ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 40-41. Ταξίδι στη Ζάμπια και στην Αγκόλα

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Από τη Ζάμπια η εκπαιδευτικός στο Αμερικάνικο Διεθνές Σχολείο στην πρωτεύουσα Λουσάκα, Kate Fafula Luaba, επιλέγει να μας μιλήσει σε πρώτο πρόσωπο. Μας αφηγείται τις εμπειρίες της ως μαθήτρια και τον τρόπο με τον οποίο οι αλλαγές που συνέβησαν στην οικογένειά της είχαν δραστικό αντίκτυπο στην εκπαίδευσή της. Αργότερα ως εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής μας περιγράφει την αλλαγή του αναλυτικού προγράμματος ως αποτέλεσμα των επιδόσεων των αθλητών και των αθλητριών της χώρας της. Στο πρόσωπο της αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε τη χώρα της. Η περιδιάβαση μας στη Ζάμπια και στην Αγκόλα ολοκληρώνεται με τρία ενσωματωμένα φιλμ μέσα στο κείμενο με επιμελημένα βίντεο και φωτογραφίες, όπου μεταξύ άλλων μπορείτε να δείτε να ξεπροβάλουν τα Εθνικά Πάρκα Luangwa και Coutada Publica do Luiana, το χωριό Mukuni και από πολύ κοντά οι καταρράκτες Βικτώρια από την πλευρά της Ζάμπιας.

40. Ταξίδι στη Ζάμπια, Εθνικό πάρκο Luangwa, το χωριό Mukuni και οι καταρράκτες Βικτώρια

Η περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ζάμπια ήταν γνωστή ως Βόρεια Ροδεσία από το 1911. Μετονομάστηκε σε Ζάμπια με την ανεξαρτησία της, το 1964. Το νέο όνομα της Ζάμπια προήλθε από την ποταμό Ζαμβέζη, που πιθανότητα σημαίνει «ποταμός του Θεού». Σχεδόν όλα τα παιδιά φοιτούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση αλλά μόνο το ένα τέταρτο απ’ αυτά συνεχίζει στη δευτεροβάθμια.

Συνέντευξη με την Kate Kafula Luaba, εκπαιδευτικός στο Διεθνές Αμερικάνικο Σχολείο της Λουσάκα

Το όνομά μου είναι Kate Kafula Luaba. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην πρωτεύουσα της Ζάμπιας, τη Λουσάκα, σε μια οικογένεια 5 ατόμων με τρία αγόρια και δυο κορίτσια. Και οι δύο γονείς μου είναι από τη φυλή Bemba που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η Ζάμπια έχει μια πλούσια κουλτούρα μια και είναι μια χώρα που έχει πολιτισμική κληρονομιά από 72 φυλές. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου μας αγκάλιαζε με ορισμένους τρόπους ο πολιτισμός των Bemba, αλλά όχι αυστηρά, η οικογένεια μου ήταν πιο φιλελεύθερη.

Θα ήθελα να συνεχίσω την αφήγησή μου μιλώντας για την παιδεία και την εκπαίδευση μου, ως Αφρικανή. Και οι δύο γονείς μου ήταν μορφωμένοι. Η μητέρα μου είναι δασκάλα στο επάγγελμα ή θα έλεγα είναι από «κλήση» δασκάλα. Κατέχει πτυχίο στην Εκπαίδευση από το Πανεπιστήμιο της Ζάμπιας, και ο πατέρας μου, ο οποίος είναι νεκρός ήταν πολιτικός μηχανικός. Όμως είχε το προνόμιο να κάνει σπουδές στην Ευρώπη στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Η απόκτηση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τους γονείς μου είχε πολύ μεγάλη σημασία μέσα στην οικογένειά μου, για όλους μας και για μένα την ίδια. Έχοντας γονείς οι οποίοι ήταν μορφωμένοι αυτό είχε θετική επίδραση στην ζωή μου στο ότι ήμουν σε θέση ως παιδί να έχω πρόσβαση σε ορισμένα εκπαιδευτικά προνόμια όπως ήταν η παρακολούθηση καλών σχολείων.

