Δεκ 20 2005

Περιβαλλοντική εκπαίδευση. Συμμετοχή :: Αξιοπιστία :: Υπευθυνότητα

Θεάσεις: 8.407

Του Γιώργου Παντελίδη, δασκάλου 1ου Δημοτ. Σχολ. Βροντάδου & Δημοτικός Σύμβουλος Δ. Ομηρούπολης

perivallontiki1Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη φροντίδα και ανάπτυξη η περιβαλλοντική εκπαίδευση είτε ενσωματωμένη μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα (ευέλικτη ζώνη) είτε έξω από αυτό με την εφαρμογή ανάλογων projects.

Η καταξίωσή της στο χώρο της εκπαιδευτικής κοινότητας καταδεικνύει το ενδιαφέρον όλων γύρω από τα οικουμενικά οικολογικά ζητήματα, αλλά και την διάθεσή τους να αποδράσουν από το δεσμευτικό αναλυτικό πρόγραμμα μέσα από μεθόδους αλληλεπιδραστικές με την ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών.

Ωστόσο εμβαθύνοντας στη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο μαθητή και τον εκπαιδευτικό κατά την εξέλιξη των περιβαλλοντικών προγραμμάτων, χρήζει επισήμανσης ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως προτύπου μίμησης συμπεριφοράς και υιοθέτησης θετικών στάσεων που αφορούν περιβαλλοντικά προβλήματα. Έτσι σύμφωνα με την κοινωνική μάθηση (Bαndura, 1963) ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να ενσωματώνει και να αποδέχεται τρόπους συμπεριφοράς και εμπειρίες άλλων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς να χρειάζεται να περάσει από το στάδιο της δοκιμής και του λάθους.
Ο εκπαιδευτικός αποτελεί στην περίπτωση των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης την «πηγή του μηνύματος» (Κ. Γεώργας, 1995) δηλαδή είναι αυτός που μεταδίδει τη συμπεριφορά ή τη στάση. Κρίσιμοι παράμετροι που σχετίζονται με τη αποτελεσματικότητα της πηγής του μηνύματος αποτελούν η αξιοπιστία του εκπαιδευτικού που οικοδομείται πάνω στις γνώσεις και τις εμπειρίες του, που σχετίζονται με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά και η εμπιστοσύνη δηλαδή ο σεβασμός του μαθητή στο πρόσωπό του. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες του εκπαιδευτικού ενισχύονται πολλάκις από την συνεργασία του με επιστήμονες που προσφέρουν εξειδικευμένες γνώσεις για παράγοντες του εξεταζόμενου περιβαλλοντικού ζητήματος . Τι γίνεται όμως με τον τομέα που συνδέεται με την καλλιέργεια αμφίδρομης αξιοπιστίας και σεβασμού ανάμεσα στα παιδιά και τον εκπαιδευτικό ή στα παιδιά και τους γονείς;

Είναι προφανές ότι ο εκπαιδευτικός και ο γονέας αποτελούν ισχυρά πρότυπα μίμησης με υψηλό κύρος. Πόση όμως αξιοπιστία μπορεί να εμπνεύσει στους μαθητές του ένας εκπαιδευτικός που σκοτώνει ανεξέλεγκτα ό,τι πετάει στον ουρανό το Σαββατοκύριακο και τη Δευτέρα στο σχολείο πασχίζει να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές του σε ζητήματα που αφορούν τον κίνδυνο εξαφάνισης που διατρέχουν τα αποδημητικά πουλιά ή οποιαδήποτε ενδημική πανίδα; Η σύγκρουση αρχών και στάσεων δημιουργούν σύγχυση στους μαθητές και απόρριψη του θετικού οικολογικού μοντέλου που πασχίζει να εμπεδώσει ο εκπαιδευτικός. Παράλληλα και ο γονέας που καταναλώνει αφειδώς ό,τι η διαφήμιση προσφέρει δείχνει στο παιδί του το μελλοντικό δρόμο που θα ακολουθήσει όσο κι αν το σχολείο εφαρμόζει προγράμματα ανακύκλωσης , ορθολογικής διαχείρισης των απορριμμάτων ή εξοικονόμησης ενέργειας στα πλαίσια μιας αειφορικής θεώρησης των πραγμάτων.

