ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 79-80. Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ και στη Νότια Κορέα

ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 79-80. Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ και στη Νότια Κορέα

Στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ έχουν την προνοητικότητα και τη σοφία με την καθολική απαγόρευση της ανθρώπινης πρόσβασης, να προστατέψουν από τις αξίες και την ηθική του πολιτισμού μας τις τροπικές ζούγκλες του Ulu Temburong (βλ. βίντεο). Στη Νότια Κορέα οι επιδόσεις των 15χρονων μαθητών στα Μαθηματικά, στην Ανάγνωση και στις Φυσικές Επιστήμες βρίσκονται στην πρώτη πεντάδα της παγκόσμιας κατάταξης (Έκθεση PISA 2012, Programme for International Student Assessment). Όμως δυο Κορεάτες εκπαιδευτικοί, ο Δρ Sogoo Kai και η Δρ Jinny Mid, περιγράφουν την άλλη όψη αυτών των επιδόσεων: αυστηρότητα, τιμωρία, ακαμψία, ιεραρχία, εξετάσεις, ανελέητος ανταγωνισμός μέσα στην τάξη, περιορισμός του σώματος, του συναισθήματος, των σχέσεων και πολλές αυτοκτονίες. Ακόμη, μορφοποιείται η ιδεολογία «minjung», δηλαδή μαζικότητα και ομοιομορφία στην εκπαίδευση που εκδηλώνεται με λαϊκισμό, εθνικισμό και ξενοφοβία.

79. Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ, καμία πρόσβαση στον άνθρωπο στο Ulu Temburong

Από το 1929 το Σουλτανάτο Negara Μπρουνέι Νταρουσάλαμ, «ο Οίκος της Ειρήνης», διαθέτει κάποιες από τις πλουσιότερες πετρελαιοπηγές στη νοτιανατολική Ασία. Ο σουλτάνος του Μπρουνέι μέχρι πρόσφατα ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, προτού τον ξεπεράσει ο Μπιλ Γκέιτς της Microsoft. Η οικογένειά του, η πλουσιότερη στον κόσμο, διαχειρίζεται μια περιουσία σαράντα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο σουλτάνος ζει σε ένα σπίτι 1.788 δωματίων, με 2.000 τηλεφωνικές συσκευές, είδη υγιεινής καλυμμένα με χρυσό και στους τοίχους είναι κρεμασμένοι πίνακες των Γκογκέν, Μονέ και Βαν Γκονγκ. Την ημέρα των γενεθλίων του σουλτάνου το εργατικό δυναμικό παίρνει αύξηση. Αυτά συμβαίνουν στα μέρη όπου οι έννοιες «κράτος» και «οικογένεια» ταυτίζονται, και δεν είναι λίγα αυτά τα μέρη στον κόσμο. Συνηθίζουμε στα ταξίδια μας να βγάζουμε φωτογραφίες τις φαβέλες, τις τρώγλες και τα χαμόσπιτα, λες και αυτές οι παράγκες είναι το πρόβλημα. Έχουμε την εντύπωση ότι στις φωτογραφίες θα έπρεπε να «εκθέτουμε» τα πλουσιόσπιτα, εκεί βρίσκεται το πρόβλημα. Το 0.7% του παγκόσμιου πληθυσμού ελέγχει το 41% του παγκόσμιου πλούτου, στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης οι ανισότητες έχουν αυξηθεί.

«Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ 2 μικρές ιστορίες, Βίντεο διάρκειας 15’ λεπτών: α. Εθνικός Δρυμός Ulu Temburong, “Καμία πρόσβαση στον άνθρωπο”, β. Η πρωτεύουσα Μπαντάρ Σερί Μπεγκαβάν, “Kampung Ayer το πλωτό χωριό των 20.000 κατοίκων” (Μουσική Μιχάλης Ανδριτσόπουλος)

Σε αντίθεση με τη χαλαρότητα και το χαμόγελο του Βούδα στις άλλες χώρες της νοτιανατολικής Ασίας, στο Μπρουνέι υπάρχει η ατμόσφαιρα της ισλαμικής αυστηρότητας. Όμως η αυστηρότητα χάνεται στα ποτάμια και στα δάση της διαδρομής στα όρια της απαγορευμένης στον άνθρωπο περιοχής, Ulu Temburong. Εδώ βρίσκεται η καρδιά του τροπικού δάσους. Εκτός από την τετράωρη σπάνια διαδρομή κυρίως με τα αβαθή κανό temuai, μόνο ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο του τροπικού δάσους είναι προσβάσιμο στους επισκέπτες, «ώστε να προστατευτεί για τις μελλοντικές γενεές, το υπόλοιπο δάσος είναι off–limits to Homo Sapiens». Τα μηνύματα, οι ήχοι, οι φωτοσκιές του δάσους φτάνουν ελεύθερα σε αυτούς που θα τα αναζητήσουν.

«Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ, Φωτογραφίες διάρκειας 5’ λεπτών): Εθνικός Δρυμός Ulu Temburong, “Καμία πρόσβαση στον άνθρωπο”, Η πρωτεύουσα Μπαντάρ Σερί Μπεγκαβάν, “Στο πλωτό χωριό των 20.000 κατοίκων”

Η εκπαίδευση στο σουλτανάτο βασίζεται στην ισλαμική θρησκευτική παράδοση. Οι παροχές εκπαίδευσης είναι πλουσιοπάροχες, αρκεί να μην ενοχλούν την παραδοσιακή κοινωνική ιεραρχία.

80. Ταξίδι στη Νότια Κορέα, όταν ο τρόπος ζωής αλλάζει πιο γρήγορα από τη σκέψη!

«Όταν καλλιεργείται η προσωπική ζωή, οργανώνεται η οικογένεια. Όταν οργανώνεται η οικογένεια, το κράτος θα είναι σε τάξη, και όταν το κράτος θα είναι σε τάξη, θα υπάρχει ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Από τον Υιό του θεού ως τους κοινούς ανθρώπους, όλοι πρέπει να θεωρούν την προσωπική καλλιέργεια ως τον θεμέλιο λίθο» (Κομφούκιος, 551-479 π.Χ.).

Συνέντευξη με το Δρ Sogoo Kai, καθηγητή στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σεούλ

Πολλές χώρες της Ασίας είναι πυκνοκατοικημένες.

«Annyong haseyo;» «Είστε σε ειρήνη;»… Ναι, οι περισσότερες ασιατικές χώρες είναι πολύ πυκνοκατοικημένες. Στην Νότια Κορέα ζούμε πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι [σε μια έκταση όση είναι το 75% της έκτασης της Ελλάδας]. Το σχήμα της Κορέας μοιάζει με μια τίγρη και τα δυο τρίτα καλύπτονται με βουνά. Οι Κορεάτες είμαστε φιλικοί άνθρωποι, μας αρέσει να τραγουδάμε και να απολαμβάνουμε τη ζωή. Παραδοσιακά έχουμε το δικό μας ημερολόγιο, στην Ευρώπη το ημερολόγιο αρχίζει με τη γέννηση του Χριστού, στην Κορέα ξεκινά με την γέννηση του «εγγονού του παραδείσου» του Tan-Gun (2333 π.Χ.). Ο μύθος αναφέρει ότι τα ζώα αρκούδα και τίγρης ζήτησαν να γίνουν άνθρωποι. Ο θεός τους ζήτησε να είναι υπομονετικά περιμένοντας εκατό χρόνια μέσα σε μια σπηλιά. Στο τέλος μόνο η αρκούδα κατάφερε να γίνει άνθρωπος, η «Ουνιά». «Ουν» σημαίνει αρκούδα και «Νια» γυναίκα, δηλαδή η «γυναίκα-αρκούδα». Ο γιος του θεού Han-Oun έκανε ένα γιο μαζί της, το παιδί αυτό ήταν ο Tan-Gun που ίδρυσε το πρώτο κορεάτικο βασίλειο. Σε όλους τους λαούς συναντάς θρησκευτικούς κοσμογονικούς μύθους. Εγώ είμαι χριστιανός υπάρχουν και βουδιστές, πολλοί ακολουθούν τον κομφουκιανισμό, που για μένα ως θεολόγος δεν είναι θρήσκευμα αλλά φιλοσοφικό και πολιτικό σύστημα.

