Δεκ 18 2005

Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών-Ενδοσχολική επιμόρφωση

Θεάσεις: 13.125

Του Γιάννη Σαλονικίδη, δασκάλου του 11ου Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου

endoΤα τελευταία χρόνια παρατηρούμε όλοι μας, συχνά με δέος, την ραγδαία ανάπτυξη και εισβολή των «νέων τεχνολογιών της πληροφορίας» (ΝΤΠ) σ’ όλους τους τομείς της ζωής μας. Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι ένας από τους πρώτους που δέχεται αυτή την πρόσκληση..

– πρόκληση και καλείται να αντεπεξέλθει στις αυξημένες ανάγκες της κοινωνίας μας μπροστά στη νέα πραγματικότητα.
Ήδη τα τελευταία χρόνια η εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα μας προσανατολίζεται στην εισαγωγή των ΝΤΠ στα σχολεία και επικεντρώνεται κυρίως:

  • Στον εξοπλισμό των σχολείων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
  • Στη δικτύωση σχολείων και διοικητικών μονάδων.
  • Στην ανάπτυξη και αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού.
  • Στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΝΤΠ.

Ας υποθέσουμε ότι όλες αυτές οι προσπάθειες έχουν θετικό αποτέλεσμα και ότι όλα τα σχολεία της χώρας διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό, δικτύωση κλπ. Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι: «Πώς θα επιμορφωθούν οι δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί στις ΝΤΠ, ώστε να τις χρησιμοποιούν με αποδοτικό τρόπο στην εκπαιδευτική διαδικασία;»

 Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ενεργών εκπαιδευτικών, και ιδιαίτερα της Α/θμιας εκπαίδευσης, δεν έχουν επιμορφωθεί ποτέ στις ΝΤΠ για τον απλούστατο λόγο ότι κατά τη διάρκεια των ακαδημαϊκών τους σπουδών δεν υπήρχε ανάλογη πρόβλεψη. Βέβαια κατά καιρούς μερικοί εκπαιδευτικοί συμμετείχαν σε σεμινάρια πληροφορικής, όμως οι γνώσεις που απέκτησαν απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ικανοποιητικές.

Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι εκπαιδευτικοί της Α/θμιας εκπαίδευσης, δηλαδή οι κρίσιμοι χρήστες των ΝΤΠ, διαθέτουν ανεπαρκή ή καθόλου γνώση αυτών των τεχνολογιών.

Λύση στο πρόβλημα αυτό προσπαθεί να δώσει το ΥΠΕΠΘ με τα προγράμματα «αρχικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της εκπαίδευσης» που πραγματοποιήθκαν τα τελευταία χρόνια και με τα οποία “επιμορφώθηκε” η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών.

Αυτή όμως είναι η μία πλευρά του προβλήματος και αφορά κυρίως στην εξοικείωση των εκπαιδευτικών με την πληροφορική και στη γνώση ορισμένων τεχνικών χαρακτηριστικών και βασικών λειτουργιών συστημάτων, δικτύων και λογισμικού. Όμως πόσο χρήσιμες θα φανούν στους εκπαιδευτικούς οι γνώσεις και οι δεξιότητες που θα αποκομίσουν ύστερα από μερικά χρόνια;

Είναι γνωστό σε όλους/ες όσοι/ες ασχολούνται με τις ΝΤΠ ότι η αναμενόμενη εξέλιξη της τεχνολογίας θα καταστήσει σε μερικά χρόνια άχρηστες όλες αυτές τις γνώσεις – αν αποκτήθηκαν κάποιες, ενώ θα δημιουργηθεί η ανάγκη για την απόκτηση νέων και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα.Ίσως να φαίνεται το σκηνικό ως φαύλος κύκλος, όμως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Η λύση είναι η συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ΝΤΠ. Η επιμόρφωση αυτή πρέπει να είναι ευέλικτη, εύπλαστη, φιλική και να εξυπηρετεί όχι μόνο τους στόχους της εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών.

