ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 13-15. Ταξίδι στην Κολομβία, στο Σουρινάμ και στη Γαλλική Γουιάνα

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Αυτή η παρουσίαση είναι η τελευταία από την Νότια Αμερική, πριν προχωρήσουμε να ολοκληρώσουμε Το Ταξίδι στην ήπειρο της Αμερικής με κάποιες χώρες από την Καραϊβική, την Κεντρική και τη Βόρεια Αμερική. Από την Καρθαγένη της Κολομβίας η υποψήφια Διδάκτωρ Liliana Jaimes μας μιλάει για τους Προ-Κολομβιανούς πολιτισμούς, τη δραματική αύξηση της μετανάστευσης και της φτώχειας του πληθυσμού, όπως καταγράφει και η Διεθνής Αμνηστία, εξαιτίας των συνεχόμενων μαχών μεταξύ των guerrillas, των παραστρατιωτικών ομάδων και του στρατού, εκατό χρόνια βίας, «Εκατό Χρόνια Μοναξιάς», μας μιλάει για την πλούσια πολιτισμική και φυσική κληρονομιά και τις επιδράσεις του καθολικισμού στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, Φιλμ διάρκειας 22’ λεπτών. Η παρουσίαση ολοκληρώνεται με δυο Φιλμ διάρκειας 9’ και 11’ λεπτών αντίστοιχα, για τις απομακρυσμένες χώρες του Σουρινάμ και της Γαλλικής Γουιάνας αλλά με εκπλήξεις μέσα στα δάση όπως τον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Σταθμό Kourou και το Νησί του «Πεταλούδα» (ταινία «Papillon» 1973)!

12. ΤΑΞΙΔΙ στην Κολομβία, τη χώρα του καφέ και του Gabriel Garcia Markes!

«Ωστόσο, προτού να φτάσει στον τελευταίο στίχο είχε καταλάβει πως δεν θα έβγαινε ποτέ από εκείνο το δωμάτιο, γιατί η πόλη με τους καθρέπτες (ή με τους αντικατοπτρισμούς) ήταν προορισμένη να σαρωθεί από τον άνεμο και να εξοριστεί απ’ τη μνήμη των ανθρώπων… γιατί οι γενιές οι καταδικασμένες σε εκατό χρόνια μοναξιά δεν είχαν δεύτερη ευκαιρία πάνω στη γη» (Μάρκες, Γ. Γ., 1982, Εκατό Χρόνια Μοναξιάς, μτφρ. Κ. Σωτηριάδου, Λιβάνης, σελ. 387).

Συνέντευξη με την υποψήφια Διδάκτωρ Liliana Jaimes από την Καρθαγένη της Κολομβίας

Από πού προέρχεται το όνομα της χώρας σου, «Κολομβία»;

Από το όνομα του «Χριστόφορο Κολόμβου» φυσικά, αν και αρχικά αυτή η ονομασία περιλάμβανε και τα εδάφη των σημερινών κρατών του Παναμά, του Ισημερινού και της Βενεζουέλας. Όμως η ανθρώπινη ζωή και οι πολιτισμοί σε αυτό το μέρος της γης εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα. Έχουν ανακαλυφθεί πάρα πολλά Προ-Κολομβιανά ευρήματα τα οποία μπορείς να επισκεφτείς στο Εθνικό Μουσείο της χώρας, κάποιων δεκάδων χιλιάδων χρόνων π.Χ. από νομάδες ή καλλιεργητές της γης τους Ταϊρόνας, τους Μουίσκας και διάφορους άλλους πολιτισμούς.

