ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 115-118. Ταξίδι στη Σερβία, στην Κροατία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στο Μαυροβούνιο

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

«Γεννήθηκα το 1985. Η μητέρα μου γεννήθηκε στη Σερβία. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Κροατία…». Η Dunja Špiler, μεταφράστρια και καθηγήτρια ξένων γλωσσών στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βελιγραδίου, σημειώνει για τη μετά-γιουγκοσλαβική εποχή, «τα σύνορα καταρρέουν πιο συχνά μεταξύ των νέων ανθρώπων από ό, τι μεταξύ των ανθρώπων της παλαιότερης γενιάς». Ο Γιάννης Καφταντζής-Σχοινάς σπούδασε και έζησε στη Γιουγκοσλαβία την περίοδο 1984-1998. «Ανατριχιάζαμε όταν περνούσαμε από τις περιοχές με τα ερημωμένα χωριά. Έβλεπες μέσα στο σκοτάδι το λίγο φως από τους προβολείς του αυτοκινήτου να φωτίζει τα καμένα ντουβάρια. Ένα χρώμα απόκοσμο που εξέπεμπε θάνατο, μίσος, οργή, ερημιά». Μετά από αλλεπάλληλους πολέμους μεταξύ φίλων, εχθρών και συμμάχων δημιουργήθηκαν επτά ανεξάρτητα κράτη. Ο χώρος γέμισε από κατεστραμμένα σπίτια και νεκροταφεία. Ο χρόνος πάγωσε όπως η φωτογράφιση της στιγμής. Και πάλι, κίνηση με αργά βήματα μπροστά…

115. Ταξίδι στη Σερβία, η μετα-πολεμική εποχή!

«Τα δύο λεπτά του ρόδου/ Όταν έφτασα στο παζάρι του ορατού/ τα πάντα είχαν ξοδευθεί./ Τα τσαντίρια μαζεμένα./ Καμένα στο λιόγερμα./ Τα παράσημα μοιρασμένα./ Τα δικαιώματα στερημένα./ Λίγα έχουν απομείνει/ ελεύθερα,/ με προειδοποίησαν οι θαμώνες./ Ίσως μονάχα δυο παγόβουνα/ κάτω από την καμπάνα./ Εμένα μου έμοιαζαν/ με γυάλινα στήθη/ που αγγίζονται στο περπάτημα/ μιας γυναίκας από ποίημα./ Ήταν η εποχή της συντέλειας του κόσμου./ Της ευχήθηκα ό,τι στον εαυτό μου./ Τίποτα εκτός του συνηθισμένου./ Μια κούπα σταγόνες βροχής./ Δύο λεπτά από τη ζωή του ρόδου» (Tanja Kragujevic, Σερβία, μετάφραση Gaga Rosić)

Συνέντευξη με τη Dunja Špiler, μεταφράστρια και καθηγήτρια ξένων γλωσσών στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βελιγραδίου

Πότε γεννήθηκες και… πώς θυμάσαι τη χώρα σου;

Γεννήθηκα το 1985. Η μητέρα μου γεννήθηκε στη Σερβία. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Κροατία. Εγώ εξακολουθώ να βλέπω τον εαυτό μου ως μέρος της μεγάλης χώρας της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Οι νέοι που γεννήθηκαν από μικτούς γάμους, όπως εγώ, και οι άνθρωποι που είναι ανεκτικοί δεν έχουμε μίσος εναντίον των ανθρώπων της Κροατίας. Τα σύνορα καταρρέουν πιο συχνά μεταξύ των νέων ανθρώπων από ό, τι μεταξύ των ανθρώπων της παλαιότερης γενιάς. Οι νέοι ταξιδεύουμε στο φεστιβάλ μουσικής που διοργανώνουν στην Κροατία, πηγαίνουμε στη θάλασσα, μια και η Σερβία έμεινε χωρίς τη δική της θάλασσα.

