Στρατηγική διδασκαλίας συνδεδεμένη με Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής (ADHD)

Στρατηγικές Διδασκαλίας για σπουδαστές με ΔΕΠΥ/ΣΕΠ

Οι στρατηγικές αυτές αποτελούν προτάσεις για ενσωμάτωση σπουδαστών με ΔΕΠΥ.
Η παρακάτω λίστα δε θα πρέπει να θεωρείται πλήρης και είναι πάντοτε σημαντικό να θυμόμαστε πως όλοι οι σπουδαστές αποτελούν μοναδικές οντότητες και ότι οι στρατηγικές που είναι αποτελεσματικές με έναν σπουδαστή δεν είναι απαραιτήτως αποτελεσματικές με κάποιον άλλο.
Σε αυτό το σημείο θα ήταν χρήσιμη η επικοινωνία με τον καθηγητή ειδικής αγωγής του ιδρύματός σας για την άντληση περαιτέρω πληροφοριών.
Υπάρχει ένας αριθμός στρατηγικών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνάρτηση με το μαθησιακό περιβάλλον και τη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού προσωπικού. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι οι σπουδαστές με ΔΕΠΥ συχνά κατέχουν τις απαραίτητες δεξιότητες απλά χρειάζονται κάποια βοήθεια για να μπορέσουν να τις αξιοποιήσουν. Επίσης αρκετά συχνά αναγνωρίζουν τι θα έπρεπε και τι δεν θα έπρεπε να έχουν κάνει αλλά δεν μπορούν να ελέγξουν την συμπεριφορά τους.
Πριν από την έναρξη ή και κατά τη διάρκεια της πρώτης διδακτικής συνεδρίας καλό θα είναι να αφιερώσετε επαρκή χρόνο στη συζήτηση των ιδιαίτερων αναγκών που έχει ο κάθε σπουδαστής.

Στρατηγικές – Δεξιότητες Προσοχής

* Διευθετήστε το μαθησιακό περιβάλλον κατά τέτοιον τρόπο που να ελαχιστοποιούνται οι πιθανές περισπάσεις. Για παράδειγμα, τοποθετήστε τους σπουδαστές με ΔΕΠΥ σε θέσεις μακριά από τα παράθυρα και προσέξτε κατά τη διάρκεια της ομαδικής απασχόλησης μιας και οι σπουδαστές μπορεί να γίνουν υπερδραστήριοι.
* Να κρατάτε συχνή οπτική επαφή μαζί τους.
* Προσπαθήστε να προσδιορίσετε τον χρόνο και τον χώρο όπου οι σπουδαστές δείχνουν να είναι πιο συγκεντρωμένοι.
* Υπενθυμίστε τους συχνά πόσος χρόνος απομένει για την ολοκλήρωση των εργασιών τους. Τόσο των βραχυπρόθεσμων (π.χ. εξετάσεις) όσο και των μακροπρόθεσμων (π.χ. εργασίες).
* Καλό θα είναι να συμπεριλάβετε στο πρόγραμμα σπουδών διάφορες δραστηριότητες όπως ερωτήσεις, συζητήσεις, πρακτικές ασκήσεις κ.α.
* Χρησιμοποιήστε μεγάλους χαρακτήρες στις σημειώσεις που διανέμετε. Δεν θα πρέπει να παρουσιάζονται περισσότερα από δυο κύρια σημεία ανά σελίδα. Επίσης, αποφύγετε τη χρήση παραδειγμάτων που δεν σχετίζονται άμεσα με την εργασία.
* Χρησιμοποιήστε λίστες ελέγχου και τονίστε τους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν.
* Εξασφαλίστε την προσοχή των σπουδαστών προτού δώσετε οποιαδήποτε οδηγία και ενθαρρύνετε τους να εκφράσουν λεκτικά, πρώτα προς τον καθηγητή κι έπειτα σιωπηλά προς τον εαυτό τους, τόσο τα καθήκοντα που τους ανατέθηκαν όσο και τις οδηγίες που τους απευθύνθηκαν. Δώστε έμφαση στις κρίσιμες πληροφορίες.