Τον 4ο αιώνα μ.Χ. στην περιοχή υπήρχαν τρία βασίλεια τα οποία ενώθηκαν με το όνομα «Κοριά», αργότερα οι χριστιανοί χρησιμοποίησαν το όνομα «Κορέα». Κυρίαρχο ρόλο για πέντε αιώνες είχε η δυναστεία Joseon (1392- 1897) αφήνοντας πίσω της σημαντικά μνημεία όπως είναι τα «Πέντε Μεγάλα Παλάτια» (βλ. βίντεο). Είναι τραγικό όταν η ιστορία επαναλαμβάνεται. Δυστυχώς σήμερα δυο χιλιάδες χρόνια μετά έχουμε ξανα-διαιρεθεί στη Νότια και στη Βόρεια Κορέα.

Όταν έφτασαν οι Ευρωπαίοι στην Ασία η Κορέα έγινε αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στην Ιαπωνία και στη Ρωσία. Η Ιαπωνία την περίοδο 1904-1905 κατέκτησε την Κορέα και η γιαπωνέζικη κατοχή διήρκησε ως το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Οι Ιάπωνες ηττήθηκαν από την Ρωσία και τις Η.Π.Α. με τις πυρηνικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Η Κορέα ήταν το θύμα του «ψυχρού πολέμου». Το 1950 αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος και τελειώνει το 1953, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουμε υπογράψει συνθηκολόγηση. Αντίθετα επισημοποιήθηκε η διάσπαση με τη δημιουργία της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Βόρειας Κορέας» και τη «Δημοκρατία της Νότιας Κορέας». Είναι μια τραγική ιστορία, εκατομμύρια άνθρωποι μένουν για πενήντα χρόνια μακριά από τις οικογένειές τους. Οι προσπάθειες για την επανένωση, όπως συνέβη στη Γερμανία, δεν έχουν καρποφορήσει. Ήταν ένας ανώφελος πόλεμος, όπως είναι όλοι οι πόλεμοι, μετά από τρία χρόνια εχθροπραξιών κατέληξε στο ίδιο σημείο όπου είχε αρχίσει, χωρίς νικητές. Είπαν ότι αυτός «ο Ξεχασμένος Πόλεμος, έγινε στο πιο ακατάλληλο μέρος, την πιο ακατάλληλη στιγμή, με τον πιο ακατάλληλο αντίπαλο…».

«Ταξίδι στη Νότια Κορέα, 3 μικρές ιστορίες, Βίντεο διάρκειας 11’ λεπτών): α. Σεούλ, Τα “Πέντε Μεγάλα Παλάτια” της δυναστείας Joseon (1392- 1897), Deoksugung Palace, Gyeongbokgung Palace, Μουσείο της Παράδοσης/Φολκ, Μνημείο Πολέμου της Κορέας (1950-1953), β. Bulguksa & Seokguram Grotto στο βουνό Tohamsan, Ένα κορεάτικο δημοτικό σχολείο, Ο Ναός Hwaeomsa, γ. Το παλάτι Changdeokgung και ο “Μυστικός Κήπος Biwon”, Οι ρυθμοί των εποχών

