1964 – 1973
Το 1964 έρχεται στην εξουσία η «Ένωσις Κέντρου» με αρχηγό και πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον του για την παιδεία αναλαμβάνοντας και το Υπουργείο Παιδείας. Παίρνει ως συνεργάτες του το λογοτέχνη Λουκή Ακρίτα (υφυπουργός Παιδείας) και τον Ε. Παπανούτσο (Γενικός Γραμματέας).
Η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου θα υποβάλει στη Βουλή τρία σχέδια νόμου: το 1964 το νομοσχέδιο «Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Γενικής (Στοιχειώδους και Μέσης) Εκπαιδεύσεως» (μετέπειτα Ν.Δ. 4379) [1] και το Μάιο του 1965 τα νομοσχέδια «Περί Τεχνικής Εκπαιδεύσεως» και «Περί ιδρύσεως Πανεπιστημίων».
Η εισηγητική έκθεση του Ν.Δ. 4379 θεωρεί ότι η παιδεία οφείλει να έχει «κατά βάσιν ουμανιστικόν χαρακτήρα» «προϋπόθεσιν και εγγύησιν δια την οικονομικήν ανάπτυξιν της χώρας και την πνευματικήν προκοπήν του Έθνους».
Στην εισηγητική έκθεση για την τεχνική εκπαίδευση τονίζεται ότι «η οικονομική πρόοδος της χώρας ευρίσκεται εις στενήν συνάρτησιν προς την ανάπτυξιν της επαγγελματικής, ιδία της τεχνικής εκπαιδεύσεως η οποία αποτελεί μιαν από τις βασικές της προϋποθέσεις».
Τέλος, στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου για τα πανεπιστήμια επισημαίνεται η ανάγκη για την απόκτηση επιστημόνων υψηλού επιπέδου γιατί «… ούτε η πνευματική, ούτε η οικονομική μας πρόοδος θα πραγματοποιηθεί με ταχύν ρυθμόν, εάν δεν αποκτήσωμεν περισσότερους και καλύτερους επιστήμονας».
Τα κύρια σημεία των τριών αυτών νομοσχεδίων είναι:
– Επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης ως το 15ο έτος.
– Κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων στα γυμνάσια.
– Ελεύθερη χρήση της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο.
– Διδασκαλία αρχαίων κειμένων από μεταφράσεις.
– Καθιέρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου (πανελλήνιες εξετάσεις, αντί για χωριστές εξετάσεις ανά σχολή).
– Επέκταση της εκπαίδευσης των δασκάλων στα τρία χρόνια.
– Ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
– Ίδρυση νέων πανεπιστημιακών μονάδων. [2]
Για την υλοποίηση όλων αυτών προβλεπόταν και σημαντική αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία – πάγιο αίτημα ετών.
Παρά τις καινοτομίες της η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964 δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις (από τη Φιλοσοφική σχολή της Αθήνας, την Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, την Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης κλπ.). [3]
Η κριτική εστιαζόταν στα παρακάτω:
– Η μεταρρύθμιση υπονομεύει τα θεμέλια του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.
– Μελλοντικά τα αρχαία ελληνικά θα απομακρύνονταν απ’ το σχολείο, γιατί η αρχαία ελληνική κληρονομιά διδασκόταν τώρα σε νεοελληνικές μεταφράσεις.
– Επικρίθηκε η μείωση ή η κατάργηση των Λατινικών στο γυμνάσιο.
– Επικρίθηκε επίσης η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο.
Η αξιωματική αντιπολίτευση (ΕΡΕ) επικεντρώνει την κριτική της στην υπεράσπιση της κλασικής παιδείας και αμφισβητεί την δυνατότητα να εφαρμοστούν τα μεταρρυθμιστικά μέτρα. Ο Κ. Τσάτσος σε μια συζήτηση «στρογγυλής τραπέζης» που έγινε για τα εκπαιδευτικά θέματα υποστηρίζει ότι είναι περιττή η εισαγωγή του μαθήματος «Στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος». Θα πει: «…ποιου πολιτεύματος, τυχόν, θα έπρεπε να γίνει μάθημα; Αφού το πολίτευμα είναι δημοκρατία! Είναι εκδήλωσις πείσματος η διατύπωσις αυτής της λέξεως και ουχί ουσίας. Και υποψίας ότι μπορεί να έρθη ένας υπουργός, να διατάξη την διδασκαλίαν του ολοκληρωτισμού ή του φασιστικού πολιτεύματος.» [4]
Ενάμιση χρόνο αργότερα, στις 5 Μαΐου 1967, διατάσσεται η διακοπή του μαθήματος «Στοιχείων δημοκρατικού πολιτεύματος» [5] από τη δικτατορία (όπως φαίνεται καλά έκανε και υποπτευόταν ο Γ. Παπανδρέου…). Βέβαια οι δικτάτορες δεν έμειναν μόνο σ’ αυτό.