Τι το ξεχωριστό λοιπόν έχει η Κολομβία;

Έχει πρόσβαση σε δύο ωκεανούς, στον Ειρηνικό και στον Ατλαντικό. Επίσης η θέση της χώρας είναι στρατηγικής σημασίας ανάμεσα στη Νότια και στη Βόρεια Αμερική. Τέλος, διαθέτουμε τη μεγαλύτερη ποικιλία φυτών – τροπική, ημιτροπική και ορεινή – ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στον κόσμο, αλλά και πλούσια δάση γιατί μόνο το 5% των δασών έχουν καταστραφεί σε αντίθεση με το 30% των δασών της Βραζιλίας. Η Κολομβία έχει 40 εκατομμύρια κατοίκους. Οι περισσότεροι Κολομβιανοί ζουν στο δυτικό τμήμα γιατί η νοτιοανατολική πλευρά καλύπτεται από τη ζούγκλα. Το 70% των κατοίκων προέρχεται από την ανάμιξη των λευκών με τους γηγενείς, το 20% είναι λευκοί και το 7% μαύροι. Η Κολομβία μεταξύ άλλων είναι η δεύτερη χώρα στην παραγωγή του καφέ σε όλο τον κόσμο.

Φανταστικός καφές.

Ο καφές και τα λουλούδια είναι δύο από τα βασικά εξαγόμενα προϊόντα μας, όπως και τα μεταλλεύματα, αλλά δυστυχώς τα εκμεταλλεύονται οι αμερικανικές εταιρείες. Παρά τον τεράστιο φυσικό πλούτο, πολλοί κάτοικοι είναι φτωχοί. Ακόμη έχουμε τουρισμό από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη αλλά όχι από τη Νότια Αμερική γιατί τα Μ.Μ.Ε. μιλούν συνεχώς για την τρομοκρατία των  ανταρτών.

Υπάρχει πράγματι τρομοκρατία στην Κολομβία;

Οι ομάδες των Guerrillas είναι υπαρκτές, και ένας Κολομβιανός σήμερα αισθάνεται ανασφάλεια γιατί συχνά έρχεται αντιμέτωπος με τη βία.

Με ποιο τρόπο δημιουργήθηκαν αυτές οι ομάδες;

Στην αρχή ήταν ομάδες ανταρτών που διαμαρτύρονταν για την κατοχή της γης από τους μεγάλους γαιοκτήμονες. Όμως αναμίχτηκε ο στρατός και σταδιακά δημιουργήθηκαν παρακρατικές οργανώσεις. Σε αυτό το σημείο χάθηκε ο έλεγχος και συγκρούστηκαν με την κυβέρνηση. Υπάρχουν τρεις ομάδες Guerillas, οι FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia), οι ELN (Ejercito de Libération Nacional). Στην ουσία και οι δύο σκοτώνουν αθώους ανθρώπους. Επίσης δημιουργήθηκε μια τρίτη παραστρατιωτική ομάδα ενάντια στις δύο προηγούμενες, οι Contra-Guerrillas. Αυτοί ισχυρίζονται ότι είναι οι «καλοί», αλλά ενάντια στον νόμο σκοτώνουν τις οικογένειες των άλλων ομάδων. Για να σταματήσουν οι φόνοι και με την παρέμβαση των Η.Π.Α., έγινε μια προσπάθεια συνθηκολόγησης των Guerillas με τα πολιτικά μας κόμματα. Όμως οι Κολομβιανοί είναι κουρασμένοι, ακούν χρόνια για αυτές τις συμφωνίες, αλλά οι Guerrillas κρύβονται μέσα στον πληθυσμό και συνεχίζουν τις επιθέσεις. Λίγες μέρες πριν, κοντά στο πατρικό μου σπίτι, χρησιμοποίησαν βόμβες-ποδήλατα με πολλά θύματα

Οι Guerrillas συγκροτούν και τα «Καρτέλ των Ναρκωτικών»;