Στη νεότερη ιστορία μας, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, υπήρξε αλματώδη ανάπτυξη, η χώρα ξαναχτίστηκε. Οι άνθρωποι δούλεψαν σκληρά και υπάρχει υψηλό βιοτικό επίπεδο, ανεπτυγμένη βιομηχανία, νέες τεχνολογίες, ευρυζωνικά δίκτυα. Όμως ενώ άλλαξε ο τρόπος ζωής η σκέψη μας δεν είχε χρόνο να προσαρμοστεί. Όλα έγιναν τόσο γρήγορα στην οικονομία, η σκέψη όμως χρειάζεται αιώνες για να αλλάξει. Ακόμη θυμόμαστε τις συλλογικές οικογενειακές παραδόσεις, πριν τριάντα οικογένειας εργάζονταν μαζί και αποτελούσαν μια ευρύτερη οικογένεια με το ίδιο επίθετο, π.χ. Beck. Με την εκβιομηχάνιση η εκτεταμένη οικογένεια διαλύθηκε, τα παιδιά έφυγαν για να δουλέψουν στις πόλεις. Μέσα στις νέες συνθήκες η πυρηνική οικογένεια προσπαθεί να βρεθεί σε ετήσιες γιορτές. Πρακτικά είναι δύσκολο γιατί σήμερα η πρώτη αξία είναι τα χρήματα, παλιότερα είχαμε την αξία «Υο» προς τους γονείς. Οι γονείς λάμβαναν τον απόλυτο σεβασμό και την υπακοή μας. Σύμφωνα με τον Κομφούκιο όταν τα παιδιά ήταν μακριά έστελναν ακόμη και τα κομμένα τους νύχια στους γονείς τους. Πίστευαν ότι το σώμα τους ανήκε στους γονείς τους, αυτές ήταν οι κομφουκιανικές αρχές. Η παράδοση ανέπτυξε πολλές αξιόλογες κατασκευές, όπως το σύστημα θέρμανσης κάτω από το πάτωμα και έτσι μπορούσαν να περπατούν μέσα στο σπίτι με γυμνά πόδια [Το «υπόκαυστο ενδοδαπέδιο» σύστημα θέρμανσης συναντιέται και στην αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Ισραήλ κτλ.]. Με το παραδοσιακό χαρτί «hanji» κάλυπταν τα παράθυρα και τις πόρτες, αυτό το σύστημα βοηθούσε στον εξαερισμό αλλά και στη διατήρηση της θερμοκρασίας τις κρύες ημέρες.

Πώς η ιστορία και ο πολιτισμός επηρεάζει την εκπαίδευσή σας;

Το παλιό παραδοσιακό σύστημα ελέγχονταν από τη θρησκεία και μια περιορισμένη άρχουσα τάξη. Σήμερα η εκπαίδευση αν και άνιση αποτελεί ένα μέσο επιτυχίας για τους πολλούς. Στην παράδοση της ενότητας της οικογένειας βασίζεται και η σημερινή προσπάθεια των γονέων να επενδύσουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους, είναι μια οικογενειακή επένδυση. Στη Νότια Κορέα από το 1969 και μετά έγιναν μεγάλες εκπαιδευτικές επενδύσεις και έτσι όλοι τελειώνουν την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Το πρόβλημα είναι ότι αντιγράψαμε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, βιαστήκαμε και χάσαμε την ψυχή μας. Έχουμε λίγο χρόνο για να σκεφτούμε τον εαυτό μας. Οι παλιές δυναστείες μεταμορφώθηκαν σε μια άρχουσα τάξη που σχεδιάζει παρόμοια εκπαίδευση στον κόσμο, και αυτή η εκπαίδευση μας «τοποθετεί» στο κοινωνικό πλαίσιο. Χρειαζόμαστε να ασχοληθούμε περισσότερο με το δικό μας πολιτισμό, να ξαναδείξουμε εκείνες τις πολιτισμικές ρίζες που μας κάνουν Κορεάτες, αλλιώς δεν είμαστε Κορεάτες, αλλά κάτι άλλο, δεν ξέρω τι είναι αυτό.