Πώς θυμάμαι και ζω στη χώρα μου; Οι Σέρβοι που εργάζονται στις κρατικές υπηρεσίες, εξακολουθούν να ζουν σε ένα είδος παρελθόντος χρόνου. Ο χρόνος έχει σταματήσει. Θα πρέπει να περιμένεις στην ουρά τέσσερις ή και περισσότερες ώρες, για να διεκπεραιώσεις μια εργασία σου. Οι δημόσιοι θεσμοί εξακολουθούν να λειτουργούν με το κλασικό ωράριο από τις 7-8 π.μ. έως 3-4 μ.μ. Μερικά πράγματα εκσυγχρονίζονται αλλά όχι πολλά, και έτσι στη Σερβία όλα κυλούν πραγματικά πολύ αργά. Οι άνθρωποι λένε ότι όλα αυτά είναι η διαδικασία της μετάβασης που πρέπει να γίνει. Όμως, μετάβαση σε τι και πού;

Τι σπούδασες;

Άρχισα τις σπουδές μου στη φιλοσοφική σχολή του Βελιγραδίου και συνέχισα στη σχολή της φιλολογίας. Μετά την αποφοίτησή μου από τη φιλολογία, εργαζόμουν ως δασκάλα σε δημόσια σχολεία. Παράλληλα έκανα μάστερ για τη διδασκαλία της γερμανικής γλώσσας και της λογοτεχνίας. Για τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών χρησιμοποιώ τις σειρές των μεθόδων «Themen Aktuelle», «Lagune» και μερικές φορές τη «Schritte». Δεν είμαι απόλυτα ευχαριστημένη με τις μεθόδους διδασκαλίας των ξένων γλωσσών, προσπαθώ να χρησιμοποιώ αποσπάσματα σε ότι χρειάζομαι. Τώρα ανυπομονώ να τελειώσω το πτυχίο μου στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού (Human Resources Management), και μετά θα προσπαθήσω να αποκτήσω εμπειρία σε αυτόν τον τομέα. Ο στόχος μου είναι να δείξω στους ανθρώπους πως να είναι περισσότερο ενήμεροι για την οικολογία, να αναπτύξουν περισσότερο την οικολογική συνείδηση, να μην καταστρέφουμε το περιβάλλον, να βοηθήσουμε στη διάσωσή του, και μέσα από αυτό να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο.

Τι θυμάσαι από τις διδασκαλίες σου;

Η δουλειά μου με τα παιδιά στα δημόσια σέρβικα σχολεία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, μου προκάλεσε το ενδιαφέρον τόσο η παιδαγωγική όσο και η μεθοδολογία της διδασκαλία της γερμανικής γλώσσας. Είναι διαφορετική η εργασία μου με τα μικρά παιδιά από αυτή με τους νεαρούς ενήλικες. Τα μικρά παιδιά στο δημοτικό δεν ενδιαφέρονταν να μάθουν τη γερμανική γλώσσα, ενώ στο γυμνάσιο οι μαθητές είναι ακόμη πιο ανυπόμονοι. Άρχισα να χρησιμοποιώ περισσότερο τα παιχνίδια και οι τάξεις απέκτησαν ενδιαφέρον. Όταν είχα 15-20 μαθητές σε κάθε τάξη ήταν θαυμάσια γιατί όλοι μπορούσαν να συμμετέχουν. Όμως όταν είχα 35 μαθητές ήταν αδύνατο να τους διδάξω οτιδήποτε.

Τον Σεπτέμβριο του 2013 άρχισα να διδάσκω τη γερμανική γλώσσα στη Στρατιωτική Σχολή του Βελιγραδίου. Οι μαθητές μου είναι οι Σέρβοι αξιωματικοί και το Ιατρικό προσωπικό της σχολής. Αυτή η εμπειρία είναι επίσης ενδιαφέρουσα, αυτοί οι μαθητές είναι διαφορετικοί από τις προηγούμενες φορές. Με μαθαίνουν άλλα πράγματα, ενώ τους διδάσκω αναπτύσσω σε μεγαλύτερο βάθος τη γνώση μου για τη γερμανική γλώσσα, μαθαίνω νέες λέξεις και φράσεις. Οι ομάδες είναι μικρότερες και οι τάξεις έχουν τον καλύτερο εκπαιδευτικό εξοπλισμό που είχα ποτέ, υπολογιστές, βιντεοπροβολείς, εκπαιδευτικά προγράμματα, πολλά βιβλία. Το μόνο που θα άλλαζα σε αυτή την τάξη είναι τα βιβλία, δεν είναι κατάλληλα για αυτούς.