Όχι, τα Καρτέλ των Ναρκωτικών, όπως του Pablo Escobar, ήταν διαφορετικά. Βέβαια οι Guerrillas διακινούν την κοκαΐνη ώστε να επιβιώσουν οικονομικά. Όταν καταλάβουν ένα κομμάτι γης πάνω στα βουνά, ζητούν από τους κατοίκους φόρους. Αισθάνονται ότι αυτή η γη είναι δική τους… Τα Καρτέλ που παρήγαγαν τεράστιες ποσότητες κοκαΐνης σχεδόν εξολοθρεύτηκαν. Η Κολομβία σήμερα δεν παράγει τόση κοκαΐνη αλλά διακινείται μέσα από τη χώρας μας λόγω της στρατηγικής μας θέσης. Παραμένει η άσχημη εικόνα που επηρεάζει τον τουρισμό και την ανάπτυξη. Όμως τα τελευταία δέκα χρόνια έχουμε μεγάλη ανάπτυξη στον τουρισμό, ο στρατός ανέλαβε αστυνομικά καθήκοντα στους δρόμους και έχουμε περισσότερη ασφάλεια και για τους ξένους επισκέπτες. Η χώρα δε διαθέτει πετρέλαιο και ο τουρισμός είναι ένα σημαντικό εθνικό εισόδημα.

Να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για την ιστορία σας;

Η Κολομβία, όπως ολόκληρη η Νότια Αμερική, κατοικούνταν πριν από την άφιξη των αποίκων. Έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα θηρευτών περίπου 10.000 π.Χ. και αγροτικών οικισμών 3.000 π.Χ. Η Κολομβία ήταν από τα πρώτα μέρη που έφτασαν οι άποικοι εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης και του χρυσού. Έχεις ακούσει για το θρύλο του El Dorado στη λίμνη Τότα. Οι Ινδιάνοι έκαναν την εξόρυξη του χρυσού και τον μετέφεραν με πλοία σε άλλα μέρη. Στο Μουσείο Χρυσού της Μπογκοτά μπορείς να δεις μια μικρή χρυσή μινιατούρα ενός τέτοιου πλοίου. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν άτομα που πάνε στη λίμνη Τότα και αναζητούν τον El Dorado!

«Ταξίδι στην Κολομβία» Βίντεο και Φωτογραφία διάρκειας 22’ λεπτών): Προ-Κολομβιανά ευρήματα, Μουσείο Χρυσού – Museo del Oro Bogota, Λαϊκή παράδοση – Μuseo de Trajes Regionales, Εθνικό Μουσείο – Colombian National Museum, Μουσείο Botero – El Museo Fernando Botero, Bogotá η πρωτεύουσα, Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών, Ο Καθεδρικός Αλατιού στη Zipaquira, Καρθαγένη – Cartagena

Οι Ίνκας κατέκτησαν τους πρώιμους πολιτισμούς;

Όχι, οι γηγενείς αντιστάθηκαν στους Ίνκας και τους Ισπανούς. Υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη πολλές φυλές στην κολομβιανή γη, όπως οι Kogi και οι Arhauco στη Σιέρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα, οι Wayun στη Guajira, οι Tolimas και οι Quimbayas στην Κοιλάδα ντε Καύκα, οι Tumacos στην Ακτή του Ειρηνικού ωκεανού και οι ιθαγενείς του Αμαζόνιου, οι Witoto, οι Nukak και οι Ticuna. Ακόμα μας αποκαλούν «μαχητές» χαρακτηρισμός που αποδίδεται στους γηγενείς.

Αργότερα οι μικτοί πληθυσμοί των Criollos έκαναν επαναστάσεις. Με αφορμή ένα βάζο ξέσπασε ο πόλεμος με τους Ισπανούς γιατί οι Criollos αρνήθηκαν να τους το επιστρέψουν, έτσι συμβολικά αρνήθηκαν την εξουσία τους. Ακόμη ορισμένοι Κολομβιανοί δε συμπαθούμε τους Ισπανούς για τα δεινά που προκάλεσαν στη χώρα μας και τους αποκαλούμε «mulas». Οι «mulas» (δηλαδή «τα μουλάρια των ναρκωτικών») βέβαια είναι αυτοί που καταπίνουν μέσα σε μικρά πλαστικά μπαλάκια κοκαΐνη και όταν φτάσουν στη χώρα του προορισμού πάνε στην τουαλέτα και τη βγάζουν. Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία που μπορείτε να παρακολουθήσετε και δείχνει αυτό το δίκτυο διακίνησης με τον τίτλο Maria Full of Grace (2004) του σκηνοθέτη Joshua Marston (στην ελληνική γλώσσα ο τίτλος της ταινίας είναι «Κεχαριτωμένη Μαρία»).