Με τον Α.Ν. 129/1967 [6] καθιερώνεται η απλή καθαρεύουσα ως όργανο έκφρασης διδασκόντων και μαθητών στις Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξεις του δημοτικού, στο γυμνάσιο, στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες και τις Ανώτερες γενικά σχολές. Έχουμε ακόμα, επιστροφή στην 6/χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και εισιτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή στο γυμνάσιο. Νωρίτερα με τον Α.Ν. 59/1967 καταργείται και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. [7]
Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διώκονται οι προοδευτικοί εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων (εξορίες, φυλακίσεις), αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έχουμε ένα «πάγωμα» στις ψυχές όλων.
Είναι γεγονός ότι η μεταρρύθμιση του 1964 είναι η πιο σοβαρή κι ολοκληρωμένη προσπάθεια για τη μεταβολή του πνεύματος που κυριαρχεί στη νεοελληνική εκπαίδευση (τυπολατρία, εγκυκλοπαιδισμός, ψευτοκλασικισμός, αρχαϊσμός κλπ.) από καταβολής του ελληνικού κράτους.
Τα μέτρα που παίρνονται για την Παιδεία (9/χρονη υποχρεωτική φοίτηση, δωρεάν παιδεία, καθιέρωση της δημοτικής, αναβάθμιση της εκπαίδευσης των δασκάλων, ακαδημαϊκό απολυτήριο…) είναι οπωσδήποτε ριζοσπαστικά και θα συντελούσαν στον εκδημοκρατισμό και στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Παράλληλα έδιναν τη δυνατότητα ευκολότερης πρόσβασης στην εκπαίδευση στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, που μέχρι τότε για διάφορους λόγους, οικονομικούς κ.ά. δεν την είχαν.Η στροφή στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση είχε σκοπό την παραγωγή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού εξαιτίας των κοινωνικοοικονομικών αναγκών της εποχής, αλλά έδινε και μια διέξοδο στο μονόδρομο της ελληνικής εκπαίδευσης.
Όμως το σημαντικότερο αποτέλεσμα που είχε η σύντομη εφαρμογή του πρώτου εκπαιδευτικού νομοθετήματος ήταν ότι για πρώτη φορά διαβάστηκαν σε ελληνικό σχολείο και αγαπήθηκαν η Ιλιάδα, η Οδύσσεια και οι βιογραφίες του Πλουτάρχου, ενώ και οι καθηγητές αντιμετώπισαν με διαφορετικό τρόπο τα μαθήματά τους. [8]
Η σπουδαία αυτή προσπάθεια αναχαιτίστηκε πρώτα από τα πολιτικά γεγονότα (επέμβαση του βασιλιά από 15 Ιουλίου 1965), έπειτα από τα πιο συντηρητικά τμήματα της ελληνικής αστικής τάξης (ΕΡΕ και αποστάτες του 1965) και τέλος από τη δικτατορία των συνταγματαρχών.
[1] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 269-274
[2] Σπ. Ευαγγελόπουλου, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, ΔΑΝΙΑ, Αθήνα 1987, τομ. Β΄, σελ.27-29 και
Σ. Μπουζάκη, Νεοελληνική Εκπαίδευση, Gutenberg, Αθήνα 1991, σελ. 100-104
[3] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 275-281 και Θ. Χατζηστεφανίδης, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Παπαδήμα, Αθήνα 1986, σελ. 302
[4] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 289
[5] Όπως παραπάνω, σελ. 292
[6] Όπως παραπάνω, σελ. 294-295
[7] Όπως παραπάνω, σελ. 296-299
[8] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 285-286
Φορτώνει...