Στρατηγικές- Δεξιότητες Οργάνωσης και Μνήμη

* Δώστε έμφαση σε εφικτούς, βραχυπρόθεσμους στόχους παρά σε μακροπρόθεσμα σχέδια.
* Συμφωνήστε από κοινού σε ένα σαφές σημείο εκκίνησης της μαθησιακής διαδικασίας που θα βοηθήσει να τεθούν προτεραιότητες και να αποφευχθεί η όποια αναβλητικότητα.
* Παρέχετε δομές και ρουτίνες.
* Επιτρέψτε την ηχογράφηση των μαθημάτων και μοιράστε φωτοτυπίες των διαφανειών που θα χρησιμοποιήσετε.
* Ενθαρρύνετε τη χρήση ντοσιέ με διαφορετικούς χρωματισμούς ανά θέμα ή ξεχωριστών τετραδίων για κάθε θεματική ενότητα.
* Προωθήστε τη χρήση καθημερινών προγραμμάτων υπενθύμισης ή τη χρήση λιστών καθηκόντων και υπογραμμίστε τις εργασίες που πρέπει να γίνουν με σειρά προτεραιότητας.

Στρατηγικές- Ανύψωση Αυτοεκτίμησης

* Προσπαθήστε να υιοθετήσετε θετικές περιγραφές για τους σπουδαστές. Για παράδειγμα, αντί να πείτε ότι περισπάται πολύ εύκολα η προσοχή κάποιου σπουδαστή είναι καλύτερο να πείτε ότι ο εν λόγω σπουδαστής χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο αντίληψης.
* Χρησιμοποιήστε κατηγορηματικό και θετικό τρόπο επικοινωνίας. Πείτε τους δηλαδή τι απαιτείται κι όχι τι δεν απαιτείται από αυτούς.
* Ενθαρρύνετε τον θετικό τρόπο σκέψης και τον εσωτερικό έλεγχο.
* Οι σπουδαστές ενδέχεται να ωφεληθούν αν έχουν κάποιο μέντορα να τους βοηθάει να αναπτύξουν ακαδημαϊκές και κοινωνικές δεξιότητες.

Πληροφορική και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)

Οι συμπεριφορές που σχετίζονται με τις ΔΕΠ/Υ μπορεί να αλλάξουν καθώς το άτομο μεγαλώνει.
Έτσι, ένα μικρό παιδί με ΔΕΠ/Υ που δείχνει ότι έχει τεράστιες ποσότητες ενέργειας και ανησυχίας μπορεί να μετατραπεί σε ένα αποσυρμένο στον εαυτό του και ελάχιστα επικοινωνιακόέφηβο και νεαρό ενήλικα.
Τα χαρακτηριστικά των ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν επίσης την παρορμητικότητα και τις αυθόρμητες αντιδράσεις, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη προηγούμενα σχέδια δράσης ή απαιτούμενες ενέργειες.
Καθώς οι μαθητές με ΔΕΠ/Υ δυσκολεύονται συνήθως με το δομημένο περιβάλλον ενός μαθήματος ή διάλεξης ή να επικεντρώσουν την προσοχή τους στην εργασία που τους έχει ανατεθεί, μπορεί να χρειαστεί να γίνουν κάποιες προσαρμογές στο μαθησιακό περιβάλλον τέτοιες που θα τους βοηθήσουν να μείνουν εστιασμένοι στο έργο που τους έχει ανατεθεί.

Οι μαθητές, για παράδειγμα, μπορεί να χρειαστεί να ερωτηθούν που προτιμούν να καθίσουν.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που ενισχύουν τον ισχυρισμό ότι οι μαθητές με ΔΕΠ/Υ μπορούν να διακριθούν σε ένα αντικείμενο όπως οι υπολογιστές, καθώς έχουν την ικανότητα να συγκεντρώνονται σε κάτι που τους ενδιαφέρει. Έχουν την τάση να εστιάζουν την προσοχή τους υπερβολικά σε ένα πρόβλημα και δε σταματούν παρά μόνο αν ικανοποιηθούν και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα περισσότερο. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, μπορεί να είναι εντελώς επιλήσμονες στο τι συμβαίνει γύρω τους. Μπορεί, επιπλέον, να είναι και τελειομανείς στον τομέα του ενδιαφέροντός τους, γεγονός που μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ευεργετικό για έναν μαθητή που επικεντρώνεται στην επίλυση ενός προβλήματος. Είναι συχνά μόνο άλλη μία περίπτωση επιλογής της κατάλληλης διδακτικής μεθόδου για να δοθεί σ’ αυτόν το μαθητή η ευκαιρία να αναπτύξει τις ικανότητές του.