Κάθε πέντε χρόνια έχουμε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, με τη φιλελεύθερη μεταρρύθμιση του 1997 το επίκεντρο της «παιδαγωγικής» προσέγγισης είναι το παιδί. Όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική, δεν εξηγείται αλλιώς η διάκριση που ακολουθεί στις πανεπιστημιακές εξετάσεις που είναι ο προθάλαμος των «κοινωνιών των διπλωμάτων». Η έμφαση στο παιδί σημαίνει έμφαση στο «άτομο» της αυριανής αγοράς. Όμως το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τα σχολεία μας δέχονται έντονη κριτική για την παραμέληση της σωματικής αγωγής των μαθητών (physical education) λόγω του υπερανταγωνισμού μέσα στην τάξη, την απαγόρευση των σχέσεων μεταξύ των μαθητών στο 80% των σχολείων, την εξαντλητική εργασία στο σπίτι και τον ανελέητο ανταγωνισμό που απειλεί τα συναισθήματα και την υγεία των παιδιών. Η έρευνα δείχνει και περιορισμό των εκπαιδευτικών μέσα στην τάξη τους από το αυστηρό σύστημα αξιολόγησης.

Σπούδασες και στην Ευρώπη συνάντησες διαφορές;

Τα εκπαιδευτικά συστήματα είναι παρόμοια αλλά οι άνθρωποι διαφορετικοί. Η Κορέα έχει δυο ζώα-σύμβολα, την αρκούδα, σύμβολο της υπομονής και της καρτερικότητας, και την τίγρη, σύμβολο της τόλμης και της ζωντάνιας αλλά όχι της επιθετικότητας. Ανησυχώ. Βλέπεις τι γίνεται στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική. Ποια είναι η ηθική αυτών που έχουν την εξουσία, η αδικία περιφέρεται ανάμεσα μας. Ο 20ος αιώνας είναι ο «αιώνας της αδικίας». Χρειαζόμαστε τον άνθρωπο αλλά οι κυβερνήσεις μας σκοτώνουν. Στη χώρα μου υπάρχει έντονη δραστηριότητα από μη κυβερνητικούς οργανισμούς ενάντια στον πόλεμο και την πείνα. Χρειάζεται να έρθουμε πιο κοντά, να ανταλλάξουμε πολιτισμικά αγαθά, αξίες. Η γλώσσα είναι ένα πρόβλημα αλλά οι ξένες γλώσσες διδάσκονται.

Συνέντευξη με την εκπαιδευτικό, Δρ Jinny Mid Si 

Το 2000 ο πρωθυπουργός της Νότιας Κορέας, Kim Dae Jung, πήρε το Νόμπελ ειρήνης.

Ναι, για την προώθηση της ειρήνης στην ταραγμένη περιοχή μας. Όμως ο θάνατος του προέδρου της Βόρειας Κορέας, Kim LL-sang και η ανάδυση του θέματος του πυρηνικού οπλοστασίου, ματαίωσαν τις διαπραγματεύσεις. Η σημερινή Κορέα είναι μια λυπηρή ιστορία. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι Αμερικανοί «προστάτευαν» τη Νότια Κορέα και οι Ρώσοι τη Βόρεια Κορέα για την υποτιθέμενη παράδοση των Γιαπωνέζων στρατιωτών και τη μετάβαση προς την ελευθερία. Για τους Αμερικανούς ελευθερία σήμαινε φιλελευθερισμός, για τους Ρώσους ελευθερία σήμαινε κομμουνισμός. Η χώρα μου θυσιάστηκε στα συμφέροντα του Σοβιέτ και της Αμερικής αλλά είχε κατακτηθεί από τους Κινέζους, τους Ευρωπαίους και τους Ιάπωνες. Η γιαγιά μου μιλάει ακόμη τα γιαπωνέζικα γιατί οι Ιάπωνες στα τριανταπέντε χρόνια της κατοχής τους έλεγξαν τα σχολεία μας ώστε να αλλάξουν τον πολιτισμό μας. Μετά τους Γιαπωνέζους «κατακτηθήκαμε» από τους Αμερικάνους, από τις αμερικάνικες εταιρίες του φαγητού, της διασκέδασης, της μουσικής και της εκπαίδευσης.