Τι αισθάνεσαι περισσότερο άποικος ή γηγενής;

Αισθάνομαι πολύ καλύτερα ως γηγενής!

Τι συνέβη μετά τον αποικισμό;

Τρεις αιώνες πριν η Κολομβία, η Βενεζουέλα και ο Ισημερινός αποτελούσαν τη «Μεγάλη Κολομβία» ως Ισπανικό υπο-βασίλειο. Το 1819 ο Bolivar οδήγησε τη χώρα μου στην ανεξαρτησία, όμως η ιδέα του για ένα ενιαίο κράτος απέτυχε και η επικράτεια διαμελίστηκε. Ακολούθησαν οι διαδοχικές κυβερνήσεις από τα συντηρητικά και τα φιλελεύθερα κόμματα, αλλά η σφοδρή πόλωση μεταξύ τους είναι η ρίζα της σημερινής βίας. Το 1948 ξέσπασε ένας δεκαετής εμφύλιος πόλεμος  γνωστό ως La Violencia, «Η Βία». Τριακόσιες χιλιάδες Κολομβιανοί σκοτώθηκαν μέχρι να επέλθει συμφωνία μεταξύ των Συντηρητικών και των Φιλελεύθερων. Δυστυχώς όμως η βία επανήλθε ξανά στις δεκαετίες 1970-1990 με τους Guerrillas και τα καρτέλ των ναρκωτικών. Ακόμη και οι σημερινές κυβερνήσεις έχουν κατηγορηθεί για παράνομες χρηματοδοτήσεις από τα ναρκωτικά.

Εκατό χρόνια βίας, «Εκατό Χρόνια Μοναξιάς»;

«Εκατό Χρόνια Μοναξιάς!»

Πώς είναι η Κολομβιανή κοινωνία σήμερα;

Υπάρχουν έντονες κοινωνικές ανισότητες οι οποίες προκαλούν κοινωνικές συγκρούσεις. Γι’ αυτό έχουν κατασκευάσει μεγάλες προστατευόμενες πλούσιες συνοικίες με ιδιωτική ασφάλεια, στις οποίες δεν μπορεί να εισέλθει κανένας φτωχός. Στον αντίποδα, πολλοί φτωχοί καταλαμβάνουν ένα κομμάτι γης και χτίζουν παράγκες  με πλαστικές σακούλες και ξύλα. Οι χωρικοί στα βουνά φοβούνται τους Guerillas, για αυτό μεταναστεύουν στις μεγάλες πόλεις αλλά δεν υπάρχει υποδομή και καταλήγουν να ζητιανεύουν.

Όμως η χώρα μου δεν είναι μόνο τα ναρκωτικά, η βία και η φτώχεια. Έχουμε μια πλούσια φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, στη χώρα μου ζουν 60 διαφορετικές φυλές γηγενών που μιλούν 40 διαφορετικές διαλέκτους. Διαθέτουμε αξιόλογους σύγχρονους συγγραφείς όπως ο Gabriel Garcia Markes (1828-) που το 1982 τιμήθηκε με νόμπελ λογοτεχνίας, αλλά και το διάσημο γλύπτη και ζωγράφο Fernando Botero (1932-).

Πώς είναι το εκπαιδευτικό σύστημα της Κολομβίας;

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της κολομβιανής εκπαίδευσης είναι η ίδρυση πολλών σχολείων με βάση το φύλο. Τα σχολεία των αρρένων και των θηλέων, αντικατοπτρίζοντας μια παιδεία βασισμένη στην οικογένεια και sτη θρησκευτική παράδοση. Μόλις το 60% των μαθητών τελειώνουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και συνεχίζουν στο γυμνάσιο. Η δημόσια και η ιδιωτική εκπαίδευση είναι ακριβές. «Δωρεάν δημόσια παιδεία στην Κολομβία δεν υπάρχει», ούτε πανεπιστήμια. Ανάλογα με τα τεκμήρια των λογαριασμών του τηλεφώνου, του νερού και γενικά τα έσοδα της οικογένειας, πληρώνουμε τα αντίστοιχα δίδακτρα. Δεν θα έπρεπε όμως να είναι έτσι γιατί η εκπαίδευση είναι δια βίου τροφή και στοιχείο αυτοσεβασμού των καλών κοινωνιών.