«Ταξίδι στη Zάμπια» Βίντεο διάρκειας 6’ λεπτών, Οι «καταρράκτες της Βικτώρια» ή αλλιώς “Ο Καπνός που Βροντά”, Ο Ποταμός Luangwa

Δυστυχώς οι προκλήσεις για την εκπαίδευση μου άρχισαν όταν ο πατέρας μου έχασε τη δουλειά του, τότε ήμουν μαθήτρια μόνο στην τέταρτη τάξη. Αυτό οδήγησε σε αγώνες για την πληρωμή των διδάκτρων μου, τη μεταφορά προς και από το σχολείο που ήταν αρκετά μακριά από το σπίτι, την έλλειψη τροφίμων κατά τη φοίτηση στο σχολείο. Οι προκλήσεις αυτές άρχισαν να επηρεάζουν την απόδοσή μου στο σχολείο σωματικά και συναισθηματικά. Για παράδειγμα, μπορούσαν να μου ζητήσουν να εγκαταλείψω την αίθουσα της τάξης και να πάω στο σπίτι μου λόγω απλήρωτων διδάκτρων.

Οι δυσκολίες που είχα για την παρακολούθηση του σχολείου επιδεινώθηκαν όταν ο πατέρας μου πέθανε μετά το πρώτο έτος μου στο γυμνάσιο. Έγινε ακόμη πιο δύσκολο για τη μητέρα μου για να μας παρέχει τα αναγκαία για το σχολείο. Μερικές φορές τα μέλη της οικογένειας μου, όπως οι θείοι και οι θείες κλπ. πρότειναν στη μητέρα μου να συνεχίσει στο σχολείο μόνο η αδελφή μου και εγώ να εγκατέλειπα. Καθημερινά χρειαζόταν εγώ και η μικρότερη αδελφή μου να περιμένουμε στην άκρη του δρόμου μήπως και περάσει κανείς καλός Σαμαρείτης να μας πάρει στο δρόμο για το σχολείο μας, και αν αυτό δεν λειτουργούσε έπρεπε να περπατήσουμε. Εκείνες τις δύσκολες ημέρες αντιμετωπίζαμε πολλές δυσκολίες, ακόμη και τραυματικές εμπειρίες που μερικές φορές έθεσαν σε κίνδυνο την ίδια μας τη ζωή. Παρόλα αυτά, μείναμε συγκεντρωμένες και ήταν σαφές ότι θα έπρεπε να ολοκληρώσουμε τη φοίτηση μας στο σχολείο ενάντια σε όλες τις αντιξοότητες.

Δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατάφερα να κερδίσω μια θέση για φοίτηση στο Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Τουρισμού και Ξενοδοχείων, από όπου έλαβα ένα πιστοποιητικό μόρφωσης για τις Υπηρεσίες Τροφίμων και Ποτών. Ακόμη και τότε ήταν πραγματικά δύσκολο να παρακολουθήσω επιτυχώς τα μαθήματα, αλλά με τη χάρη του Θεού έγινα πτυχιούχος στο τέλος του προγράμματος. Την επόμενη χρονιά, ήταν η χρονιά που η μητέρα μου πήρε μια νέα θέση για να γίνει Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Εκπαίδευσης του Nkrumah, και η θέση αυτή σήμαινε ότι μπορούσα να αποκτήσω ελεύθερη πρόσβαση φοίτησης στο πανεπιστήμιο λόγω του ότι ήμουν παιδί μιας ακαδημαϊκού. Δύο χρόνια αργότερα απέκτησα το δίπλωμα Αγγλικής και Φυσικής Αγωγής για την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Με την απόκτηση του πτυχίου μου άρχισα να εργάζομαι σε ένα ιδιωτικό σχολείο. Ένας από τους κύριους λόγους για την επιλογή μου να εργαστώ στον ιδιωτικό τομέα, ήταν και είναι το πάθος μου για τη εκπαίδευση της Φυσικής Αγωγής, σε αντίθεση με το κρατικό σχολείο στο οποίο η διδασκαλία αυτού του μαθήματος κατά βάθος είχε παραμεληθεί, στα περισσότερα δημόσια σχολεία. Αυτή η παραμέληση μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς λόγους, κάποιοι πιστεύουν ότι δεν είναι σημαντικό και υποτιμούν τη σημασία του. Τα τελευταία χρόνια υπήρχε μια άποψη, όπου το βάρος δίνονταν στα υποτίθεται «βασικά» μαθήματα π.χ. στα Μαθηματικά, στα Αγγλικά, στις Επιστήμες. Αυτά θεωρούνταν πιο σημαντικά για την εκπαίδευση ενός παιδιού και η άσκηση και η άθληση του δεν είναι τόσο σημαντική. Ως εκ τούτου, όταν τα σχολεία λάμβαναν την επιχορήγηση από την κυβέρνηση, ο αθλητισμός δεν ήταν στις προτεραιότητες.

Ξαφνικά όμως αυτό άλλαξε πρόσφατα, υπήρξε ευαισθητοποίηση στην εκπαίδευση για τη σημασία του σχολικού αθλητισμού. Οι αθλητικές υποδομές άρχισαν να ανακαινίζονται, χτίστηκαν περισσότερα σχολεία. Αυτή η αλλαγή μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους λόγους, όπως τις πρόσφατες επιτυχίες των αθλητριών και αθλητών της Ζάμπιας στη διεθνή αθλητική σκηνή π.χ. η Esther Phiri έγινε πρωταθλήτρια στο Διεθνή Διαγωνισμό των Γυναικών (WIBA) και η πιο πρόσφατη ήταν πέρυσι, όταν η Εθνική Ομάδα Ποδόσφαιρου της Ζάμπιας κέρδισε το Κύπελλο Εθνών της Αφρικής. Αν και είμαι λυπημένη γιατί πριν από λίγες εβδομάδες η ομάδα μας αποκλείστηκε από το φετινό τουρνουά νωρίτερα από ό, τι περιμέναμε, πριν προλάβουμε να φωνάξουμε «γκολ». Με λίγα λόγια ο αθλητισμός έχει γίνει ένα σημαντικό μέρος της ανάπτυξης της Ζάμπια και αυτό είναι κάτι που μεταφέρεται και στα σχολεία μας.

Σήμερα εργάζομαι στο Διεθνές Αμερικάνικο Σχολείο (American International School) της Λουσάκα από το 2006. Πριν να πάρω τη δουλειά εκεί, εργαζόμουν τρία χρόνια σε ένα ιδιωτικό σχολείο. Οι προκλήσεις για τη διδασκαλία μου εκεί ήταν λίγο παρόμοιες με αυτές που αντιμετωπίζει το δημόσιο σύστημα ευρύτερα, δηλαδή η έλλειψη πόρων και η έμφαση που δίνονταν στον αθλητισμό. Η διαφορά όμως ήταν ότι το ιδιωτικό σχολείο που δίδασκα συμμετείχε με πολλά άλλα σχολεία σε αθλητικές εκδηλώσεις, επειδή το σχολείο ήταν μέλος του Συνδέσμου Ανεξάρτητων Σχολείων της Ζάμπια, Σύνδεσμος που τρέχει ένα πολύ δυνατό πρόγραμμα για τα σχολεία-μέλη του. Μια φορά είχα το προνόμιο να είναι ο πρόεδρος της εν λόγω ένωσης. Όμως προς το τέλος του τρίτου έτους στο ιδιωτικό σχολείο είχα αρχίσει να αισθάνομαι ότι δεν υπήρχε καμία πρόοδο όσον αφορά την επαγγελματική μου εξέλιξη. Ήμουν η μοναδική εξειδικευμένη εκπαιδευτικός Φυσική Αγωγής αλλά δεν είχα ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης ως αποτέλεσμα άρχισα να αισθάνομαι “στάσιμη”.

