειρία από τη χρήση του, ας δούμε τι ακριβώς είναι ο διαδραστικός πίνακας.
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
Ο διαδραστικός πίνακας είναι μία οθόνη που λειτουργεί με την αφή συνδέεται σε Η/Υ στη θύρα USB ή και με bluetooth και προβολέα (projector). Έχει τη δυνατότητα να προβάλει ό,τι έχει αποθηκευμένο στο σκληρό του δίσκο ο υπολογιστής και συνοδεύεται με το δικό του εκπαιδευτικό λογισμικό. Το λογισμικό του είναι μία θεματική συλλογή με εικόνες, μικρά βίντεο σε μορφή flash, δραστηριότητες, γράμματα, αριθμοί με εκφώνηση ή όχι, χάρτες και άλλο υλικό το οποίο μπορεί να εμπλουτίζεται από το διαδίκτυο, για θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, γλώσσας, μαθηματικών, ιστορίας, τέχνης κ.ά.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι λειτουργεί με την αφή, δηλαδή μπορούν να γράφουν ή να σχεδιάζουν οι μαθητές με το δάκτυλο, ή με τα ειδικά πενάκια τέσσερα σε αριθμό που έχουν τη δυνατότητα να γράφουν με διαφορετικό χρώμα. Επίσης συνοδεύεται από ένα ειδικό εξάρτημα (σφουγγαράκι) που μπορεί να κάνει διαγραφή δεδομένων από την επιφάνεια του πίνακα. Έχει μία συλλογή από εργαλεία σχεδιασμού, μορφοποίησης και επεξεργασίας τόσο κειμένου όσο και εικόνων. Έτοιμα σχήματα όπως τρίγωνα, κύκλοι, τετράγωνα μπορούν να «τραβηχτούν» στην επιφάνεια εργασίας του πίνακα και στη συνέχεια να επεξεργαστούν.
Πολύ σημαντική και όπως αποδείχτηκε πολύ εξυπηρετική είναι η δυνατότητα εγγραφής σε βίντεο κάθε κίνησης που κάνει ο μαθητής για να γράψει, σχεδιάσει ή να ολοκληρώσει μία δραστηριότητα.
Το λογισμικό του πίνακα επιτρέπει τη δημιουργία σελίδων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να σχεδιάσει και να προετοιμάσει το μάθημά του συμπληρώνοντας και εμπλουτίζοντάς το με εικόνα, ήχο, βίντεο, συνδέσμους για ιστοσελίδες και ό,τι άλλο θεωρήσει χρήσιμο. Μάλιστα η τελευταία έκδοση του λογισμικού επιτρέπει την ταυτόχρονη παρουσίαση δύο σελίδων. Έτσι υλικό από τη μία σελίδα μπορεί να σύρεται με το χέρι στην άλλη σελίδα και να ολοκληρώνονται με αυτόν τον τρόπο ασκήσεις αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών ή οτιδήποτε άλλο.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ευελιξία του προγράμματος που επιτρέπει την αποθήκευση, εκτύπωση, αλλά και την εξαγωγή του μαθήματος ή της σελίδας που έχει δημιουργηθεί σε μορφή σελίδας Web, αρχείο εικόνας, PDF, Power Point.
Δίνεται επίσης η δυνατότητα σε κάθε αντικείμενο να τοποθετηθεί μία σύνδεση προς ένα αρχείο, ιστοσελίδα, εφαρμογή ή κάτι άλλο. Επίσης μπορεί να δημιουργηθεί μία σύνδεση με αρχείο ήχου και πατώντας πάνω στο αντικείμενο ο μαθητής να ακούει την εκφώνηση της λέξης ή κάποιο άλλο ηχογραφημένο μήνυμα.
Εκτός από τη χρήση του με το λογισμικό που διαθέτει μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως επιφάνεια προβολής. Μάλιστα μπορούν να γίνουν σημειώσεις και υπογραμμίσεις πάνω στην επιφάνεια του πίνακα την ώρα που αναπαράγεται ένα dvd για να σχολιαστούν κάποια σημεία.
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Εδώ και 15 περίπου χρόνια έχει ξεκινήσει η δημιουργία διαδραστικών πινάκων κυρίως από τον Καναδά. Η εξάπλωσή τους στον εκπαιδευτικό χώρο υπήρξε ραγδαία καθώς πολύ νωρίς οι εκπαιδευτικοί αντιλήφθηκαν ότι αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικό εργαλείο για την τάξη τους. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα από τους αριθμούς, 750.000 διαδραστικοί πίνακες υπάρχουν εγκατεστημένοι σε όλο τον κόσμο. Όσο για τη χρήση τους είναι ευρέως διαδεδομένη σε αρκετά εκπαιδευτικά συστήματα Ηνωμένο Βασίλειο, Σκανδιναβικές χώρες, ΗΠΑ. Προβλέπεται πως μέχρι το 2010 θα εγκατασταθούν πάνω από 3 εκατομμύρια πίνακες. Στο Μεξικό, το project Encyclopedia που στοχεύει να εξοπλίσει 145.000 αίθουσες διδασκαλίας έχει προϋπολογισμό 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι το μεγαλύτερο project εκπαιδευτικής τεχνολογίας στον κόσμο. (Ψαριά, 2007)
Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις διαδραστικών πινάκων. Στην καθιερωμένη ετήσια έκθεση εκπαιδευτικής τεχνολογίας BETT, που γίνεται στο Λονδίνο στο σταθμό Olympia, o Γενικός Γραμματέας Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων Ruth Kelly επισήμανε ότι συγκριτικές μελέτες συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η αποτελεσματική χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) συναρτάται με την άνοδο των δεικτών επίδοσης των μαθητών. Κατά την άποψη πολλών καθηγητών όπως αυτή εκφράστηκε σε σεμινάρια της BETT ο ηλεκτρονικός πίνακας αποδείχτηκε ένας πολύ καλός μηχανισμός για τη διδασκαλία μικρών έως μέτριων ομάδων μαθητών. (Τ. Γιακουμάτου)
Είναι λογικό στη χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις (Ηνωμένο Βασίλειο), να έχουν γίνει και πολλές μελέτες για την ενσωμάτωσή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και πράξη. Έρευνες που έγιναν από το Βρετανικό Σύλλογο Εκπαιδευτικής Επικοινωνίας και Τεχνολογίας BECTA[3] με θέμα τη χρήση των διαδραστικών πινάκων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έδειξαν ότι υπάρχει άμεσο πλεονέκτημα από τη χρήση τους, το μάθημα γίνεται με πιο γοργό ρυθμό και οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο και πιο ενεργά (Cogill, 2003, Bush 2004).
Οι μαθητές στην τάξη προσέχουν περισσότερο και αυτό που τους κάνει να δείχνουν ενδιαφέρον είναι το οπτικό ερέθισμα που έχουν από τον πίνακα (Cunningham, 2003). Γενικά οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν πολύ θετικά αποτελέσματα από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας, οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά, εργάζονται ομαδικά και επίσης δίνεται η δυνατότητα σε όλα τα παιδιά, ακόμα και σε αυτά με λιγότερη αυτοεκτίμηση, να συμμετέχουν χωρίς το βάρος της απόρριψης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι πολλές εταιρίες, εκπαιδευτικοί οργανισμοί, ασχολούνται με την παραγωγή διαδραστικών εφαρμογών και αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα αρκετά αξιόλογο σε ποιότητα και αριθμό υλικό στο διαδίκτυο (ξενόγλωσσο). Αυτό το υλικό βρίσκει εξαιρετική εφαρμογή σε διαδραστικούς πίνακες για τους οποίους μεγάλο μέρος από αυτό το υλικό έχει παραχθεί. Τέτοιο υλικό μπορεί να βρει κανείς στις ιστοσελίδες http://www.e-yliko.gr/htmls/dimlinks.aspx στο πεδίο interactive Teaching Programmes υπάρχει μία συλλογή από 32 flash που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διδασκαλία των μαθηματικών. Έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με διαδραστικό πίνακα, αλλά παρόλα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με βιντεοπροβολέα ή ομαδική εργασία σε σταθμούς εργασίας. Για κάθε εφαρμογή υπάρχει βοήθεια και επεξηγηματικό κείμενο. Στην ίδια ιστοσελίδα στο πεδίο ICT games υπάρχουν πάνω από 70 μαθηματικές εφαρμογές ή παιχνίδια καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος του ΔΕΠΠΣ (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών) μαθηματικών του δημοτικού. Στην ιστοσελίδα http://education.smarttech.com/ste/en-us μπορούμε να βρούμε ένα πλήθος λύσεων, προτάσεων, έτοιμων μαθημάτων για το δημοτικό και όχι μόνο. http://eduscapes.com/sessions/smartboard/ εδώ υπάρχει πλούσιο υλικό από δραστηριότητες και παιχνίδια για μαθηματικά, φυσική, επιστήμες κ.ά. Επίσης ιστοσελίδες με υλικό είναι οι http://www.yourchildlearns.com/index.html, http://www.daydreameducation.co.uk/index.html , σε αυτές τις ιστοσελίδες υπάρχουν ολοκληρωμένα εμπορικά πακέτα ειδικά για διδασκαλία με διαδραστικό πίνακα.

http://www.topmarks.co.uk, http://www.skoool.co.uk/logon.aspx?ReturnUrl=%2findex.aspx είναι ακόμα κάποιες ιστοσελίδες με ειδικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Όπως παρατηρούμε στις χώρες που έχει διεισδύσει ο διαδραστικός πίνακας στην εκπαίδευση υπάρχει και ανάλογη παραγωγή υλικού. Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι κανένα τεχνολογικά προηγμένο εκπαιδευτικό προϊόν δεν μπορεί να αποδώσει τα αναμενόμενα, χωρίς την υποστήριξή του με υλικό και χωρίς την αποδοχή του από την εκπαιδευτική κοινότητα.

[1] http://opensoft.sch.gr
[2] http://www.edubuntu.org
[3] http://becta.org.uk/page_dokuments/research

By • Εκπαιδευτικό Λογισμικό • 0 • Tags: ,