Ευρύτερα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές. Μπορείτε να τις δείτε στις τάξεις, γιατί τώρα έχουμε τους σύγχρονους λευκούς πίνακες αντί για τους πράσινους με την κιμωλία. Αλλά στο ανθρώπινο δυναμικό; Στους ανθρώπους τα πράγματα είναι περισσότερο σύνθετα, ανακατωμένα και μπερδεμένα. Νομίζω ότι το νέο σύστημα θέλει να προωθήσει ένα νέο τύπο δημιουργικότητας στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές, αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν ο τρόπος που σκεφτόμαστε, το πνεύμα μας είναι πρόθυμο να συμμετάσχει ώστε να καταβάλουμε την καλύτερη προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν μου αρέσει που οι μαθητές έχουν πλέον περισσότερα δικαιώματα από τους εκπαιδευτικούς, έχουμε μεγάλα προβλήματα στον έλεγχο μέσα στις τάξεις, τα παιδιά είναι απείθαρχα.

Τι θα μας έλεγες για τη σέρβικη κουλτούρα;

Η Σερβία είναι μία από τις πρώην γιουγκοσλαβικές χώρες. Είναι μια από τις ορθόδοξες χώρες. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο οριστικοποιήθηκε από το 1991 και μετά, πότε με ειρηνικές διαδικασίες και δημοψηφίσματα και άλλοτε με πολέμους και εντάσεις. Το πρόβλημα ήταν ότι οι πληθυσμοί είχαν ανακατευτεί και τώρα έπρεπε να διαχωριστούν ξανά. Για παράδειγμα, η απογραφή του 1991 στη Βοσνία με τα τέσσερα εκατομμύρια πληθυσμό κατέγραψε ότι το 44% του πληθυσμού ήταν Βόσνιοι, το 31% Σέρβοι, και το 17% Κροάτες. Η έξαρση των εθνικιστικών τάσεων στη νέα τάξη πραγμάτων οδήγησαν στους πολέμους.

Επίσης η Σερβία ανήκει στην Βαλκανική χερσόνησο. Η λέξη «Βαλκάνια» προέρχεται από την τουρκική λέξη «μπαλκάν»/«balcan» και σημαίνει «όρος», «οροσειρά». Στη χερσόνησο μας τα πάντα βρίσκονται σε ένταση, με πολέμους βαλκανικούς, παγκόσμιους, μεταναστεύσεις, μετακινήσεις, βρισκόμαστε στο σταυροδρόμι των πολιτισμών της Ευρώπης και της Ασίας. Όταν μιλώ για τον πολιτισμό, την κουλτούρα και τους ανθρώπους της χώρας μου, δεν μπορώ να μας ξεχωρίσω από τις άλλες χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου. Πιστεύω ότι όλες οι πρώην γιουγκοσλαβικές χώρες έχουν σχεδόν την ίδια πολιτιστική κληρονομιά. Λένε ότι Σερβικός λαός είναι πεισματάρης και αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο είχαμε τόσα πολλά πολιτικά προβλήματα στο πρόσφατο παρελθόν. Ο πολιτισμός για μένα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν μεταξύ τους, ο τρόπος που περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους και τι τους κάνει ευτυχισμένους. Λοιπόν τα αληθινά σύμβολα της Σερβίας είναι το τραγούδι και ο χορός.

(Ταξίδι στη Σερβία, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 6’ λεπτών): “Βελιγράδι από τον 3ο αιώνα π.Χ.”, “Πεζόδρομος Πρίγκιπα Μιχαήλ”, Στη συμβολή των ποταμών Σάβα k’ Δούναβη, Πάρκο k’ Οχυρό Kalemegdan, Έκθεση Φωτογραφίας για τη Σερβία

Τι πιστεύεις σχετικά με ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας και τη δυναμική της βαλκανικής μας γειτονιάς;