Μπορεί άραγε να σχεδιαστεί, να πραγματοποιηθεί και να επιβιώσει ένα τέτοιο είδος επιμόρφωσης; Όχι βέβαια, αν ακολουθήσουμε τις φόρμες του παρελθόντος! Είναι τέτοια η φύση της γνώσης που καλούνται να αποκτήσουν οι εκπαιδευτικοί, που δε θα είχαν καμία τύχη οι παραδοσιακοί τύποι επιμόρφωσης (σεμινάρια, διαλέξεις κλπ.). Εξάλλου αυτά τα είδη επιμόρφωσης έχουν δοκιμαστεί στην πράξη κι έχουν αποτύχει. Οι λόγοι που απέτυχαν δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος άρθρου, αλλά θα αναφέρω δύο τουλάχιστον απ’ αυτούς για να υποστηρίξω το είδος επιμόρφωσης που προτείνω.

  • Δεν έχουν ως προτεραιότητα τις ανάγκες των εκπαιδευτικών κάθε σχολικής μονάδας και
  • Δεν δίνουν τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης του εκπαιδευτικού με το αντικείμενο στο οποίο επιμορφώνεται.

 

Το μόνο είδος επιμόρφωσης που κατά τη γνώμη μου καλύπτει τις προδιαγραφές που αναφέρω παραπάνω είναι η συνεχής ενδοσχολική επιμόρφωση. Δε θα αναφερθώ σε θεωρητικά ζητήματα που υποστηρίζουν την ενδοσχολική επιμόρφωση, αλλά σε ορισμένα πρακτικά προβλήματα, όπως:
ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η διεξαγωγή του προγράμματος πρέπει να είναι τοπικής κλίμακας και να έχει κέντρο τον επιμορφούμενο και τη σχολική μονάδα. Έτσι θα επιλυθούν αρκετά προβλήματα που μέχρι τώρα οδηγούσαν σε αποτυχία πολλές παρόμοιες προσπάθειες. Συγκεκριμένα:

 

  • Η επιμόρφωση θα επικεντρωθεί στις πραγματικές ανάγκες των εκπαιδευτικών.
  • Η σχολική μονάδα και ο σύλλογος διδασκόντων θα καταβάλουν προσπάθειες να επιτύχει το έργο που έχουν σχεδιάσει.
  • Οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να επιμορφωθούν σε ένα οικείο περιβάλλον και επιπλέον δε θα είναι υποχρεωμένοι να μετακινηθούν.

 


ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ
  • Η επιμόρφωση μπορεί να είναι υποχρεωτική (π.χ. στην αρχή και το τέλος της σχολικής χρονιάς, οπότε δε διεξάγονται μαθήματα) ή εθελοντική (την υπόλοιπη σχολική χρονιά).
  • Μπορεί ακόμη να διεξάγεται σε χρόνο εκτός μαθημάτων με επιδότηση του εκπαιδευομένου.
  • Επίσης πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για επιμόρφωση μέσω απομακρυσμένων δικτύων, αλλά και για εξ αποστάσεως επαφή του επιμορφωτή με τον εκπαιδευόμενο (επίλυση αποριών, συμβουλές, ανατροφοδότηση κλπ.)
  • Να είναι διαθέσιμο το σχολικό εργαστήριο για όλους τους εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορούν να εξασκούνται, να αντλούν πληροφορίες ή να ετοιμάζουν το εκπαιδευτικό υλικό τους.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣΗ επιλογή του περιεχομένου καθώς και η μορφή που αυτό θα έχει αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την επιτυχία του συνολικού έργου. Ένα συχνό παράπονο των εκπαιδευτικών είναι ότι τα αντικείμενα στα οποία επιμορφώνονται δεν έχουν πρακτική αξία στην καθημερινή τους εργασία ή είναι έξω από τα ενδιαφέροντά τους.
Επομένως θα ήταν θετικότατο το περιεχόμενο της επιμόρφωσης να είναι προϊόν επιλογής των επιμορφούμενων, να είναι προσανατολισμένο κυρίως στα γνωστικά αντικείμενα της αντίστοιχης εκπαιδευτικής βαθμίδας και να αναδεικνύει τις παιδαγωγικές αρετές του επιμορφωτικού υλικού.
Έτσι οι εκπαιδευτικοί θα γνωρίσουν όχι μόνο τις δυνατότητες που τους προσφέρονται από τις ΝΤΠ, αλλά θα μάθουν πώς να εφαρμόζουν τις γνώσεις τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ταυτόχρονα θα αναπτυχθεί η εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών για το συγκεκριμένο μοντέλο επιμόρφωσης, άρα θα έχει δημιουργηθεί το απαραίτητο υπόβαθρο για την περαιτέρω οριζόντια και κάθετη ανάπτυξή του.
Άλλα θέματα που ενδεχομένως μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα επιμόρφωσης στις ΝΤΠ είναι:

 

  • Γνώση και χρήση των ΝΤΠ σε διαφορετικά επίπεδα.
  • Θέματα σχετικά με τις επιστήμες της εκπαίδευσης και της αγωγής.
  • Θέματα που αφορούν τη διοίκηση και διαχείριση μιας σχολικής μονάδας.
  • Πληροφορίες σχετικά με την επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών κλπ.

 


ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΗ διαδικασία αξιολόγησης του επιμορφωτικού έργου θα πρέπει να κινείται σε τρεις άξονες:

 

  • αξιολόγηση πάνω στις γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησε ο/η εκπαιδευτικός
  • αξιολόγηση των οργανωτών του προγράμματος
  • αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε

 

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού θα πρέπει να βασίζεται στην αυτό-αξιολόγηση. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο το επιμορφωτικό υλικό να διαθέτει τα απαραίτητα εργαλεία (π.χ. ασκήσεις αυτόματης αξιολόγησης), ώστε ο εκπαιδευόμενος να μπορεί να αξιολογεί την πρόοδό του σε κάθε φάση της εκπαίδευσής του. Επίσης είναι σωστό να αξιολογείται ο εκπαιδευτικός και από κάποιον τρίτο εφόσον επιθυμεί να πιστοποιήσει τις γνώσεις του.
Η αξιολόγηση των οργανωτών του προγράμματος μπορεί να γίνει αρχικά από τους ίδιους τους επιμορφούμενους με βάση κάποια αντικειμενικά (μετρήσιμα) κριτήρια. Επίσης από τους ίδιους τους οργανωτές με τη μορφή απολογισμού του έργου που διοργάνωσαν. Τέλος από τα περιφερειακά κέντρα επιμόρφωσης ή τους οργανισμούς που χρηματοδοτούν το έργο. Σε κάθε περίπτωση η αξιολόγηση δε θα πρέπει να στηρίζεται σε υποκειμενικά κριτήρια.
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να γίνει από τους επιμορφούμενους και να στηρίζεται σε συγκεκριμένους δείκτες που θα αφορούν στην ευχρηστία, τις δυνατότητες για αυτο-εκπαίδευση και αλληλεπίδραση με το υλικό, την τεκμηρίωση κλπ. Παράλληλα οι επιμορφούμενοι μπορούν να συντάσσουν έκθεση αξιολόγησης του υλικού στην οποία θα διατυπώνουν και τις παρατηρήσεις – προτάσεις τους.

ΚΙΝΗΤΡΑ
Η επιτυχία ενός προγράμματος επιμόρφωσης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό και στα κίνητρα που θα δοθούν στους εκπαιδευτικούς. Η διεξαγωγή της επιμόρφωσης στο σχολείο όπου υπηρετεί ο εκπαιδευτικός αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο, όπως αναφέρω σε άλλο σημείο. Όμως αυτό δεν αρκεί, γιατί εδώ το ζητούμενο είναι να υπάρχει διάρκεια και συνέχεια στα προγράμματα αυτά. Άρα πρέπει να δοθούν επιπλέον κίνητρα.
Τα κίνητρα αυτά μπορεί να είναι οικονομικά, ηθικά, διοικητικά κλπ. Ενδεικτικά αναφέρω:

 