Ιαν 23 2006
Ιστορία της Νεοελληνικής εκπαίδευσης 2ο μέρος
1964 – 1973
Το 1964 έρχεται στην εξουσία η «Ένωσις Κέντρου» με αρχηγό και πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον του για την παιδεία αναλαμβάνοντας και το Υπουργείο Παιδείας. Παίρνει ως συνεργάτες του το λογοτέχνη Λουκή Ακρίτα (υφυπουργός Παιδείας) και τον Ε. Παπανούτσο (Γενικός Γραμματέας).
Η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου θα υποβάλει στη Βουλή τρία σχέδια νόμου: το 1964 το νομοσχέδιο «Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Γενικής (Στοιχειώδους και Μέσης) Εκπαιδεύσεως» (μετέπειτα Ν.Δ. 4379) [1] και το Μάιο του 1965 τα νομοσχέδια «Περί Τεχνικής Εκπαιδεύσεως» και «Περί ιδρύσεως Πανεπιστημίων».
Η εισηγητική έκθεση του Ν.Δ. 4379 θεωρεί ότι η παιδεία οφείλει να έχει «κατά βάσιν ουμανιστικόν χαρακτήρα» «προϋπόθεσιν και εγγύησιν δια την οικονομικήν ανάπτυξιν της χώρας και την πνευματικήν προκοπήν του Έθνους».
Στην εισηγητική έκθεση για την τεχνική εκπαίδευση τονίζεται ότι «η οικονομική πρόοδος της χώρας ευρίσκεται εις στενήν συνάρτησιν προς την ανάπτυξιν της επαγγελματικής, ιδία της τεχνικής εκπαιδεύσεως η οποία αποτελεί μιαν από τις βασικές της προϋποθέσεις».
Τέλος, στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου για τα πανεπιστήμια επισημαίνεται η ανάγκη για την απόκτηση επιστημόνων υψηλού επιπέδου γιατί «… ούτε η πνευματική, ούτε η οικονομική μας πρόοδος θα πραγματοποιηθεί με ταχύν ρυθμόν, εάν δεν αποκτήσωμεν περισσότερους και καλύτερους επιστήμονας».
Τα κύρια σημεία των τριών αυτών νομοσχεδίων είναι:
– Επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης ως το 15ο έτος.
– Κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων στα γυμνάσια.
– Ελεύθερη χρήση της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο.
– Διδασκαλία αρχαίων κειμένων από μεταφράσεις.
– Καθιέρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου (πανελλήνιες εξετάσεις, αντί για χωριστές εξετάσεις ανά σχολή).
– Επέκταση της εκπαίδευσης των δασκάλων στα τρία χρόνια.
– Ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
– Ίδρυση νέων πανεπιστημιακών μονάδων. [2] Για την υλοποίηση όλων αυτών προβλεπόταν και σημαντική αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία – πάγιο αίτημα ετών.
Παρά τις καινοτομίες της η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964 δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις (από τη Φιλοσοφική σχολή της Αθήνας, την Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, την Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης κλπ.). [3] Η κριτική εστιαζόταν στα παρακάτω:
– Η μεταρρύθμιση υπονομεύει τα θεμέλια του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.
– Μελλοντικά τα αρχαία ελληνικά θα απομακρύνονταν απ’ το σχολείο, γιατί η αρχαία ελληνική κληρονομιά διδασκόταν τώρα σε νεοελληνικές μεταφράσεις.
– Επικρίθηκε η μείωση ή η κατάργηση των Λατινικών στο γυμνάσιο.
– Επικρίθηκε επίσης η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο.
Η αξιωματική αντιπολίτευση (ΕΡΕ) επικεντρώνει την κριτική της στην υπεράσπιση της κλασικής παιδείας και αμφισβητεί την δυνατότητα να εφαρμοστούν τα μεταρρυθμιστικά μέτρα. Ο Κ. Τσάτσος σε μια συζήτηση «στρογγυλής τραπέζης» που έγινε για τα εκπαιδευτικά θέματα υποστηρίζει ότι είναι περιττή η εισαγωγή του μαθήματος «Στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος». Θα πει: «…ποιου πολιτεύματος, τυχόν, θα έπρεπε να γίνει μάθημα; Αφού το πολίτευμα είναι δημοκρατία! Είναι εκδήλωσις πείσματος η διατύπωσις αυτής της λέξεως και ουχί ουσίας. Και υποψίας ότι μπορεί να έρθη ένας υπουργός, να διατάξη την διδασκαλίαν του ολοκληρωτισμού ή του φασιστικού πολιτεύματος.» [4]
Ενάμιση χρόνο αργότερα, στις 5 Μαΐου 1967, διατάσσεται η διακοπή του μαθήματος «Στοιχείων δημοκρατικού πολιτεύματος» [5] από τη δικτατορία (όπως φαίνεται καλά έκανε και υποπτευόταν ο Γ. Παπανδρέου…). Βέβαια οι δικτάτορες δεν έμειναν μόνο σ’ αυτό.