Χαρακτηριστικά του Συνδρόμου Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)

Το σύνδρομο ελλειμματικής υπέρ-κινητικής προσοχής, γνωστό και ως σύνδρομο ελλειμματικής ροσοχής ή σύνδρομο υπέρ-κινητικότητας, αποτελεί μια νευρολογική διαταραχή, η οποία προκαλείται από μια ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, συγκεκριμένα τη ντοπαμίνη και τη νορεπινεφρίνη, και επηρεάζει τις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την προσοχή, τις ορμές και την συγκέντρωση.

Το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής αποτελεί μια κοινότυπη διαταραχή της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, υπέρ-δραστηριότητα και/ ή έλλειψη προσοχής. Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου δεν παρατηρούνται στον ίδιο βαθμό σε όλους τους ανθρώπους και οι ιατρικοί ειδικοί αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν τρεις κύριοι συνδυασμοί χαρακτηριστικών:

* Μερικοί άνθρωποι παρουσιάζουν υπέρ-δραστήριο/ αυθόρμητο χαρακτήρα.
* Μερικοί απρόσεχτο/ αφηρημένο χαρακτήρα, ενώ
* Κάποιοι άλλοι παρουσιάζουν ένα συνδυασμό των δυο παραπάνω κατηγοριών(η τελευταία κατηγορία αποτελεί την πλειοψηφία των περιπτώσεων του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής).

Οι αυθόρμητες ή υπέρ-δραστήριες συμπεριφορές συνήθως χαρακτηρίζονται από ταραχή, δυσκολίες στη φυσιολογική αλληλεπίδραση, συχνή διακοπή των άλλων και σχεδόν πάντα τάση φυγής.
Από την άλλη, η ελλειμματική, αφηρημένη προσοχή διέπεται κυρίως από χαρακτηριστικά αναδιοργάνωσης, αδυναμίας συγκράτησης πληροφοριών και αδυναμία προσοχής κατά τη διάρκεια εκτέλεσης καθηκόντων και δραστηριοτήτων. Οι συγκεκριμένες συμπεριφορές παρατηρούνται από την πρώτη κιόλας παιδική ηλικία και διαφέρουν αρκετά από μια άσχημη απλώς συμπεριφορά.
Ενώ κάποια χαρακτηριστικά του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής παρουσιάζονται μέχρι ένα βαθμό σε όλους μας, η διαφορά μεταξύ του συνδρόμου αυτού και της φυσιολογικής συμπεριφοράς έγκειται στο βαθμό του προβλήματος και στις δυσκολίες που προκαλεί στο εκάστοτε άτομο.
Τα άτομα με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής παρουσιάζουν σημαντικά μεγαλύτερο εύρος και σοβαρότητα, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου.

Τα άτομα με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής επιδεικνύουν συμπεριφορές, οι οποίες δεν ταυτίζονται με κάποια άλλη ψυχιατρική κατάσταση και δεν συμβαδίζουν με την ηλικία και τη διανοητική ικανότητα των ατόμων. Η επιρρεπής μεταβολή διάθεσης και η κοινωνική αδεξιότητα αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά του συνδρόμου. Οι παιδαγωγοί και οι γονείς των ατόμων αυτών, παρατηρούν μια ιδιαίτερη συχνότητα, όσον αφορά τη λανθασμένη ερμηνεία κοινωνικά αποδεκτών υποδείξεων και την εμφάνιση ανάρμοστης συμπεριφοράς. Οι κοινωνικές δυσκολίες συχνά κορυφώνονται κατά τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και υποχωρούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αν και στην εφηβεία οι τυχόν ανασφάλειες που παραμένουν, διογκώνουν κάνουν τις
φυσιολογικές αβεβαιότητες της ηλικίας αυτής.