  • Προσφορά ηλεκτρονικού υπολογιστή σε κάθε εκπαιδευτικό (χμ…) ή έστω ικανοποιητική επιδότησή του για αγορά. Το κίνητρο αυτό είναι ισχυρότατο αλλά και απαραίτητο, καθώς με τη συχνή χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή θα αναπτυχθούν οι ικανότητες και η αυτοπεποίθηση των εκπαιδευομένων. Πάντως όσοι ανησυχούν για το οικονομικό μέρος της πρότασής μου ας έχουν υπόψη τους ότι μακροχρόνια η επένδυση αυτή μπορεί να αποβεί οικονομική καθώς θα μειώσει τις λειτουργικές δαπάνες σε μελλοντικούς κύκλους επιμόρφωσης (καλύτερο επίπεδο συμμετεχόντων, ταχύτερη ολοκλήρωση των προγραμμάτων, αποδοτικότερη αξιοποίηση του διδακτικού υλικού κλπ).
  • Να χορηγούνται κρατικά πιστοποιητικά επάρκειας στις ΝΤΠ. Η πιστοποίηση μπορεί να αφορά στο επίπεδο γνώσης των ΝΤΠ, αλλά και στην επιτυχή εφαρμογή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Θα ήταν θετικό αν η πιστοποίηση αυτή λαμβάνονταν υπόψη στην υπηρεσιακή εξέλιξη του εκπαιδευομένου. Π.χ. η πιστοποίηση στον τομέα της διοίκησης και διαχείρισης σχολικής μονάδας να μετρά θετικά στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού για την κάλυψη διοικητικών θέσεων, η πιστοποίηση στον τομέα παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού, επιτυχημένης χρήσης των ΝΤΠ κλπ. στην κάλυψη θέσεων ειδικοτήτων πληροφορικής κ.ο.κ.
  • Οικονομική ενίσχυση της σχολικής μονάδας που έχει αξιολογηθεί θετικά για την οργάνωση και διεξαγωγή επιμορφωτικών προγραμμάτων στις ΝΤΠ. Εκτός από την αυτονόητη οικονομική υποστήριξη που θα λαμβάνει μια σχολική μονάδα επειδή διοργανώνει το επιμορφωτικό πρόγραμμα, θα ήταν δυνατόν να δέχεται επιπλέον οικονομική ή υλική ενίσχυση ως επιβράβευση της επιτυχημένης προσπάθειάς της. Αυτού του είδους το κίνητρο μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στη στάση της τοπικής εκπαιδευτικής κοινότητας. Εννοώ, όχι μόνο στο σχολείο που θα δεχτεί την ενίσχυση, αλλά και στα όμορα σχολεία που θα διαπιστώσουν ότι υπάρχει χειροπιαστό όφελος από τη διεξαγωγή τέτοιου είδους προγραμμάτων.

 * * *

 Οι απόψεις που διατυπώνω στο παρόν άρθρο δεν έχουν σκοπό να υποδείξουν ένα νέο είδος επιμόρφωσης. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει περιγραφεί με πολύ αναλυτικό τρόπο από αξιόλογους ανθρώπους της εκπαίδευσης και έχει εφαρμοστεί στην πράξη (και με επιτυχία) σε διάφορες χώρες του κόσμου.

Ο φόβος μου είναι μήπως έχει την τύχη άλλων προσπαθειών του παρελθόντος, οι οποίες δεν έγιναν αποδεκτές από τους εκπαιδευτικούς ή δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Θέλησα λοιπόν να θέσω ορισμένες προτάσεις πάνω σε πρακτικά ζητήματα, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες αποτυχίας.
Ας έχουν υπόψη τους όσοι σχεδιάζουν μεγαλόπνοα επιμορφωτικά προγράμματα ότι η κάθε σχολική μονάδα είναι σαν ένας ζωντανός οργανισμός με τις δικές του ανάγκες και πρέπει αυτές να ικανοποιούνται. Γιατί η επιμόρφωση που δεν αφουγκράζεται τους ανθρώπους στους οποίους απευθύνεται είναι καταδικασμένη στην αποτυχία.
Γιάννης Σαλονικίδης

 

Πηγές
  • Νέες τεχνολογίες της πληροφορίας στη σχολική εκπαίδευση – Η ευρωπαϊκή και η διεθνής πραγματικότητα, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, Απρίλιος 2001
  • Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών – Στο σχολείο με τις νέες τεχνολογίες, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, Σεπτέμβριος 2001

By • Επιμόρφωση • 0 • Tags: ,