Η θέση στο διεθνές σχολείο ήρθε την κατάλληλη στιγμή. Τα χρόνια που είμαι στο Διεθνές Αμερικάνικο Σχολείο AISL είχα πολλές ευκαιρίες για να βελτιώσω περισσότερο τον εαυτό μου στο επάγγελμά μου. Περίπου τέσσερα χρόνια πριν με έστειλαν στη Λειψία της Γερμανίας για να μελετήσω την Αθλητική Επιστήμη και την Προπονητική του Βόλεϊ. Αυτή η εμπειρία ήταν πραγματικά διαφωτιστική για μένα.. Τώρα συνεχίζω να σπουδάζω για την απόκτηση πτυχίου Προσχολικής Αγωγής και θα το έχω ολοκληρώσει στο τέλος του τρέχοντος έτους.

«Ταξίδι στη Zάμπια», 197 Φωτογραφίες διάρκεια 10’ λεπτά): “Το Χωριό Mukuni” (προφορική παράδοση), “Το Οικοσύστημα στο Εθνικό Πάρκο Luangwa” (ελέφαντες, λιοντάρια, αντιλόπες κτλ.), “Μια πιο προσεκτική ματιά”, “Ο Καπνός που Βροντά”

Αν με ρωτάτε για τον ιό του HIV/AIDS, όπως και οπουδήποτε στον κόσμο, έχει αρνητικές συνέπειες στην εκπαίδευση των παιδιών στη Ζάμπια. Ήξερα την οικογένεια μιας γυναίκας της οποίας πέθαναν όλα τα παιδιά της και ζει μόνη τώρα με τα εγγόνια της. Ήμουν πραγματικά συγκινημένη από την κατάσταση της και προσπάθησαν να βοηθήσω στη σχολική φοίτηση ενός από τα εγγόνια της. Προσπάθησα να βοηθήσω αυτό το παιδί να έχει θετικά αποτελέσματα στο σχολείο και να μπορέσει να πάει στο Γυμνάσιο. Δυστυχώς όμως, το παιδί είχε συνηθίσει να είναι στο σπίτι του για τόσο πολύ καιρό και για τον ένα ή τον άλλο λόγο η οικογένεια του αποφάσισε, αν και το παιδί τα πήγαινε καλά στο σχολείο, να σταματήσει το σχολείο για να βοηθήσει τη γιαγιά του να συγκεντρώνει χρήματα ώστε να βοηθήσει να ταΐσει τα αδέλφια του. Ως εκπαιδευτικός έχω αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις, τόσο στην καριέρα μου αλλά και ως φοιτήτρια και μαθήτρια. Στο τέλος όμως η χαρά υπερτερεί. Τα χαμόγελα και οι αγκαλιές και η αγάπη που παίρνω από τα παιδιά είναι ανεκτίμητα.