Το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής παρατηρείται στην ηλικία των 5 ετών και σύμφωνα με τα ιατρικά πορίσματα επηρεάζει το 5% των παιδιών σχολικής ηλικίας, με μια αναλογία μεταξύ αρσενικού-θηλυκού, 4 προς 1. Η παρατηρούμενη επικράτηση του ADHD σε αγόρια και κορίτσια ακολουθεί ιδιάζουσα πορεία, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα χαρακτηριστικά της υπέρ-δραστηριότητας και του αυθορμητισμού είναι συχνότερα στα αγόρια, ενώ τα κορίτσια παρουσιάζουν περισσότερο χαρακτηριστικά απροσεξίας. Οι έρευνες φανερώνουν ότι το 80% των παιδιών με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής, συνεχίζει να βιώνει τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου κατά την εφηβεία, ενώ το 67% συνεχίζει να τα βιώνει κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής.

Μερικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής θεωρούνται θετικά προσόντα για την πανεπιστημιακή ζωή. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνοψίζονται στα εξής:

* Ικανότητα να παρατηρούν τα γενικά σημεία του μαθήματος και να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες.
* Δημιουργικότητα και εφευρετικότητα.
* Η ανάληψη ρίσκου οδηγεί σε σημαντικές ανακαλύψεις.
* Ικανότητα επεξεργασίας πληροφοριών και εκτενέστερων παρατηρήσεων.
* Υψηλά επίπεδα ενέργειας.
* Καλές διαπραγματευτικές ικανότητες.
* Διαισθητικότητα και αντιδραστικότητα.
* Ικανότητα υπέρ-εστίασης.

Χαρακτηριστικά που Επιδρούν στη Μάθηση και στη Διδασκαλία

Οι πιθανές περιοχές δυσκολίας για τους μαθητές με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής συνοψίζονται στις εξής:

*  Απροσεξία ή ελλειμματική προσοχή- η προσοχή τους διακόπτεται από τις προσωπικές τους σκέψεις, συχνή ονειροπόληση, βεβιασμένη αλλαγή θεμάτων συζήτησης και παραγωγή έργου ποικίλης ποιότητας.
* Αυθορμητισμός-αδυναμία εσωτερικού διαλόγου, ολοκληρώνοντας τις προτάσεις των άλλων και/ ή διακόπτοντας.
* Βραχυπρόθεσμη μνήμη-φτωχή ικανότητα καταγραφής σημειώσεων και ελάχιστη ως μηδαμινή
προνοητικότητα που οδηγεί σε ανικανότητα μάθησης από τα λάθη τους και παλινδρόμησης σε προηγούμενες εμπειρίες.
* Ανεξάρτητη λειτουργία προσαρμοστικότητας.
* Ξαφνικές μεταβολές διάθεσης-που εκτείνονται από την ανησυχία και την ταραχώδη συμπεριφορά ως την πλήρη αδράνεια(επηρεάζοντας έτσι την ολοκλήρωση των εργασιών τους και την επανάληψη για τις εξετάσεις).
* Φτωχή οργάνωση και διευθέτηση χρόνου.
* Ανάληψη κινδύνων.
* Λύση προβλημάτων.
* Διαπροσωπικές σχέσεις και συναισθηματική λειτουργία-οι μαθητές μπορεί να εμφανίζονται κοινωνικοί αλλά οι φιλίες μπορεί να είναι επιφανειακές.
* Θέματα σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή-αυτό μπορεί να επηρεάσει το πρόγραμμα του ύπνου.

SCIPS (Strategies for Creating Inclusive Programmes of Study) είναι το αποτέλεσμα ενός προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από το HEFCE, με υπεύθυνη την Dr. Val Chapman, διευθύντρια προγραμμάτων, στο Πανεπιστήμιο του Worcester  Το SCIPS αναπτύσσεται περαιτέρω με την χρηματοδότηση του διεθνούς προγράμματος Leonardo da Vinci της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ομάδα του Πανεπιστημίου του Worcester (Dr. Val Chapman, Διευθύντρια Προγραμμάτων, και Zena Morton Jones) συνεργάζονται με την εταιρεία ‘French and Burt’ και άλλους Ευρωπαίους συνεργάτες στο να μεταφράσουν και να προσαρμόσουν το απαραίτητο υλικό για τέσσερις επιπρόσθετες εκδόσεις του SCIPS σε on-line σύνδεση για τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Πολωνία (www.qatrain.eu).