Τι ξεχωρίζεις στο νότιο-κορεάτικο εκπαιδευτικό σύστημα;

Τα τεράστια ποσά που ξοδεύουν οι γονείς στην εκπαίδευση των παιδιών τους και η αυστηρότητα. Πολλοί μαθητές πάνε στο σχολείο στις επτά το πρωί και επιστρέφουν στο σπίτι στις δέκα το βράδυ, μόνο έτσι μπορούν να μπουν στο πανεπιστήμιο. Η εκπαίδευση στη Νότια Κορέα είναι αυστηρή, πολλοί εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν ακόμη και το ραβδί για να τιμωρήσουν τους μαθητές. Κάποιες φορές μερικοί μαθητές χτυπήθηκαν άσχημα και οι γονείς διαμαρτυρήθηκαν όμως οι εκπαιδευτικοί ακόμα χρησιμοποιούν το ραβδί. Η εκπαίδευσή μας θεωρεί τις κομφουκιανικές αρετές της «σοφίας, της αγαθότητας, της αφοσίωσης, του σεβασμού και της ανδρείας», οδηγούς στην επιτυχία και στη δύναμη. Αυτό προϋποθέτει την αφοσίωση, για άλλους την υποταγή, στους γονείς, στις αρχές… και στην οικονομία. Η εκπαίδευση της χώρας μου έχει εξαιρετικά υψηλές επιδόσεις και μορφώνει εξειδικευμένους τεχνικούς, τεχνοκράτες, στρατηγικούς σχεδιαστές που οδήγησαν στην επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, το εκπαιδευτικό μας σύστημα επικρίνεται για την άκαμπτη ιεραρχική δομή που οδηγεί στη μείωση της καινοτομίας και για τον «έντονα ανταγωνιστικό» χαρακτήρα στον οποίο αποδίδεται ένα υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών. Επίσης έχουν αρχίσει να εμφανίζονται τα συμπτώματα της ιδεολογίας «minjung» δηλαδή της «ομοιόμορφης μάζας» που εκδηλώνεται με λαϊκισμό, εθνικισμό και ξενοφοβία.

Στην Ελλάδα εισάγουμε πολλά προϊόντα από τη Νότια Κορέα…

Οι εργάτες και οι εταιρίες παράγουν ασταμάτητα. Υπάρχουν πολλές πολυεθνικές εταιρίες που επενδύουν κεφάλαια στη χώρα μου. Υπάρχει ανταγωνισμός με τη γιαπωνέζικη αγορά, πλήθος προϊόντων έχουν κατακλύσει τον κόσμο. Μαζί με την οικονομία αυξήθηκαν και τα κοινωνικά και εκπαιδευτικά προβλήματα. Οι συνθήκες αλλάζουν ασταμάτητα και οι Κορεάτες πρέπει να προσαρμοζόμαστε. Οι μαθητές δουλεύουν πολύ σκληρά και δεν ξέρουν πως να κάνουν ένα φίλο, γίνονται καλοί εργάτες αλλά χωρίς φίλους. Το συναισθηματικό κόστος είναι τεράστιο. Τώρα το Υπουργείο Παιδείας προσπαθεί να «διδάξει» τη συναισθηματική ανάπτυξη, αλλά οι μαθητές πάντα φοιτούν σε ανταγωνιστικά σχολεία και αντιμετωπίζουν τις δύσκολες εξετάσεις. Εμείς οι εκπαιδευτικοί δουλεύουμε όλο και περισσότερο αλλά και η δουλειά μας γίνεται όλο και πιο απαιτητική.