Με τον Α.Ν. 129/1967 [6] καθιερώνεται η απλή καθαρεύουσα ως όργανο έκφρασης διδασκόντων και μαθητών στις Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξεις του δημοτικού, στο γυμνάσιο, στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες και τις Ανώτερες γενικά σχολές. Έχουμε ακόμα, επιστροφή στην 6/χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και εισιτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή στο γυμνάσιο. Νωρίτερα με τον Α.Ν. 59/1967 καταργείται και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. [7] Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διώκονται οι προοδευτικοί εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων (εξορίες, φυλακίσεις), αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έχουμε ένα «πάγωμα» στις ψυχές όλων.
Είναι γεγονός ότι η μεταρρύθμιση του 1964 είναι η πιο σοβαρή κι ολοκληρωμένη προσπάθεια για τη μεταβολή του πνεύματος που κυριαρχεί στη νεοελληνική εκπαίδευση (τυπολατρία, εγκυκλοπαιδισμός, ψευτοκλασικισμός, αρχαϊσμός κλπ.) από καταβολής του ελληνικού κράτους.
Τα μέτρα που παίρνονται για την Παιδεία (9/χρονη υποχρεωτική φοίτηση, δωρεάν παιδεία, καθιέρωση της δημοτικής, αναβάθμιση της εκπαίδευσης των δασκάλων, ακαδημαϊκό απολυτήριο…) είναι οπωσδήποτε ριζοσπαστικά και θα συντελούσαν στον εκδημοκρατισμό και στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Παράλληλα έδιναν τη δυνατότητα ευκολότερης πρόσβασης στην εκπαίδευση στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, που μέχρι τότε για διάφορους λόγους, οικονομικούς κ.ά. δεν την είχαν.Η στροφή στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση είχε σκοπό την παραγωγή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού εξαιτίας των κοινωνικοοικονομικών αναγκών της εποχής, αλλά έδινε και μια διέξοδο στο μονόδρομο της ελληνικής εκπαίδευσης.
Όμως το σημαντικότερο αποτέλεσμα που είχε η σύντομη εφαρμογή του πρώτου εκπαιδευτικού νομοθετήματος ήταν ότι για πρώτη φορά διαβάστηκαν σε ελληνικό σχολείο και αγαπήθηκαν η Ιλιάδα, η Οδύσσεια και οι βιογραφίες του Πλουτάρχου, ενώ και οι καθηγητές αντιμετώπισαν με διαφορετικό τρόπο τα μαθήματά τους. [8]
Η σπουδαία αυτή προσπάθεια αναχαιτίστηκε πρώτα από τα πολιτικά γεγονότα (επέμβαση του βασιλιά από 15 Ιουλίου 1965), έπειτα από τα πιο συντηρητικά τμήματα της ελληνικής αστικής τάξης (ΕΡΕ και αποστάτες του 1965) και τέλος από τη δικτατορία των συνταγματαρχών.
[1] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 269-274
[2] Σπ. Ευαγγελόπουλου, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, ΔΑΝΙΑ, Αθήνα 1987, τομ. Β΄, σελ.27-29 και
Σ. Μπουζάκη, Νεοελληνική Εκπαίδευση, Gutenberg, Αθήνα 1991, σελ. 100-104
[3] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 275-281 και Θ. Χατζηστεφανίδης, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Παπαδήμα, Αθήνα 1986, σελ. 302
[4] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 289
[5] Όπως παραπάνω, σελ. 292
[6] Όπως παραπάνω, σελ. 294-295
[7] Όπως παραπάνω, σελ. 296-299
[8] Α. Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986, τομ. Β΄, σελ. 285-286
Κοινοποιήστε:
Σχετικά
By eduportal • Διάφορα • 0 • Tags: Ιστορία, Νεοελληνική εκπαίδευση