Οι σχεδιαστές της πολιτικής λένε ότι η Σερβία πρόκειται να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) γύρω στο 2020. Νομίζω ότι μέχρι τότε η ΕΕ δεν θα υπάρχει πια. Η ΕΕ οδηγείται από μια ομάδα εγωιστών ανθρώπων που θέλουν μόνο να κερδίζουν όλο και περισσότερα χρήματα. Κάθε τόσο κατευθύνονται και αλλού. Εμείς είχαμε ένα μεγάλο πρόβλημα με τη Δημοκρατία του Κοσσυφοπεδίου που από το 1999 και μετά σιγά σιγά αποσχίστηκε. Τώρα φαίνεται ότι τους απασχολούν άλλα μέρη, το Κοσσυφοπέδιο έχει ξεχαστεί, και έχει γίνει μόνο ένα από τα καλύτερα μέρη για την αγοραπωλησία ναρκωτικών στα Βαλκάνια.

Όταν μπούμε στην ΕΕ στη Σερβία θα γίνει ότι γίνεται σήμερα στη Βουλγαρία. Πολλοί Βούλγαροι περνούν τα ελεύθερα σύνορα για να εργαστούν στη Γερμανία ή στη Σουηδία. Πολλοί από τους μαθητές μου μαθαίνουν τη γερμανική γλώσσα γιατί θέλουν να πάνε να εργαστούν και να ζήσουν στη Γερμανία. Στις τάξεις μου έχω και πολλούς Ρομά το οποίο είναι ενδιαφέρον για μένα, επειδή ξέρουν να μιλούν καλά γερμανικά αλλά δεν ξέρουν να γράφουν. Ελπίζω ότι στο μέλλον η εκμάθηση των γλωσσών θα αναπτυχθεί περισσότερο, θέλω προσωπικά να προσπαθήσω να εκσυγχρονίσω ένα μέρος τους.

Οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Σερβία ήταν πάντα πολύ καλές.  Υπάρχει ένας ισχυρός δεσμός που είναι η θρησκευτική παράδοση των δύο χωρών ως ορθόδοξοι λαοί. Τη δύσκολη δεκαετία του 1990, πολλές ελληνικές οικογένειες μέσω του Ερυθρού Σταυρού βοήθησαν τους Σέρβους. Πολλές ελληνικές οικογένειες δέχτηκαν στα σπίτια τους παιδιά από τη Σερβία, αυτά έμειναν μαζί τους για έξι μήνες, κάποιοι Έλληνες έγιναν νονοί και νονές τους. Αυτές οι σχέσεις είναι ακόμη πολύ ζωντανές. Πολλά από αυτά τα παιδιά, ενήλικες σήμερα, μιλούν την ελληνική γλώσσα ως τη δεύτερη μητρική τους. Η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών είναι μια από τις πιο όμορφες και αξιόλογες στάσεις.

Συνέντευξη με το δημοσιογράφο Γιάννη Καφταντζή-Σχοινά

Στην Γιουγκοσλαβία πήγα για σπουδές το 1984 και έμεινα μέχρι το τέλος του 1998. Είχα την τύχη και την ατυχία να ζήσω από κοντά την πιο σημαντική περίοδο της, την εποχή των «επίγονων» του ιδρυτή της Τίτο, την διάλυση του «τεχνητού» πολιτικού και κρατικού σχηματισμού, τον εμφύλιο και την δημιουργία των νέων κρατών. Πολλές φορές όταν βρίσκεσαι στην δίνη του προβλήματος δεν μπορείς να συλλάβεις και να κατανοήσεις γιατί συμβαίνουν ορισμένα γεγονότα. Με την πάροδο των χρόνων κατανοήσαμε ότι κάποια πράγματα θα συνέβαιναν σχεδόν νομοτελειακά. Η Ομοσπονδία ως αποτέλεσμα βίαιης συνένωσης λαών και εθνοτήτων δεν μπορούσε παρά να αυτοδιαλυθεί. Η γεωστρατηγική της θέση δεν ήταν δυνατόν να μην την βάλει στο στόχαστρο συμφερόντων, ιδίως μετά το 1989 με την περίφημη «πτώση του Τείχους». Η μοίρα ενός λαού καθορίζεται εν πολλοίς από τις ηγεσίες και τις συμμαχίες του, όπως ήταν το μέλλον του γιουγκοσλάβικου λαού, ένα μέλλον αβέβαιο.

Για τον μελλοντικό μελετητή το παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας αποτελεί ένα πολύ καλό υλικό για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Ήταν η «γέννηση» και ο «θάνατος» ενός κράτους μέσα από μια διαδρομή 45 ετών. Ένα δημιούργημα μιας αδιαμφισβήτητα ηγετικής μορφής του σύγχρονου κόσμου, του στρατάρχη Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, ο οποίος ανέλαβε ηγετικό ρόλο και στην δημιουργία του Τρίτου Πόλου με το Κίνημα των Αδεσμεύτων κατά την ψυχροπολεμική περίοδο. Ο Τρίτος Πόλος ήταν αρκετά αμφιλεγόμενος, βασίστηκε στην ύπαρξη των ηγετικών μορφών του Τίτο, του Μακάριου, του Γκάντι, και έπαψε να έχει ρόλο ύπαρξης με την κατάρρευση του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού».

Η Γιουγκοσλαβία υπήρξε μια ένωση βασισμένη στην κοινή καταγωγή των λαών, Σλάβοι, και είχε να παίξει το ρόλο μιας νησίδας «σταθερότητας» στην πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων. Ο ρόλος της στην εξέλιξη και του Ελληνικού Εμφυλίου (1945-1949) ήταν καταλυτικός όταν ο Τίτο αρνήθηκε να παράσχει υποστήριξη. Η πορεία της Γιουγκοσλαβίας ήταν προδιαγεγραμμένη. Με τον φυσικό θάνατο του ηγέτη αρχίζουν να έρχονται στο προσκήνιο τα «πολιτικά του τέκνα», ο Γκλιγκόροφ, ο Μιλόσεβιτς, ο Ιζετμπέκοβιτς, ο Τούτζμαν, οι οποίοι έφεραν στο προσκήνιο την κληρονομιά της εθνικής τους καταγωγής. Αυτοί έπαιξαν ένα καταλυτικό ρόλο στην διάλυση μιας χώρας εμφορούμενοι από την εθνική τους καταγωγή και με την κάτω από το χαλί επέμβαση των ξένων παραγόντων. Το εθνικιστικό και εθνικό στοιχείο άρχισε να γιγαντώνεται την περίοδο 1984-1990 που είχε ως συνέπεια είτε την «βελούδινη» απόσχιση κάποιων κρατών, όπως έγινε στη Σλοβενία και στη FYROM, είτε με τους αιματηρούς εμφύλιους της περιόδου 1991-1998 που έληξε με τους βομβαρδισμούς της Σερβίας. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία επτά (7) ανεξάρτητων κρατών τα οποία προσπαθούν ακόμη και σήμερα να βρουν τον βηματισμό τους: Σλοβενία, Κροατία, Σερβία, FYROM, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κόσσοβο, Μαυροβούνιο.

Τι να πρωτοθυμηθώ όλα αυτά τα χρόνια; Θα σας πω μόνο μια εικόνα που μου έρχεται στα μάτια αυτή τη στιγμή. Εν μέσω πολέμου 1992-1993, όταν είχε ήδη αρχίσει ο πόλεμος Σερβίας-Βοσνίας, έκανα ένα ταξίδι στη Μπάνια Λούκα. Η πόλη Μπάνια Λούκα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και σήμερα έδρα της κυβέρνησης της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Πήγαμε εν μέσω πολέμου με ένα Έλληνα δημοσιογράφο και μια ρεπόρτερ. Διασχίσαμε την εμπόλεμη ζώνη με ειδικές άδειες που μας έδωσαν οι αρχές του σέρβικου τομέα. Μείναμε στην πόλη ένα βράδυ, επισκεφτήκαμε τα στρατόπεδα αιχμαλώτων με τους Βόσνιους, Κροάτες και τους Μισθοφόρους στο πλευρό των Βοσνίων. Όταν περνάς από μια περιοχή που είναι βομβαρδισμένη το αίσθημα που σου αφήνει είναι η φρίκη, το δέος και εν μέρει ο φόβος. Ακούς τις οβίδες μακριά, κάτι που δεν είναι το ασφαλέστερο και το καλύτερο. Χτυπούσαν με πυροβόλα αλλά δεν ήξερες αν θα σκάσει η οβίδα δίπλα σου. Ανατριχιάζαμε όταν περνούσαμε από τις περιοχές με τα ερημωμένα χωριά. Έβλεπες μέσα στο σκοτάδι το λίγο φως από τους προβολείς του αυτοκινήτου να φωτίζει τα καμένα ντουβάρια. Ένα χρώμα απόκοσμο που εξέπεμπε θάνατο, μίσος, οργή, ερημιά.