40. Ταξίδι στην Αγκόλα, Εθνικό Πάρκο Coutada Publica do Luiana

Η ονομασία «Αγκόλα» προέρχεται από το πορτογαλικό όνομα «Βασίλειο της Αγκόλας» (Reino de Angola) και αυτό με τη σειρά του προήλθε από τον τίτλο «ngola» των βασιλέων περιοχής Ndongo. Η Αγκόλα υπήρξε για 500 χρόνια πορτογαλική αποικία. Περίπου τον 7ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν οι λαοί των Μπαντού. Οι Πορτογάλοι έφτασαν το 1483. Το 17ο αιώνα συγκρούστηκαν οι Πορτογάλοι με τους Ολλανδούς και ακολούθησαν εξεγέρσεις από τους αυτόχθονες. Η χώρα ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος στις 11 Νοεμβρίου του 1975, από το Λαϊκό Κίνημα Απελευθέρωσης της Αγκόλας (Movimiento Popular de Libertacao de Angola). Όμως τον Ιούλιο του  1975 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στις απελευθερωτικές οργανώσεις, από τη μια μεριά το Λαϊκό Κίνημα και από την άλλη το Εθνικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Αγκόλας (Frente Nacional de Libertacao de Angola). Στην περιοχή εισέβαλαν και τα στρατεύματα της Νότιας Αφρικής και σταδιακά αναμίχτηκαν η Κούβα και η Σοβιετική Ένωση. Ο δεύτερος αυτός πόλεμος λόγω της έντασης και της σφοδρότητας που τον χαρακτήριζε ονομάστηκε «Βιετνάμ της Αφρικής». Ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίστηκε χωρίς διακοπή μέχρι το τέλος του 2001.

Ο πολιτισμός της χώρας πηγάζει από πολλές παραδόσεις και κυρίως από την κεντροαφρικανική παράδοση των Μπαντού, την οποία μοιράζονται και οι γειτονικές χώρες. Οι λαοί που ζουν στην Αγκόλα είναι γενικά μητρογραμμικοί, οι εκτεταμένες οικογένειες είναι σημαντικές στην κοινωνική ζωή, πολλοί δηλώνουν πίστη σε προαποικιακούς βασιλιάδες ή πολεμάρχους, ενώ σε ολόκληρη τη χώρα υπάρχουν έντονα σημάδια από το προαποικιακό σύστημα δουλοκτησίας. Η πολυγαμία, η προγονολατρεία και η μαγγανεία αποτελούν πρακτικές που ακολουθούνται ακόμη και από πολλούς προσηλυτισμένους στον χριστιανισμό.

«Ταξίδι στην Αγκόλα», 80 Φωτογραφίες και Βίντεο διάρκεια 7 λεπτά): Σύνορα Ζάμπιας – Αγκόλας, Στο δρόμο για το Εθνικό Πάρκο Coutada Pública do Luiana, “Ανοίγοντας ένα νέο δρόμο”

Τα περισσότερα αποικιακά καθεστώτα, όπως και στην Αγκόλα, δεν εμπιστεύονταν ένα μορφωμένο «ιθαγενή» γιατί φοβούνται τις συνέπειες της μαζικής εκπαίδευσης. Μετά την ανεξαρτησία, την περίοδο μεταξύ 1976-1979, το Λαϊκό Κίνημα Απελευθέρωσης ενίσχυσε τη μαζική συμμετοχή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και ο αριθμός των μαθητών στα δημοτικά σχολεία τριπλασιάστηκε. Όμως κατά τη δεκαετία του 1980 με τον εμφύλιο ο αριθμός των μαθητών μειώθηκε κατά 50%, ενώ οι συνθήκες που επικρατούσαν στα σχολεία επιδεινώθηκαν δραματικά, καθώς σημειώθηκαν τεράστιες ελλείψεις σε διδακτικό προσωπικό και στα μέσα διδασκαλίας. Και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σημειώθηκαν αντίστοιχες ελλείψεις, οι περισσότερες πανεπιστημιακές σχολές παρέμειναν για μακρές χρονικές περιόδους κλειστές, μετά και από καταγγελίες για προπαγάνδα κατά του πολιτικού καθεστώτος. Εκτιμάται ότι η στρατολόγηση στα ένοπλα τμήματα του Λαϊκού Κινήματος Απελευθέρωσης και του Εθνικού Μετώπου είχαν μεγαλύτερη επίδραση από ότι το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, στην επέκταση της χρήσης της πορτογαλικής γλώσσας και στην απόκτηση τεχνικών γνώσεων. Πολλοί Αγκολέζοι έχουν εκπαιδευθεί στο εξωτερικό, κυρίως στην Κούβα και την πρώην Σοβιετική Ένωση.