AΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ: 175-196. Οι Άνθρωποι Igbo & Mumuye (Εσωτερικό Νιγηρίας κ’ Δέλτα Νίγηρα)

του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού στην Αφρική

«Η τέχνη ζει ενεργά στα νοικοκυριά και στις κοινότητες των Igbo, τόσο ως μέρος της καθημερινής τους ζωής όσο και σε καιρούς ανάπαυλας στις μασκαράτες και τα φεστιβάλ. Ένα φεστιβάλ διακόπτει αλλά και ενισχύει τον καθημερινό βίο, βασίζεται στις αξίες και την εμπειρία αυτών των ανθρώπων και τους διασκεδάζει. Η τέχνη είναι συχνά μέτρο επίτευξης είτε πρόκειται για άτομα, είτε για κοινότητες. Τα έργα τέχνης μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως βιογραφίες. Η τέχνη γεννιέται στα χέρια των καλλιτεχνών, ζει και τροποποιείται σε ενώσεις, ιερά, ή πλατείες του χωριού, και έχει συγκεκριμένα καθήκοντα για να ολοκληρώσει, έχει γονείς, αδελφούς και αδελφές, ακόμα και απόγονους, καθώς διαμορφώνει την επόμενη γενιά μορφών τέχνης. Οι ανθρωποειδείς φιγούρες των ιερών φαίνονται να τρώνε και να πίνουν τρόφιμα θυσιών. Τα ίδια τα έργα αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, με τις σπονδές που κάνουν πάνω τους. Έτσι αυτά γερνούν, γερνούν και πεθαίνουν, ίσως από τις καιρικές συνθήκες ή από τους τερμίτες, περιστασιακά απορρίπτονται λόγω της αδυναμίας τους να εκτελέσουν σωστά. Πολύ συχνά από το 1967 – όταν η γη των Igbo αποσπάστηκε από το μεγαλύτερο έθνος της Νιγηρίας ως περιοχή Biafra, και ο Νιγηριανός εμφύλιος πόλεμος άρχισε – η τέχνη αποξενώθηκε από τα σπίτια. Τα γλυπτά πωλήθηκαν ή κλάπηκαν, και μεταφέρθηκαν μακριά διασχίζοντας ωκεανούς, όπου ξεκίνησαν νέες ζωές σε πολύ διαφορετικά πλαίσια. Έτσι οδηγήθηκαν σε μια διπλή ζωή, αρχικά ενεργά στις κοινότητες προέλευσής τους και αργότερα, παρουσιάστηκαν ως έργα τέχνη, για να σταθούν ή να ξεκουραστούν σε αμερικανικά ή ευρωπαϊκά σπίτια ή να προβληθούν σε μουσεία. Εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα από τους Igbo που τα δημιούργησαν και τα χρησιμοποίησαν, εκτιμούνται ξανά, αν και διαφορετικά, στον δυτικό κόσμο. Αυτό το δοκίμιο διερευνά αυτή τη διαλεκτική, την ένταση ανάμεσα στα αρχικά πλαίσια και τις ζωές των μορφών τέχνης και την τρέχουσα εκτίμησή τους και αισθητική αποτίμηση στη νέα τους ύπαρξη μακριά από τη Νιγηρία» (Cole, H.M., 2013, Igbo, 5 Continents, σελ. 7).

Η περιοχή Δέλτα του Νίγηρα καλύπτει ολόκληρο το νότιο τμήμα της Νιγηρίας, από τον ποταμό του Μπενίν στα δυτικά έως τον ποταμό Cross στα ανατολικά. Υπάρχουν δύο κύριοι πολιτιστικοί χώροι, ο πρώτος περιλαμβάνει τη δυτική πλευρά του ποταμού Νίγηρα που κατοικείται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του 9ου αιώνα με τη μετανάστευση εθνοτικών ομάδων που ήρθαν από το βορρά. Οι άνθρωποι Ijo ήταν οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και αργότερα έφτασαν οι Urhubo, Isoko και Ogoni. Ο δεύτερος πολιτιστικός χώρος επικεντρώνεται γύρω από τον ποταμό Cross στην ανατολική Νιγηρία, και φιλοξενεί τους Ibibio, Igbo, Ekoi, Oron και Eket που μοιράζονται την μυστική κοινωνία «Ekpo». Οι Άνθρωποι Igbo ζουν στα βόρεια του Δέλτα του Νίγηρα σε μια περιοχή δασών και βάλτων, αλλά μπορούν επίσης να εντοπιστούν στο Καμερούν και την Ισημερινή Γουινέα και σε άλλες αφρικανικές χώρες λόγω της μετανάστευσης και του ατλαντικού δουλεμπορίου καθώς οι δουλέμποροι προτιμούσαν κάποιες εθνοτικές ομάδες όπως οι Igbo. Στη Νιγηρία, το 1967 μία ομάδα αυτονομιστών Ίγκμπο ανακήρυξε ανεξαρτησία και σχημάτισε το κράτος της Μπιάφρας/Biafra. Αυτό προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο ο οποίος διήρκεσε μέχρι το 1970 και στοίχισε τη ζωή σε περισσότερο από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Μετά από την ήττα τους χαρακτηρίστηκαν απάτριδες. Η παραδοσιακή πολιτική οργάνωση των Igbo βασίστηκε σε ένα σχεδόν δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης. Τα χωριουδάκια διοικούνται από τους πρεσβύτερους των φατριών και τις μυστικές κοινωνίες. Οι καλλιτέχνες Igbo είναι διάσημοι για τα ειδώλια «Ikenga» που φυλάσσονται σε ιδιωτικούς βωμούς και λαμβάνουν προσευχές και σπονδές πριν από τις τελετές, βλ. το βίντεο οι άνθρωποι Igbo. Τα Ikenga αποτελούν ένα τυπικό ζευγάρι με κέρατα, τα οποία συμβολίζουν τη δύναμη, το κουράγιο και το θάρρος που επιθυμούν οι Igbo. «Το αρσενικό ήθος στη νοτιοανατολική Νιγηρία από τις προποικιακές περιόδους κατά το μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα έδινε έμφαση στον πόλεμο, την πάλη, την επιθετικότητα και τη φυσική εκπλήρωση και αυτές οι αξίες ενσωματώθηκαν σε ένα πολύ προοδευτικό, ακόμη και επιθετικό, ανταγωνιστικό πνεύμα προς την επιτυχία που επικρατεί και σήμερα. Αυτές οι παλαιότερες αξίες ενσωματώνονται σε ένα πολύ μεγάλο όγκο φορητών γλυπτών, τα ikenga, περίπου 15 εκ. έως 1,6 ή 1,7 μέτρα ύψος, με διαφορετικές αλλά στενά συναφείς λειτουργίες και έννοιες. Τα μικρότερα γλυπτά μινιατούρες συνοδεύουν τα σύνεργα του μάντη/γιατρού, ενώ τα μεγαλύτερα ανήκουν σε ολόκληρα χωριά. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των βωμών, ωστόσο, ανήκει σε μεμονωμένους άνδρες, οι οποίοι τους απευθύνονται πριν από σημαντικές επιχειρήσεις και τους κάνουν θυσίες για να εξασφαλίσουν την επιτυχία. Ένας άντρας αποκτά το ειδώλιο ikenga του περίπου όταν παντρεύεται και αρχίζει να κάνει οικογένεια και να λαμβάνει τίτλους» (Cole, 2013, σελ. 24).

Οι Άνθρωποι Igbo, βίντεο διάρκειας 17’ λεπτών: αρχιτεκτονική και θεότητες Igbo τον 20ο αιώνα, μάσκες παρθένων (maiden) κ.ά., ειδώλια Ikenga για την κοινότητα παρά το άτομο γι’ αυτό είναι πιο σύνθετα, άλλα ειδώλια και έρα, μπρούτζινα στολίδια Igbo, οι άνθρωποι Ijo, Urhubo, Isoko, Ogoni, Ibibio, Anang, Ekoi, Ejagham, Oron, Eket, παραδοσιακοί χοροί και μασκαράδα Igbo: Okoro-ombete, dinta, urbu-ocha

Άλλα όρθια ειδώλια αντιπροσωπεύουν τις θεότητες «Alusi». Ομαδοποιούνται σε συμβολικές οικογένειες και φυλάσσονται σε ειδικές καλύβες. Κατά τη διάρκεια των ετήσιων εορτασμών, τα ειδώλια παρελαύνουν μέσα στα χωριά όπου οι γυναίκες φορούν μεταλλικές ποδιές διακοσμημένες με γεωμετρικά μοτίβα. «Συνολικά, οι εικόνες alusi ήταν εν δυνάμει εξιδανικευμένα ανθρώπινα όντα υψηλής θέσης λόγω των διακοσμητικών ελεφαντόδοντου. Περιτυλίγματα από πανί συχνά προστίθενται στις σκαλισμένες φιγούρες. Όλες αυτές οι φιγούρες στεγάζονταν σε ορισμένα μέρη, ενώ άλλες μοιράζονταν μεταξύ μεγάλων γενεών και φυλάσσονταν στα σπίτια των ιερών ανδρών. Σε πολλές κοινότητες τα ειδώλια συγκεντρώνονταν ετησίως για τις ευχαριστίες, τις πρώτες συγκομιδές και την βρώση της πρόσφατης συγκομιδής yam, της κύριας καλλιέργειας σε όλη τη γη των Igbo. Με τα φεστιβάλ του Νέου Yam τα ειδώλια των θεοτήτων ανανεώνονται και επιχρίονται, και συχνά παρουσιάζονται μεταμφιεσμένα, είναι ένας άλλος τρόπος για να τιμήσουν και να ευχαριστήσουν τους προγόνους και τις θεότητες του χωριού» (Cole, 2013, σελ. 31).

Οι μάσκες Igbo είναι πολυάριθμες και χρησιμοποιούνται για τις τελετές και την ψυχαγωγία, όλες έχουν υψηλή κόμμωση και επίμηκες πρόσωπο. Οι άνθρωποι Igbo-Izi ζουν στο βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής των Igbo. Σκαλίζουν μια μάσκα για το πνεύμα του ελέφαντα που ονομάζεται «Ogbodo» με τυπικούς χαυλιόδοντες με αποτροπαϊκή λειτουργία. Οι μάσκες λαμβάνουν μέρος σε χορούς και γιορτές: «Δεν στέκεσαι σε ένα μέρος για να παρακολουθήσεις ένα χορό μεταμφιεσμένων/ masquerade», αναφέρει ένα ρητό των Igbo. Αυτό το ρητό μιλάει για τις ποικίλες πτυχές των μεταμφιεσμένων: θα παγιδευτείς στον ενθουσιασμό τους και θα κινηθείς και ίσως να χορέψεις, είναι ενεργοί και σύνθετοι, ξεδιπλώνονται (και αλλάζουν) ως μια διαδικασία με την πάροδο του χρόνου. Και φυσικά το ρητό παίρνει την άποψη ενός μέλους του ακροατηρίου, είτε είναι Igbo είτε ξένος. Είναι επίσης αλήθεια ότι, τα τελευταία εκατό χρόνια, οι μάσκες, οι μεταμφιεσμένοι ρόλοι των Igbo, και η στάση απέναντί ​​τους, έχουν αλλάξει ριζικά. Τον εικοστό αιώνα, αυτό που ονομάζουμε «μάσκες» συνοδεύει ισχυρούς ρόλους στη διακυβέρνηση και ουσιαστικά όλοι οι άνδρες μυούνται σε κοινωνίες με μάσκες, οι οποίες ασκούν ισχυρές πνευματικές κυρώσεις προερχόμενες από τους προγόνους ή τα πνεύματα της φύσης. Αυτά τα μέσα έχουν αποτελεσματικές αστυνομικές, πειθαρχικές και δικαστικές λειτουργίες υπό την αιγίδα των πρεσβυτέρων των χωριών. Μεταμφιεσμένα όντα, θεωρούνται ενσωματωμένα πνεύματα, διορίζονται για να διεξάγουν εντολές αρένων ηγετών, έτσι ορισμένες μάσκες γίνονται σεβαστές και συχνά προκαλούν φόβο εξαιτίας της εξουσίας τους. Άλλες ήταν λιγότερο δυναμικές και πιο ψυχαγωγικές, αλλά σπάνια ασήμαντες» (Cole, 2013, σελ. 38).

Οι Άνθρωποι Igbo είναι επίσης πολύ γνωστοί για τις μάσκες για τις ανύπαντρες και παρθένες κοπέλες, τις «maiden», βλ. το βίντεο οι Άνθρωποι Igbo. «Όλες οι κουλτούρες απολαμβάνουν την ομορφιά των νυμφών νεαρών γυναικών εν μέρει επειδή θα φέρουν σύντομα παιδιά και θα διαιωνίσουν την οικογένεια και τον αγώνα. Οι Igbo θεσμοποιούν και δοξάζουν τη νεανική γυναικεία ομορφιά και τη συγχωνεύουν με τη δύναμη των σεβάσμιων προγόνων με τη δημιουργία μασκών που ονομάζονται «maidens»/ανύπαντρες κόρες, αν και η κατηγορία περιλαμβάνει νεότερες γυναίκες και μερικές φορές μητέρες. Όλες οι περιοχές Igbo δημιουργούν και χορεύουν αυτές τις μάσκες. Οι πιο γνωστές προέρχονται από τη βορειοδυτική περιοχή με μονές ή τριπλές ξύλινες κεφαλές/haicrests, λεπτές μύτες, λευκά πρόσωπα και μαύρα σημάδια. Ο λευκός χρωματισμός υποδηλώνει το χρώμα του νεκρού και παραπέμπει στα προγονικά πνεύματα, μια σύνδεση που τεκμηριώνεται στις μάσκες πριν από το 1900 έως το 1925 περίπου – που φέρουν βυθισμένα μάγουλα και μια σαφώς κρανιακή μορφή. Αυτές και πολλές άλλες μάσκες Igbo αντιπροσωπεύουν τους «ενσαρκωμένους νεκρούς» που επιστρέφουν στην ανθρώπινη κοινότητα για εορτασμούς, για τροφή, για τιμή, ενώ στις ταφικές τελετές διευκολύνουν την αποχώρηση των νεκρών πολιτών στο δρόμο τους προς τη γη των προγόνων» (Cole, 2013, σελ. 42).

Η δύναμη της φύσης εμφανίζεται στις μάσκες της Δυτικής Αφρικής σε τρεις οριζόντιες συνθέσεις: «Τα τρία μέρη συνθέτουν ένα ανθρωποειδές κεφάλι από το οποίο προβάλλουν κέρατα (αντιλόπη ή βουβάλια, ή μερικές φορές μεγάλα αυτιά όπως του ελέφαντα), και μπροστά, ένα ρύγχος (κροκόδειλος, χοίρος ή warthog), συνήθως ανοιχτό και με δόντια. Στις ποικίλες περιφερειακές στιλιστικές εκδηλώσεις, αυτές οι μάσκες είναι υπεύθυνες για να απαλλαγεί η κοινότητα από τις μάγισσες ή άλλα κακόβουλα πρόσωπα ή πνεύματα. Συνδυάζουν τη μυστηριώδη πνευματική δύναμη των ανθρωποειδών (προγόνων ή πνευμάτων), με αυτά ενός ή συνήθως δύο ή περισσότερων ζώων που εκτελούν το έργο τους φέρνοντας τάξη, ειρήνη και ισορροπία στην κοινότητα» (σελ. 50). «Οι μάσκες σήμερα χρησιμοποιούνται στην πρώην αποικιακή πόλη Enugu, οι μεταμφιέσεις είναι ουσιαστικά κοσμικές και έχουν ρίζες στους προγόνους και τα πνεύματα. Η είσοδός τους στον σύγχρονο κόσμο υποκινήθηκε από αποικιακές-βρετανικές αλλά και πολλές άλλες μεταγενέστερες επαφές: την εκπαίδευση και την ιατρική, τους νέους τύπους υλικής κουλτούρας και επικοινωνίας, τις ευκαιρίες για τα νέα επαγγέλματα, τον πλούτο από τον καπιταλισμό, τις διαφορετικές θρησκευτικές αξίες, κ.ά. Έτσι οι Igbo συνεχίζουν να δίνουν αξία στους μεταμφιεσμένους χορευτές/masquerades ως εκφράσεις της πλούσιας και διαρκούς κληρονομιάς τους. Οι τέχνες Igbo είναι πολύτιμες και στην Ευρώπη και την Αμερική, όπου επανα-πλαισιώνονται σε εκθέσεις, στα σπίτια των συλλεκτών και στα βιβλία. Στο δυτικό κόσμο διατηρούν μια αύρα δύναμης, αξιοπρέπειας και πνεύματος, αναγγέλλοντας ήσυχα κάτι για τον κόσμο που άφησαν πίσω τους, μια διαφορετικότητα που οι αφρικανικές τέχνες βοήθησαν να γίνει λιγότερο ξένος ή εξωτικός για τα νέα ακροατήρια που αρχίζουν να εκτιμούν τις τέχνες της Αφρικής – μεταξύ των μεγάλων παραδόσεων του παγκόσμιου πολιτισμού» (σελ. 63).

Οι Άνθρωποι Ijo εγκαταστάθηκαν στο Δέλτα του Νίγηρα όπου τα ψάρια είναι άφθονα. Διατηρούν βωμούς στους οποίους φυλάσσουν τις κεφαλές «Otojo» για τα πνεύματα. Πιστεύουν ότι τα πνεύματα είναι σαν τους ανθρώπους από την άποψη των δυνάμεων και των αδυναμιών τους και ότι πριν από τη γέννησή τους τα ανθρώπινα όντα ζουν ανάμεσα στις κεφαλές Otojo. Μόλις γεννηθούν οι Ijo αποκτούν επαφή μαζί τους με προσευχές για να κερδίσουν την εύνοιά τους. Οι Άνθρωποι Urhubo εγκαταστάθηκαν στα βόρεια του Δέλτα του Νίγηρα και ζουν από την αλιεία και την καλλιέργεια. Πιστεύουν ότι τα πνεύματα των δασών «Edjo» επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Σκαλίζουν τα ειδώλια Edjo για τα προγονικά πνεύματα με τη μορφή ενός μυθικού πολεμιστή που κρατά όπλα ή κουτιά με μαγικές ουσίες. Μικρότερα ειδώλια αντιπροσωπεύουν τη σύζυγο. Οι μάσκες ζωντανεύουν από νέους άνδρες στις τελετές των πνευμάτων. Στιλιστικά, οι μάσκες και τα ειδώλια Urhubo διακρίνονται από τις τυπικές εγχαράξεις στο μέτωπο. Οι Άνθρωποι Isoko επίσης ζουν στα βόρεια του Δέλτα του Νίγηρα και επηρεάζονται στιλιστικά από τους γείτονες Urhubo. Οι μικρές τους φιγούρες ονομάζονται «Oma» και διακρίνονται από το προεξέχον στόμα και τα δόντια. Η πλούσια γεωργική γη στο ανατολικό τμήμα του Δέλτα τρέφει τους Ανθρώπους Ogoni. Οι γλύπτες τους παράγουν μεγάλες μαριονέτες και οριζόντιες κεφαλίδες, αλλά περισσότερο είναι γνωστοί για το μικρό ανθρώπινο πρόσωπο-μάσκα με μια αρθρωτή σιαγόνα δοντιών. Αυτές οι μάσκες χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και των κηδειών.

Οι Άνθρωποι Ibibio και ο Anang κατοικούν σε μια περιοχή μεταξύ του Δέλτα του Νίγηρα και του ποταμού Cross.  Ο κύριος πόρος τους είναι η καλλιέργεια του αραβοσίτου και του iguame. Εκτός από τον αρχηγό και τους πρεσβυτέρους, η ζωή ρυθμίζεται από τρεις μυστικές κοινωνίες με μάσκες. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η «Ekpo» υπεύθυνη για τη λατρεία των προγόνων, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι υπεύθυνοι για την ευημερία της ομάδας. Στις τελετές Ibibio εμφανίζονται οι μάσκες «Mfon» που αντιπροσωπεύουν ένα «όμορφο πνεύμα» αιώνιας ευδαιμονίας, και οι μάσκες «Idiok» που αντιπροσωπεύουν ένα πνεύμα που κατοικεί στην κόλαση με ένα αδύνατο πρόσωπο υπονοώντας την κακή υγεία. Οι Άνθρωποι Ekoi σκαλίζουν ανθρωπόμορφες και ζωόμορφες κεφαλές που χρησιμοποιούνται και από άλλες εθνοτικές ομάδες της περιοχής και μάσκες-κράνη που καλύπτουν με δέρμα αντιλόπης και μαλλιών. Επίσης οι ομάδες του ποταμού Cross σκαλίζουν τους μεγάλους προγονικούς μονόλιθους «Atal». Ένας Atal χρονολογείται από το 200 μ.Χ.. Οι Άνθρωποι Ejagham τιμούν τη λατρεία του πνεύματος της λεοπάρδαλης. Οι Άνθρωποι Oron ζουν στη δυτική πλευρά του ποταμού Cross και σκαλίζουν σε μονόξυλα τα προγονικά πνεύματα «Ekpu». Χρησιμοποιούνται ως μνημονικά αντικείμενα για την ιστορία της ομάδας. Στα δυτικά του λαού Oron, κοντά στη θάλασσα, ζουν οι Άνθρωποι Eket. Παράγουν επικαλυμμένες κυκλικές μάσκες-κεφαλές που χρησιμοποιεί η μυστική πολεμική κοινωνία «Ekong».

Στο εσωτερικό της Νιγηρίας, στα βόρεια των ποταμών Νίγηρα και Benue, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας στο οροπέδιο Jos και στην κοιλάδα του ποταμού Benue που χρονολογούνται από την Εποχή του Λίθου πριν από 39.000 χρόνια. Με την πάροδο του χρόνου, οι αυτόχθονες Benue-Kongo και αυτοί που διεισδύσανε από το Τσαντ δημιούργησαν ένα μωσαϊκό ανθρώπων με διαφορετικές κοινωνικές και θρησκευτικές παραδόσεις, αλλά και κοινές καλλιτεχνικές εκφράσεις. Για παράδειγμα, μάσκες που φοριούνται στους ώμους με κόκκινες χρωστικές ουσίες χρησιμοποιούν οι Mumuye, οι Jukun και οι Waja. Κατά μήκος του ποταμού Benue στην ανατολική Νιγηρία ζουν οι εθνοτικές ομάδες Mumuye, Chamba, Jukun, Wurkun, Coemai και Montol, ενώ στο βόρειο μέρος της χώρας εγκαταστάθηκαν οι Waja, Mama, Hausa, Koro και Dakakari. Οι Άνθρωποι Mumuye εκμεταλλεύονται εντατικά μια περιοχή πεδιάδων στις όχθες του ποταμού Benue. Από κοινωνική άποψη, χωρίζονται στις μικρές οικογενειακές ομάδες «Dola», ενώ η μυστική κοινωνία «Vabong» ρυθμίζει τη θρησκευτική ζωή. Η είσοδος στην κοινωνία των επτά επιπέδων επιτυγχάνεται μέσω τελετών μύησης με μαστίγωμα και τη διδαχή της σημασίας των μασκών και των άλλων μαγικών αντικειμένων. Οι Mumuye φημίζονται για τα ξύλινα αγάλματά «Lagalagana», ύψους 30-160 εκατοστών με επιμήκη χαρακτηριστικά και υπερβολικούς λοβούς αυτιών, με αποτροπαικές λειτουργίες, μαντείας, γοήτρου και πρόκλησης βροχοπτώσεων. Οι Mumuye φτιάχνουν μάσκες προσώπου με μεγάλες οπές ματιών για τις ιεραρχικές διαδικασίες, και τις μάσκες «Sukwava» με επιμήκη λαιμό και μεγάλα αυτιά για τις προπολεμικές τελετές. Σήμερα φοριούνται για την πρόκληση βροχοπτώσεων και σε θεραπευτικές πρακτικές, βλ. το βίντεο οι άνθρωποι Mumuye.

Οι Άνθρωποι Mumuye, βίντεο διάρκειας 14’ λεπτών: Οι Άνθρωποι Mumuye, Chamba, Jukun, Wurkun, Waja, Goemai, Montol, Mama, Hausa, Koro, Dakakari, χοροί και αμφίεση Mumuye, Chamba στη Νιγηρία 1965-1970

Οι Άνθρωποι Chamba ζουν νότια του ποταμού Benue, κοντά στους Jukun. Είναι κοινωνικά χωρισμένοι σε μικρά βασίλεια που διευθύνονται από έναν βασιλιά με τη βοήθεια ενός συμβουλίου πρεσβυτέρων, των οποίων οι εξουσίες ρυθμίζονται από τις μυστικές κοινωνίες ανδρών και γυναικών. Κάποιες μάσκες τους συμβολίζουν το πνεύμα του δάσους με μια στρογγυλεμένη κεφαλή με ανοιχτό στόμα, τις οποίες χρησιμοποιούν κατά τη διάρκεια των κηδειών, των περιτομών και των τελετών μύησης. Μικρές φιγούρες χρησιμοποιούνται για να θεραπεύουν ή να προστατεύσουν από δαγκώματα φιδιών. Ο βασιλιάς των Ανθρώπων Jukun, γνωστός ως «Aka Uku», οδηγεί τη λατρεία των προγόνων. Τα ειδώλιά τους αντιπροσωπεύουν προγόνους, συζύγους και σκλάβους. Εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των κηδειών, των γεωργικών τελετών και σε περιόδους κινδύνου, ως ενδιάμεσοι μεταξύ του ιερέα και των προγονικών πνευμάτων. Άλλες φορές το ρόλο των ενδιάμεσων διαδραματίζουν χορευτές με μάσκες στους ώμους. Οι Άνθρωποι Wurkun ζουν στη δεξιά όχθη του ποταμού Benue, μεταξύ των Jukun και των Mumuye, σε μια περιοχή βουνών και λόφων. Καλλιτεχνικά διακρίνονται από τα ειδώλια «Wundul» τα οποία έχουν στρογγυλεμένο κεφάλι. Σε ζεύγη, έχουν αποτροπαικές λειτουργίες και τοποθετούνται στα χωράφια για την προστασία των καλλιεργειών ή φυλάσσονται σε ιερά σπίτια. Οι Άνθρωποι Waja στο βόρειο τμήμα του ποταμού Benue, σκαλίζουν μεγάλες μάσκες ώμων, με ένα τεράστιο στήθος και μικρή κεφαλή, λίγα είναι γνωστά γι’ αυτούς. Οι Άνθρωποι Goemai και Montol στη δεξιά όχθη του Benue είναι γνωστοί για τις μικρές φιγούρες με τα διευρυμένα πόδια και χέρια. Τα μέλη της ανδρικής μυστικής κοινωνίας «Komtin» χρησιμοποιεί τις προγονικές αναπαραστάσεις για μαντεία και θεραπευτική τελετουργία. Οι Άνθρωποι Mama ή Kantana, ζουν στα βόρεια του οροπέδιου Jos. Σκαλίζουν κεφαλές με τη μορφή κεφαλιών ζώων εξαιρετικά στυλιζαρισμένες που φοριούνται μαζί με ένα κοστούμι, και συμβολίζουν το πνεύμα του δάσους. Οι χορευτές με τις μάσκες επιχειρούν να φέρουν την ευημερία στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι Hausa ζουν στη βόρεια Νιγηρία σε μια περιοχή σαβανάς. Πριν από τα μεγάλα κοινοτικά κυνήγια «Bago» οι κυνηγοί φορούν τις ξύλινες κεφαλίδες και ένα μαύρο πανί. Οι κεφαλίδες συνήθως έχουν το σχήμα ενός πουλιού και είναι καλυμμένες με δέρμα αντιλόπης. Οι Άνθρωποι Koro στα βόρεια της διασταύρωσης του Νίγηρα και του Benue, φτιάχνουν αφαιρετικές κεφαλές με κόκκινα χρώματα, οι οποίες συμβολίζουν τα πνεύματα των προγόνων και χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια των αγροτικών τελετουργιών και των σημαντικών κοινωνικών ή οικογενειακών γεγονότων. Σε θρησκευτικές θυσίες και κηδείες πίνουν από ανθρωπόμορφα κύπελλα μπύρα ή κρασί φοίνικα. Οι Άνθρωποι Dakakari στη βορειοδυτική Νιγηρία φτιάχνουν δείκτες τάφων τερακότα, με μια σταθερή ανθρώπινη ή ζωική φιγούρα. Οι τάφοι των σημαντικών ανδρών Dakakari περιβάλλονται από χαμηλά πέτρινα τοιχώματα και στη συνέχεια τους γεμίζουν με χώμα. Κάθε χρόνο, η οικογένεια που τιμάει τους θανούντες κάνει θυσίες και σπονδές στους τάφους πάνω στους δείκτες από τερακότα ή σε κοντινά δοχεία, βλ. το βίντεο οι άνθρωποι Mumuye.

Επόμενη δημοσίευση: 197-224. Οι Άνθρωποι Yoruba & άλλοι Λαοί του Καμερούν (Νιγηρία, Καμερούν)