Πόσο πειστικός αλλά και αποτελεσματικός μπορεί να είναι ο εκπαιδευτικός που σφυρίζει αδιάφορα μπροστά στα μεγάλα οικολογικά προβλήματα του τόπου του διατηρώντας μια στάση παθητική εκείνη του απλού θεατή χωρίς ενεργητική συμμετοχή σε κάθε προσπάθεια ανάδειξής τους ή αντιμετώπισής τους. «Στο λόγο βρίσκουμε δυο διαστάσεις : τη σκέψη και τη δράση σε βαθιά αλληλεπίδραση» (Freire P. 1974). Όταν ένας λόγος αποστερείται από τη διάσταση της δράσης τότε καταντά φλυαρία και κενολογία.
Η δράση για το περιβάλλον δεν πρέπει να περιορίζεται μέσα στα στενά όρια της εκπαιδευτικής διαδικασίας όπως ορίζει το αναλυτικό πρόγραμμα με την αυταπάτη ότι κάναμε το καθήκον μας αλλά να την υπερβαίνει να εξαπλώνεται στον κοινωνικό περίγυρο να προσφέρει σε αυτόν αλλά και να εισπράττει . Ο ακτιβισμός είναι σύμφυτος με την οικολογία και τα ορατά αποτελέσματα του εμπνέουν τους μαθητές και ισχυροποιούν τις θετικές τους αντιλήψεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Αλλαγή χωρίς δράση δεν μπορεί να υπάρξει. Πρέπει βέβαια να υπάρχει ισορροπία αποφεύγοντας τις υπερβολές που οδηγούν στη δράση για τη δράση.
Αναγκαία η σύνδεση της μάθησης με τη «Ζωή» και την «Πράξη» (John Dewey) που θα παρέχει μεγαλύτερη αυτονομία, υψηλή ενεργοποίηση, αυξημένη συλλογικότητα και υπευθυνότητα. Διαμορφώνεται έτσι μια μάθηση άμεση , ζωντανή , σφαιρική, ανθεκτική στο χρόνο αλλά και πιο εφαρμόσιμη (Μιχαηλίδης Μ., 2003). Καταλήγοντας θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να αφυπνίσουμε με ενεργητικές εκπαιδευτικές μεθόδους διαμέσου των προγραμμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης τους μαθητές μας, έχοντας ουσιαστικά αποτελέσματα, εάν παραμένουμε αδρανείς ως εκπαιδευτικοί και ως πολίτες απέναντι σε μείζονα οικολογικά προβλήματα.
Η δράση, η συμμετοχή , η παρρησία των εκπαιδευτικών και των γονέων τους ενδυναμώνει την αξιοπιστία τους προς τους μαθητές και τα παιδιά τους ενώ ταυτόχρονα εδραιώνει μια ειλικρινή σχέση μεταξύ τους.
Γιώργος Παντελίδης

Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ» (Βροντάδος Χίου) φ. 101

 

Πηγές
  • Δ. ΓΕΩΡΓΑΣ: «Κοινωνική Ψυχολογία , τομ. Α΄», Αθήνα, 1995
  • Α. ΚΑΨΑΛΗΣ: « Παιδαγωγική Ψυχολογία», εκδ. Αφοι. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη ,1983
  • Μ. ΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: «Ομαδικές περιβαλλοντικές δραστηριότητες, σχέδια εργασίας και συνεργασία», ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΑΘΗΝΑ 2003
  • P.FREIRE: « Η αγωγή του καταπιεζόμενου», εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1974

By • Περιβάλλον • 0 • Tags: