ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ: 14-26. Οι Άνθρωποι Kongo & Fang (Λαϊκή Δημοκρατία Κονγκό, Ανγκόλα, Γκαμπόν, Ισημερινή Γουινέα)

του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού στην Αφρική 

«Ο πολιτισμός των Kongo και η φοβερή καλλιτεχνική κληρονομιά που δημιούργησαν – χωρίς αμφιβολία ανάμεσα στους πιο σπουδαίους του κόσμου – αναπτύχθηκε σε ένα τεράστιο σπάργανο της Κεντρικής Αφρικής για μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών. Οι διαφορετικοί πληθυσμοί του δημιούργησαν μια σειρά διαφορετικών πολιτειών που ασχολήθηκαν με τη Δύση για το ένα τρίτο της εποχής τους. Το 1483, σχεδόν μια δεκαετία πριν ο Χριστόφορος Κολόμβος φτάσει στον Νέο Κόσμο, ο Πορτογάλος εξερευνητής Diogo Cao έφτασε στις εκβολές του τεράστιου ποταμού Κόνγκο, και συνέχισε ως την ακτή Benguela της σημερινής Ανγκόλας. Επίσης γνωστός ως ποταμός Ζαΐρ, αυτό το μεγάλο σύστημα παραποτάμων, το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο, εκτείνεται από τον Ατλαντικό έως τα υψίπεδα της βορειοανατολικής Ζάμπιας. Το 1506 ένας άλλος αξιοσημείωτος πορτογάλος καπετάνιος της θάλασσας, εξερευνητής και χαρτογράφος, ο Duarte Pacheco Pereira (περ. 1460-1533), έκανε χρήση του κονγκολέζικου ονόματος του ποταμού, Nzadi: το «μεγαλύτερο ποτάμι που εισέρχεται στη θάλασσα». Οι Πορτογάλοι ακολούθησαν στη συνέχεια να το αναφέρουν στους χάρτες τους ως Ρίο του Κονγκό ή ο ποταμός Κόνγκο. Ο Cao και οι άντρες του ανέγειραν πέτρινους δείκτες, γνωστοί ως padroes, στις τοποθεσίες όπου είχαν αποβιβαστεί. Αυτά τα μνημεία, το πρώτο από τα οποία ήταν τοποθετημένο στο σημερινό Shark Point, νότια της εκβολής του ποταμού Κόνγκο, καθόριζε ότι ο Joao II της Πορτογαλίας (1481-95) τους είχε εξουσιοδοτήσει με την αποστολή της ανακάλυψης»(LaGamma, 2016, σελ. 17-18).

«Έξοχο βρήκα πάντα τον ιθαγενή, και πληκτικό τον άποικο» (Κάρεν Μπλίξεν, 1937, Πέρα από την Αφρική, Μεταίχμιο, σελ. 34).

Οι Άνθρωποι Kongo – Mwisikngo, Bakongo, Mukongo – είναι μια μεγάλη εθνοτική ομάδα των Μπαντού. Σήμερα υπολογίζονται στα δεκαοκτώ εκατομμύρια και ζουν στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Αγκόλα και τη Δημοκρατία του Κονγκό. Μιλάνε kikongo, λινγκάλα, πορτογαλικά και γαλλικά. Είναι χριστιανοί με στοιχεία από την παραδοσιακή αφρικανική θρησκεία. Οι Kongo ήταν από τους πρώτους λαούς στην υποσαχάρια Αφρική που ήρθαν σε επαφή με τους Πορτογάλους εμπόρους το 1483 μ.Χ.. Ασπάστηκαν τον καθολικισμό στα τέλη του 15ου αιώνα, και ήταν από τους πρώτους αφρικανικούς λαούς που διαμαρτυρήθηκαν για τη δουλεία. Κατά τις δεκαετίες 1510-20 ο αρχηγός τους, Nzinga Mbemba Afonso, έστειλε επιστολές στον βασιλιά João III της Πορτογαλίας για να καταδικάσει τα πορτογαλικά εμπορεύματα που εισέρρεαν στη γη τους, γιατί αυτά ανατροφοδοτούσαν το εμπόριο σκλάβων των Αφρικανών. Στις επιστολές ζητούσε από τον βασιλιά της Πορτογαλίας να στέλνει μόνο ιεραποστόλους.

«Κάθε μέρα οι έμποροι απαγάγουν τους ανθρώπους μας – παιδιά της χώρας αυτής, τους γιους των ευγενών και υποτελών μας, ακόμη και τους ανθρώπους της δικής μας οικογένειας. Αυτή η διαφθορά και η βλάβη είναι τόσο διαδεδομένη ώστε η γη μας έχει μείνει εντελώς ακατοίκητη. Χρειαζόμαστε σε αυτό το βασίλειο μόνο ιερείς και δασκάλους, και κανένα εμπόρευμα, εκτός εάν πρόκειται για κρασί και αλεύρι. Είναι η επιθυμία μας αυτό το Βασίλειο να μην είναι τόπος για το εμπόριο ή τη μεταφορά σκλάβων. […] Πολλοί από τους υπηκόους μας επιθυμούν με ανυπομονησία τα πορτογαλικά εμπορεύματα που οι υπάλληλοι σας φέρνουν στην επικράτεια μας. Για να ικανοποιήσουν αυτή την υπερβολική τους όρεξη, εκμεταλλεύονται και σφαγιάζουν πολλούς από τους ελεύθερους ανθρώπους μας. Τους πωλούν. Αφού τους μεταφέρουν κρατούμενους [στην ακτή] κρυφά ή τη νύχτα …. Μόλις

οι αιχμάλωτοι βρεθούν στα χέρια των λευκών ανδρών, μαρκάρονται με ένα κόκκινο-καυτό σίδερο» (Hochschild, Α., 1998, King Leopold’s Ghost: A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa. Houghton Mifflin Books). Οι διαμαρτυρίες δεν έφεραν αποτέλεσμα καθώς υπέκυψαν στο δουλεμπόριο για 400 χρόνια, 16ο-19ο αιώνα. Ήταν από τους μεγαλύτερους εθνοτικούς πληθυσμούς που σκλαβωθήκαν και μεταφέρθηκαν στην Αμερική, μεταφέροντας δευτερογενώς πολλές πολιτιστικές παραδόσεις τους στη Βραζιλία, την Κούβα κ.ά..

Οι Kongo περιλαμβάνουν πολυάριθμες εθνοτικές υπο-ομάδες μεταξύ των οποίων, οι Άνθρωποι Vili, Yombe, Beembe, Bwende, Woyo, Kakongo, Dondo/Kamba, Zombo, Manyanga, Salongo, Mboma κ.ά.. Η εξαιρετική πολυπλοκότητα των θρησκευτικών και καλλιτεχνικών τους παραδόσεων εμφανίζεται σε μείζονες περιπτώσεις, όπως είναι η επίσκεψη ενός αρχηγού ή σε κηδείες. Το πάνθεον των Kongo είναι μικρό: ο παντοδύναμος θεός δίνει θεραπευτικές δυνάμεις στο βασιλιά, το μάγο/nganga και τους πρεσβυτέρους των λατρειών. Εκτός από τα μεγάλα φημισμένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, οι Κόνγκο έχουν μια ιδιαίτερη ταφική τέχνη με επιτύμβιες στήλες και αγάλματα, που συχνά απεικονίζουν έναν επικεφαλής καθισμένο σταυροπόδι. Τα πέτρινα αγάλματα τοποθετούνται δίπλα; στους τάφους για να βοηθήσουν το πνεύμα του νεκρού να εισαχθεί στον άλλο κόσμο. Άλλα ξύλινα γλυπτά παριστάνουν τη βασιλική σύζυγο, τους κυνηγούς, τους μουσικούς και τους θεραπευτές. Οι στάσεις τους ποικίλλουν, άλλοτε γονατίζουν σε θέση σεβασμού με το κεφάλι ελαφρώς λυγισμένο προς τα πίσω, ενώ οι γυναίκες πολύ συχνά απεικονίζονται να κάθονται με το παιδί στο λαιμό τους ή να το θηλάζουν, σύμβολα της μητρικής δύναμης. Τα μάγουλα είναι στρογγυλά, το πρόσωπο ρεαλιστικό και το σώμα φέρει περίτεχνα γεωμετρικά μοτίβα χαραγμένα/scarifications, όπως συχνά κάνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι στα σώματά τους (LaGamma, A. 2016, Kongo Power and Majesty, The Metropolitan Museum of Art).

Τα ειδώλια αυτά χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους του τοκετού για τις μητέρες και για την προστασία της υγείας του παιδιού. Τα αναμνηστικά αγάλματα phemba βοηθούν τις γυναίκες που έχασαν το παιδί τους και θα ήθελαν ένα άλλο. Η αποτελεσματικότητα ενός αγάλματος μητρότητας εξαρτάται από την αξιοπρέπεια του σχήματός του και τη νεότητά του που δηλώνεται από τη σφριγηλότατα των μαστών, και τα κοσμήματα που αυξάνουν την ομορφιά και την κοινωνική θέση/status. «Οι αρχηγικές γυναικείες μορφές επιβλητικών αγαλμάτων ήταν ένα μείζων θέμα με το οποίο ασχολήθηκαν οι γλύπτες του Κονγκό κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα. Ένα βασικό θέμα ανάμεσα σε αυτά τα καλλιτεχνικά αφιερώματα που χαρακτηρίζει τις ισχυρές γυναίκες είναι ένα σύνολο που σε πρώτη ματιά φαίνεται να είναι τα ειδώλια «μητέρα και παιδί». Αυτά τα έργα είναι εντυπωσιακά με τη σύγκλιση των εικονογραφικών στοιχείων να σχετίζουν την ηγεσία με τη μητρότητα, και τη νέα ζωή με το θάνατο. Δεδομένης της έλλειψης πληροφοριών σχετικά με την αρχική πατρότητα και χρήση αυτών των έργων, η κατανόηση της σημασίας είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Ο λεπτομερής έλεγχος των γλυπτών καθιστά εμφανές ότι οι δημιουργοί τους σκέφτονται την πεμπτουσία της ανθρώπινης σχέσης ως μια μεταφορά για τη δυναμική της εξουσίας μεταξύ αυτού του κόσμου και αυτού των προγόνων, μεταξύ των ιδρυτών των φατριών και των απογόνων τους, μεταξύ των μητέρων και των απογόνων τους. Αυτή η εικόνα βασίζεται στη βαθιά σύνδεση της μητέρας και του εξαρτημένου βρέφους της ως το μανιφέστο της ιδέας των Kongo, που είναι το «mbongo bantu», δηλαδή «ο πλούτος των ανθρώπων» (LaGamma, 2016, σελ. 161). Σε υπαρξιακό επίπεδο η μητέρα δίνει τη ζωή στο παιδί, ενώ σε κοινωνικό, την καταγωγή σε μια μητρογραμμική κοινωνία, βλ. παρακάτω το βίντεο, Οι Άνθρωποι Kongo.

Μια δεύτερη σημαντική ομάδα ειδώλιων Kongo μετά από αυτά για τη μητρότητα, είναι τα Φετίχ που σημαίνουν προστασία/φυλαχτό. Τα ειδώλια Nkonde και Nkisi σχεδιάζονται από τους γλύπτες για να φιλοξενήσουν συγκεκριμένες μυστικιστικές δυνάμεις σε ειδικευμένες τελετουργίες αλλά λειτουργούν και ως σύμβολα ιεραρχίας και δύναμης των αρχηγών τους (power figures). Οι γλύπτες είναι οι συλλογικοί δημιουργοί. Πιο συγκεκριμένα, τα ειδώλια Nkonde έχουν περισσότερο δικαστική και πολιτική λειτουργία. Τα ειδώλια Nkisi συγκεντρώνονται στη μαγεία και τις μυστηριώδης δυνάμεις που απειλούν τους ανθρώπους. Προκειμένου να ελκύσουν και να κατοχυρώσουν την προστασία των πνευμάτων, οι Kongo καρφώνουν καρφιά στα ειδώλια. Σε άλλες περιπτώσεις καρφώνουν τα καρφιά και τα σιδερένια ελάσματα ώστε το θύμα να λάβει μια αποζημίωση για μια πράξη μαγείας. Τα καρφιά και τα μεταλλικά ελάσματα «Επιτρέπουν στο θύμα να ζητήσει αποζημίωση για μια πράξη μαγείας. Σε ένα πολύ γνωστό τελετουργικό, το θύμα καρφώνει ένα καρφί στο ειδώλιο, επομένως τραυματίζει το πνεύμα nkisi που αντιπροσωπεύει. Η ιδέα αφορά την αποζημίωση για τους τραυματισμούς που υπέστει. Αυτά τα ειδώλια επίσης χρησιμοποιούνται σε ιεροτελεστίες για την αποκάλυψη κλεφτών» (Neyt, F. & Dubois, H., 2013, African Fetishes and Ancestral Objects, 5 Continents Edition, σελ. 233). Η αισθητική δύναμη αυτών των φετίχ είναι πανίσχυρη. Σε επίσκεψή μου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, στην είσοδο της ενότητας για τους Αφρικανικούς, Ωκεανικούς μια Αμερικανικούς πολιτισμούς το πρώτο έκθεμα που εκτιθόταν ήταν ένα κονγκολέζικο Nkonde. Επίσης σε συναντήσεις που είχα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό με ανθρώπους που πουλούσαν αυτά τα ειδώλια μου ανέφεραν ότι έχουν χρησιμοποιηθεί και σαν εάν είδος απογραφής για τους κατοίκους μιας κοινότητας, με κάθε γέννηση προσθέτουν ένα καρφί, με κάθε θάνατο το αφαιρούν, έτσι γνωρίζουν μέσα σε μια περίοδο τον πληθυσμό τους, βλ. το βίντεο, Οι άνθρωποι Kongo.

Τα ειδώλια/φετίχ Nkondi με τα καρφιά και τους καθρέφτες είναι μοναδικά και πολύ σημαντικά στα γλυπτά Kongo. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι τα καρφιά στα ειδώλια ίσως είναι για μια επιρροή που δέχτηκαν από την εικόνα του σταυρωμένου Χριστού και του Αγίου Στεφάνου, τα οποία έφεραν οι Πορτογάλοι ιεραπόστολοι στην κεντρική Αφρική το 16ο αιώνα. Όμως ο καθρέφτης/μαντεία είναι ένα μοναδικό και σημαντικό φαινόμενο των γλυπτών Kongo. Τα Nkondi και τα Nkisi αντιπροσωπεύουν πνεύματα και φέρουν μαγικές ζωικές και φυτικές ουσίες, τα φάρμακα, αυτοί οι άνθρωποι του δάσους και της γης για άλλη μια φορά με τα μαγικά συστατικά επιστρέφουν στη γη που ζουν. «Είναι η πηγή της ζωής, προστασία και ακόμη θεραπεία. Συνδέονται με τη γη και κάθε ιερό λείψανο διατηρείται για όσο καιρό είναι δυνατόν» (Neyt, F. & Dubois, H., 2013, African fetishes and ancestral objects, 5 Continents, σελ. 256). Υπήρχαν δύο είδη nkisi, τα δημόσια και τα ιδιωτικά, με κάποια από αυτά να έχουν ζωτική σημασία για τον εκδημοκρατισμό των ρόλων για τους κατοίκους της απομακρυσμένης υπαίθρου. Οι μαγικές ουσίες bilongo – ζωικές, φυτικές και ορυκτές – πιστεύουν ότι ενισχύουν τα φετίχ με υπερφυσικές δυνάμεις καθώς έρχονται σε επαφή με τα πνεύματα που αντιπροσωπεύουν. Οι μαγικές ουσίες αποθηκεύονται σε ειδικές κοιλότητες που σκαλίζονται σε συγκεκριμένα σημεία στο στομάχι, το κεφάλι ή την πλάτη του ειδώλιου, βλ. παρακάτω το βίντεο, Οι Άνθρωποι Kongo.

Οι άνθρωποι Kongo, βίντεο διάρκειας 14’ λεπτών: Ειδώλια μητρότητας Kongo-Phemba, Eιδώλια Nkondi και Nkisi με καρφιά και καθρέπτες, Άλλα τελετουργικά αντικείμενα μάσκες, χριστιανικά σύμβολα, μουσικά όργανα, Οι Άνθρωποι Vili, Yombe, Beembe, Bwende, Woyo, Kakongo, Dondo/Kamba, Zombo, Manyanga, Salongo, Mboma

Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι nkisi για διαφορετικούς σκοπούς: το Nkondi που θα πει κυνηγός, είναι θρησκευτικό φετίχ ενός κακού οιωνού και συνήθως κραδαίνει ένα δόρυ ή ένα μαχαίρι. Τα καρφιά στο ξυλόγλυπτο ομοίωμα κυνηγούν τις μάγισσες και τους εχθρούς. Η χρήση τους είναι δημόσια, αν όμως χρησιμοποιηθούν από ιδιώτες για ιδιοτελείς σκοπούς τότε αυτοί είναι ύποπτοι ή καταδικάζονται για μαγεία. Μόνο η σωστή δημόσια χρήση Nkondi δίνει τη δυνατότητα στο ειδώλιο να λειτουργήσει ως προστατευτικό μέσο. Ο σκοπός των καρφιών είναι για να ξυπνήσουν τα πνεύματα, αλλά μερικές φορές τα εξοργίζουν. Το npezo είναι εξίσου κακό αλλά έχει μικρότερη απειλητική διάθεση. Τα Na moganga είναι καλοπροαίρετα στοιχεία που προστατεύουν από τις ασθένειες και τα επικίνδυνα πνεύματα, επίσης βοηθούν τους κυνηγούς και τους πολεμιστές. Το mbula προστατεύει από τη μαγεία. Τα nkisi έχουν αμφίσημη σημασία και έχουν ακόμη και τη μορφή ζώων.

Και οι άλλες συγγενείς εθνοτικές ομάδες των Kongo, οι άνθρωποι Vili, Yombe, Beembe, Bwende, Woyo, Kakongo, Dondo/Kamba, Zombo, Manyanga, Salongo και οι Mboma, χρησιμοποιούν φετίχ/ειδώλια Nkondi. Οι μάσκες Kongo-Yombe έχουν ρεαλιστικά στοιχεία όπως μάτια, δόντια, μύτη, αλλά γενικά έχουν μικρότερη χρήση από τα ειδώλια. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, με τις 450 διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, είναι πλούσια σε ποικίλες προφορικές παραδόσεις, όπως αυτές του γάμου. Μια παλιά αφρικανική παροιμία λέει: «Ένας άντρας χωρίς μια γυναίκα είναι σαν ένα βάζο χωρίς άνθη». Οι Woyo, όταν μια γυναίκα παντρεύεται, η μητέρα της της δίνει μια σειρά από σκαλισμένα καπάκια κατσαρόλας με εικόνες που αντιπροσωπεύουν παροιμίες και περιγράφουν πιθανά προβλήματα μέσα στο γάμο. Για παράδειγμα, αν ο σύζυγος δεν είναι συνεπής στο γάμο, στην αρχή η γυναίκα του προσφέρει ένα γεύμα καλυμμένο με ένα καπάκι όπου στην εικόνα του οποίου δυο πουλιά/γυναίκες μαλώνουν για ένα σπυρί/άντρας. Αν ο σύζυγος διαπράξει απιστία η σύζυγος του προσφέρει ένα νέο γεύμα με ένα καπάκι όπου η εικόνα του δείχνει ένα πουλί να ανοίγει την πόρτα του κλουβιού και να πετάει μακριά!

Οι Άνθρωποι Fang – Fan, Mpangwe, Pahouin, Pamue – ζουν στην Ισημερινή Γουινέα όπου αποτελούν το 85% του πληθυσμού της χώρας, αλλά βρίσκονται και στη Γκαμπόν και το Καμερούν. Αριθμούν περίπου ένα εκατομμύριο και συναπαρτίζουν ένα γεωγραφικό και εθνογραφικό μωσαϊκό. Μέχρι πρόσφατα ήταν κυρίως κυνηγοί και λιγότερο καλλιεργητές. Οι μεταναστεύσεις που υπέστησαν από το 18ο αιώνα και μετά απαγόρευαν τη δημιουργία ιερών και μόνιμων προγονικών τάφων. Αντί γι’ αυτό, τα λείψανα των σημαντικών νεκρών τους, μεταφέρονται από τόπο σε τόπο μέσα στο Byeri, ένα κυλινδρικό κιβώτιο κατασκευασμένο από φλοιό δέντρου. Το κιβώτιο βρίσκεται πάντα υπό την προστασία του γηραιότερου στην οικογένεια, του Esa. Εκτός από την εθνοτική ομάδα, τις φατρίες και την καταγωγή από ένα οικογενειακό πρόγονο, η κοινωνική τους συνοχή διατηρείται από τις κοινωνίες So και Ngil. Το σύνολο των λαών Fang ασκούν μια λατρεία αφιερωμένη στους νεκρούς προγόνους, και τα κιβώτια Byeri, έχουν ακριβώς ως στόχο να διαφυλάξουν τη μνήμη των προγόνων, και οι πρόγονοι με τη σειρά τους να τους βοηθήσουν σε θέματα της καθημερινής ζωής. Τα προγονικά γλυπτά με τα ρεαλιστικά και φυσικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, με την ελαιώδη επίστρωση/πατίνα, τράβηξαν το ενδιαφέρον των συλλεκτών και των μουσείων όλου του κόσμου, βλ. το παρακάτω βίντεο με έργα Fang από Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές του κόσμου.

Οι άνθρωποι Fang, βίντεο διάρκειας 5’ λεπτών: Δικαστικές μάσκες Ngil, προγονικές μάσκες Ngontang, οι βόρειες φιγούρες Ngouma, Mabea, Ntoumou, οι νότιες φιγούρες Betsi Nazman, Okak, Mvai, καθημερινά διακοσμημένα αντικείμενα

Οι άνθρωποι Fang υπήρξαν θύματα του μεγάλου διατλαντικού και μετα-σαχαρικού εμπορίου σκλάβων μεταξύ του 16ου και του 19ου αιώνα. Είχαν χαρακτηριστεί με το στερεότυπο του κανίβαλου από τους δουλεμπόρους και τους ιεραποστόλους, εν μέρει επειδή ανθρώπινα κρανία και οστά βρισκόταν σε ανοικτά ή σε ξύλινα κουτιά κοντά στα χωριά τους, έναν ισχυρισμό που δικαιολόγησε τη βία εναντίον τους και την υποδούλωσή τους. Με τις επιθέσεις στα χωριά τους, χιλιάδες ξύλινα είδωλα και οικισμοί κάηκαν από τους επιδρομείς των δουλεμπόρων. Ωστόσο, μεταγενέστερα, εθνολόγοι που ξόδεψαν πολύ χρόνο ζώντας με τους ανθρώπους Fang διαπίστωσαν ότι δεν ήταν κανίβαλοι, τα ανθρώπινα οστά στα ανοιχτά ξύλινα κουτιά ήταν για τους προγόνους τους, μια μέθοδος μνήμης, θρησκευτικής πεποίθησης και κοινωνικής συνοχής. Τα κιβώτια με τα οστά και τα ειδώλια-φύλακες τους, εμφανίζονται στις ιεροτελεστίες μύησης στην κοινωνία So, μαζί με μάσκες και μεγάλες πήλινες φιγούρες ύψους τριών μέτρων. Οι μάσκες που σχετιζόταν με την κοινωνία Ngil εμφανίζονται σε δικαστικές διαμάχες, η χρήση των οποίων απαγορεύτηκε το 1910 από τους Γάλλους αποικιοκράτες γιατί συσχετίστηκαν με κάποιους θανάτους σε τελετές. Έτσι το 1920 έκανε την εμφάνισή της μια νέα μάσκα, η Ngontang, η οποία συμβολίζει ένα λευκό κορίτσι. Αυτή η μάσκα με τα τέσσερα εμφανιζόμενα πρόσωπα αναφέρεται στους προγόνους και εμφανίζεται στις τελετές γεννήσεων και κηδειών. Το λευκό χρώμα για τους Fang σχετίζεται με τον κόσμο των προγόνων. Ενώ με τη γαλλική αποικιακή κυριαρχία, μετατράπηκαν σε χριστιανοί, μετά την ανεξαρτησία το ενδιαφέρον τους για τη δική τους παραδοσιακή θρησκεία Biere ή Byeri επέστρεψε, πολλές συγκρητικές θρησκευτικές ιδέες και τελετές όπως το χριστιανικό Πάσχα των τεσσάρων ημέρων αντλεί από τον παραδοσιακό ομαδικό χορό και τραγούδι.

Οι φιγούρες Byeri, τα ειδώλια-φύλακες του κιβώτιου Byeri, συνήθως έχουν τη μορφή ενός άνδρα που κάθεται. Έχει λυγισμένα γόνατα, επιμήκη κορμό, χέρια που συχνά ενώνονται για να κρατήσουν ένα κύπελο και κεφάλι με στυλιστικά χαρακτηριστικά. Εκτός από τα τοπικά χαρακτηριστικά, οι φιγούρες Byeri διακρίνονται σε δυο ομάδες, στις βόρειες και τις νότιες. Οι βόρειες φιγούρες Ngouma, Mabea, Ntoumou έχουν συνήθως επιμήκη χαρακτηριστικά και συνήθως είναι διακοσμημένες με χαλκό, το ευρωπαϊκό εμπόριο στην περιοχή είχε μικρή επίδραση, ο χαλκός ήταν σπάνιος και θεωρούνταν ότι είχε μαγικές ιδιότητες. Οι νότιες φιγούρες Betsi Nazman, Okak, Mvai, έχουν κοντύτερα χαρακτηριστικά και δίνουν μια εντύπωση ευρωστίας. Άλλα καθημερνά διακοσμημένα αντικείμενα, συχνά ανθρωπόμορφα, είναι οι άρπες, τα καθίσματα και τα κουτάλια που χρησιμοποιούν στις τελετές. Οι Fang χρησιμοποιούν μάσκες στις μυστικές τους κοινωνίες. Η μάσκα ngil/γορίλας φοριέται από τα μέλη της ομώνυμης ανδρικής κοινωνίας κατά τη μύηση των νέων μελών, το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, και την εκδίωξη των παραβατών και των μαγισσών. Μασκαρεμένοι με κοστούμια ράφια-raffia εμφανίζονται στο χωριό μετά το σκοτάδι με φακούς με τις λευκές μάσκες. Η κοινωνία Ngontang aussi επίσης χρησιμοποιεί λευκές μάσκες που έχουν τη μορφή ενός τετράπλευρου κράνους-μάσκα με διογκωμένο μέτωπο και φρύδια σε σχήμα καρδιάς, βλ. το βίντεο, οι Άνθρωποι Fang.