Κι ο λαός; Αυτός ο περήφανος λαός υπέφερε τα πάνδεινα στους εμφυλίους Βοσνίας-Σερβίας, Κροατίας-Βοσνίας, Κροατίας-Σερβίας και έφτασε στο χείλος της καταστροφής φυσικής, ηθικής, ψυχικής. Σήμερα προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια του και να πορευτεί στο μέλλον. Μέσα από μια καταστροφή όσοι επιζήσουν, οι τυχεροί, γίνονται συσσωρευτές ζωής και δύναμης και διψάς για ζωής. Αυτό συνέβη και σ’ αυτή την περίπτωση. Το σημαντικό είναι η Ελπίδα που γεννά το τέλος ενός πολέμου ή μιας καταστροφής.

116. Ταξίδι στην Κροατία, από το παλάτι του Διοκλητιανού μέχρι το αναγεννησιακό Ντουμπρόβνικ!

Μετά από τον «Πόλεμο των Δέκα Ημερών» στη Σλοβενία και την απόσυρση του γιουγκοσλαβικού στρατού, ήταν η σειρά της Κροατίας να διεκδικήσει την εθνική της ανεξαρτησία από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Στο πεντάωρο ντοκιμαντέρ του BBC (1995) «Ο Θάνατος της Γιουγκοσλαβίας»/«The death of Yougoslavia» καταγράφονται οι διαδοχικές κινήσεις και μιλούν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, οι λαοί, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, ο Φράνιο Τούτζμαν, ο Αλία Ιζετμπέγκοβιτς κ.ά. Το εκτεταμένο αρχειακό υλικό και οι συνεντεύξεις του ντοκιμαντέρ χρησιμοποιήθηκαν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο σε διώξεις για τα εγκλήματα πολέμου. Το 1990 έγιναν στην Κροατία οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές με τη νίκη του Φράνιο Τούτζμαν να εντείνει τις εθνικιστικές τάσεις. Μέσα στην Κροατία ζούσαν περισσότεροι από 600.000 Σέρβοι οι οποίοι ανακήρυξαν την αυτονομία των περιοχών τους. Η Κροατία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της τον Ιούνιο του 1991. Ακολούθησαν πολλές συγκρούσεις με το γιουγκοσλαβικό στρατό και Σέρβους παραστρατιωτικούς που έμειναν γνώστες ως ο «Πόλεμος της Κροατίας» (1991-1995). Την 1η Ιουλίου 2013 η Κροατία έγινε το 28ο μέλος της ΕΕ.

(Ταξίδι στην Κροατία, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 9’ λεπτών): Ντουμπρόβνικ- η αναγεννησιακή πόλη, Νησί Locrum, Τρογκίρ ή αρχαιοελληνικό “Τραγούριον”, Σπλιτ, Το παλάτι του Διοκλητιανού, Γρηγοριανή μουσική, Στις υπόγειες Στοές, Νησί  Κόρτσουλα ή “Κόρκυρα Μέλαινα”, Τα Τείχη της Ston, Σημάδια του Πολέμου

Παρά το γεγονός ότι τον τελευταίο αιώνα οι Κροάτες έχουν βιώσει πολλές πολέμους, έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια και έχουν καθιερώσει το δικό τους δημόσιο και δωρεάν εκπαιδευτικό σύστημα. Λόγω των χαμηλών μισθών υπάρχουν ελλείψεις εκπαιδευτικών σε όλη την Κροατία. Οι κροατικές δαπάνες στην εκπαίδευση είναι 4% του ΑΕΠ, ποσοστό που είναι πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από όταν το δημοτικό σχολείο έγινε υποχρεωτικό, κατά τη διάρκεια της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, το ποσοστό αλφαβητισμού στην Κροατία έχει ξεπεράσει το 98%. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης αποτελεί η διδασκαλία των ξένων γλωσσών. Η πλειοψηφία των σχολείων διδάσκουν είτε Αγγλικά, Γερμανικά ή Ιταλικά μόλις στην Α’ Τάξη. Επίσης η πλειοψηφία των σχολείων προσφέρουν μια δεύτερη ξένη γλώσσα από την Δ’ Τάξη.

117. Ταξίδι στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μια χώρα γεμάτη νεκροταφεία!

Μετά από τη Σλοβενία και την Κροατία, ο «Πόλεμος της Βοσνίας» (1992-1995), ήταν η τρίτη κατά διαδοχική σειρά πολεμική σύρραξη του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Ήταν μια από τις πιο ανελέητες εθνο-θρησκευτικές συγκρούσεις που γνώρισε η μεταπολεμική Ευρώπη. Ήδη κατά τη διάρκεια τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Γιουγκοσλαβία λάμβανε χώρα ένας αδυσώπητος πόλεμος μεταξύ των διαφόρων εθνοτήτων Κροατών-Σέρβων-Μουσουλμάνων με τη στήριξη των φασιστών ή των κομμουνιστών ανταρτών. Μεταξύ άλλων διωγμών, οι ιστορικές αναφορές καταγράφουν μια συστηματική γενοκτονία των Σέρβων της σημερινής Κροατίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με τα θύματα να κυμαίνονται μεταξύ 300-750 χιλιάδων. Την περίοδο του υπαρκτού σοσιαλισμού η Γιουγκοσλαβία γνώρισε αξιοσημείωτη ανάπτυξη και το Σεράγεβο, η πρωτεύουσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, φιλοξένησε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελούσε μια περιοχή-μοντέλο όσον αφορά τη συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων μιας πολυεθνικής, πολυπολιτισμικής και πολυθρησκευτικής κοινωνίας. Το Σύνταγμα της Γιουγκοσλαβίας το 1974 αναγνώρισε τους μουσουλμάνους Βόσνιους ως άλλη μία εθνότητα της Γιουγκοσλαβίας. Η απογραφή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 1991 κατέγραψε (43.47% μουσουλμάνους, 31.21% Σέρβους, 17.38% Κροάτες, 5.54% λοιπούς Γιουγκοσλάβους κ.ά.

(Ταξίδι στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 10’ λεπτών): “3 εθνότητες Βόσνιοι-Σέρβοι-Κροάτες”, “Μουσουλμάνοι & Χριστιανοί”, Πόλη Μόσταρ – η “Γέφυρα” που ενώνει, Νότια Βοσνία-Μόσταρ Πόλεμος Κροατών-Μουσουλμάνων, Σεράγεβο, Η πολιορκία του Σεράγεβο: Σερβο-βόσνιοι-Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, Το Τούνελ του Σεράγεβο, Μια χώρα γεμάτη νεκροταφεία

Οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στη χώρα έγιναν το Δεκέμβριο του 1990. Το 1991 οι Σέρβοι της Βοσνίας, επειδή η κροατική και η μουσουλμανική πλευρά προσπαθούσαν να περάσουν ένα ψήφισμα που θα ακύρωνε τους νόμους της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας, εγκατέλειψαν το βοσνιακό κοινοβούλιο και ίδρυσαν το Κοινοβούλιο των Σέρβων της Βοσνίας. Η ένταση κλιμακώνεται, αρχίζουν οι πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Βόσνιων-Σέρβων-Κροατών και άλλων εμπλεκομένων, η πολιορκία του Σεράγεβο. Οι συγκρούσεις θα κορυφωθούν τον Ιούλιο του 1995 με τη σφαγή/γενοκτονία της Σρεντένιτσας όπου εκτελέστηκαν περίπου 7.500 άνθρωποι και θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους. Συμμετείχαν και Έλληνες εθνικιστές οι οποίοι έκαναν έπαρση της ελληνικής σημαίας στη Σρεντένιτσα, από τον Ιούλιο του 2006 με εντολή του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης Α. Παπαληγούρα βρίσκεται υπό εξέλιξη εισαγγελική έρευνα (Εφημερίδα το Βήμα 2010-07-10). Στις 28 Αυγούστου 1995 μια έκρηξη στο Σεράγεβο σκότωσε 37 άτομα, παρόλο που ήταν αμφιλεγόμενο για το ποιός προκάλεσε την έκρηξη, ξεκίνησε ένας σφοδρός βομβαρδισμός των σερβοβοσνιακών θέσεων στους λόφους του Σεράγεβο από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις τερματίστηκαν το Δεκέμβριο του 1995. Η Συμφωνία του Ντέιτον που υπογράφηκε από τους Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς (Σερβία, εκπροσωπώντας τους Σερβοβόσνιους επειδή ο Κάραζιτς διώκοντας για εγκλήματα πολέμου), Άλια Ιζετμπέκοβιτς (Βοσνία-Ερζεγοβίνη) και Φράνιο Τούτζμαν (Κροατία) προσδιόρισε το διαχωρισμό της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης: το 51% ως Κροατο-Μουσουλμανικός τομέας και στο τομέα της Σερβικής Δημοκρατίας το υπόλοιπο 49% της χώρας. Σε κανένα άλλο μέρος που επισκεφτήκαμε δεν είδαμε τόσα πολλά νεκροταφεία, αλλά η χώρα με σύμβολο την ανακατασκευασμένη γέφυρα του Μόσταρ που πάντα ένωνε τους λαούς, προσπαθεί να κάνει βήματα μπροστά.

118. Ταξίδι στο Μαυροβούνιο, ευρωπαϊκά δίκτυα διασχίζουν το μαύρο βουνό!

Βαλκάνια! Μετά την Ελλάδα το 1981, τη Σλοβενία το 2004, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία το 2007, την Κροατία το 2013, μένουν άλλες έξι χώρες στα Βαλκάνια που δεν έχουν ακόμη ενταχθεί στην ΕΕ: η ΠΓΔΜ, η Σερβία, η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κόσσοβο και το ανεξάρτητο από το 2006 κράτος του Μαυροβούνιου. Το 43% των κατοίκων είναι Μαυροβούνιοι, το 32% Σέρβοι, το 8% Βόσνιοι, το 5% Αλβανοί (5%). Πρωτεύουσα είναι η Ποντγκόριτσα δηλαδή η πόλη «κάτω από το Γκόριτσα/βουνό». Η περιοχή του Μαυροβούνιου αποτέλεσε μέρος μιας ρωμαϊκής επαρχίας. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους θα ονομαστεί Διόκλεια ενώ οι Σέρβοι θα εγκατασταθούν στην περιοχή τον 7ο αιώνα. Από τον 11ο αιώνα αρχίζει η ακμή με εδαφική επέκταση και την αναγνώριση αρχιεπισκοπής. Η γεωγραφική απομόνωση και το ορεινό ανάγλυφό ήταν οι δύο κύριες αιτίες για την αδυναμία επιβολής άμεσου ελέγχου εκ μέρους της Οθωμανικής εξουσίας. Με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας στο Μαυροβούνιο κατασκευάζονται νέα οδικά ευρωπαϊκά δίκτυα που θα τερματίσουν την απομόνωσή του.

(Ταξίδι στο Μαυροβούνιο, Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 5’ λεπτών): Διασχίζοντας το Φαράγγι Morača με το τρένο, Cetinje από τον κομμουνισμό στο Ροκ εντ ρολ, Budva – Το Νησί του Αγίου Στεφάνου, Κότορ μια εγκατάσταση των Ελλήνων (3ο αι. π.Χ.)

Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αυστηρά καθορισμένο. Το αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων περιλαμβάνει τη διδασκαλία της ιστορίας και του πολιτισμού όλων των εθνοτικών ομάδων. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι η σερβική γλώσσα και η αλβανική όπου υπάρχει σημαντική παρουσία Αλβανών μαθητών. Το Δεκέμβριο του 2008 το Υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι στα πλαίσια της μεταρρύθμισης στην εκπαίδευση, από το 2009 όλα τα σχολικά βιβλία συμπεριλαμβανομένων των λεξικών και της γραμματικής, θα εκδίδονται στη μαυροβουνιακή γλώσσα.