Εσύ ποια εκπαίδευση είχες έως σήμερα…

Είχα προσχολική αγωγή όταν ήμουν πέντε ετών, σήμερα κάποια παιδιά αρχίζουν όταν είναι τριών ετών. Από έξι ετών έως τα έντεκα φοίτησα στο δημοτικό σχολείο. Τότε δεν υπήρχε καθόλου μικτή εκπαίδευση, αν και σήμερα πολλοί γονείς εξακολουθούν να στέλνουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά σχολεία, αρρένων ή θηλέων, τα περισσότερα από τα οποία λειτουργούν υπό τη διεύθυνση ή τη διδασκαλία των μοναχών. Και εγώ στο γυμνάσιο και στο λύκειο είχα για δασκάλες καλόγριες, αυτή είναι μια από τις επιδράσεις του καθολικισμού. Όταν ήμουν δεκαεπτά ετών, με εξετάσεις, πήγα σε δημόσιο πανεπιστήμιο για πέντε χρόνια. Όμως θέλω να τονίσω ότι τα δημόσια σχολεία από γνωστικής άποψης είναι καλύτερα από τα ιδιωτικά-θρησκευτικά σχολεία που δίνουν βάρος στη διδασκαλία των ηθικών αρχών. Όταν άρχισα τις σπουδές μου στο πανεπιστήμιο συνειδητοποίησα ότι γνωστικά υστερούσα, σε σχέση με τους συμφοιτητές μου που είχαν φοιτήσει στα δημόσια σχολεία.

Όλα τα ιδιωτικά σχολεία έχουν θρησκευτική βάση;

Όχι, υπάρχουν και άλλα ιδιωτικά σχολεία. Όμως στα θρησκευτικά ιδιωτικά σχολεία, Collegios Religiosos, δίνεται βάρος στις παραδοσιακές αρχές και το εκπαιδευτικό προσωπικό πολύ συχνά είναι καλόγριες.

Μπορείς να μας μιλήσεις για τα άτομα με ειδικές ανάγκες;

Σε όλο τον κόσμο, όπως και στην Κολομβία, οι πόλεις χτίστηκαν χωρίς να τους λάβουν υπόψην. Σε άλλες χώρες, όπως στη Βραζιλία, οι εισπράκτορες των λεωφορείων κάθονται στη μέση του οχήματος. Το πρώτο μισό τμήμα του λεωφορείου είναι δωρεάν για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, στην Κολομβία όμως πληρώνουν όλοι. Για την εκπαίδευση υπάρχουν ειδικά σχολεία και ίσως μετά βρουν κάποια δουλειά. Μια μέρα είδα ένα άτομο χωρίς χέρια, με τον κατάλληλο εξοπλισμό, να οδηγεί αυτοκίνητο. Στο παρελθόν η κοινωνία είχε έντονες προκαταλήψεις, συνήθιζαν να τους κρύβουν. Τώρα αλλάζουν αυτές οι στάσεις. Δίπλα στο διαμέρισμα μου μένουν δυο κοπέλες με νοητική ανεπάρκεια. Κάθε πρωί που πάνε στη δουλειά τους χαιρετούν τους ανθρώπους και η κοινωνία τους χαιρετίζει, αυτό τους δίνει αυτοπεποίθηση να συνεχίσουν.

Πώς βλέπεις το μέλλον της ανθρωπότητας;

Νομίζω ότι το μέλλον θα επηρεαστεί ακόμη περισσότερο από την τεχνολογία και την αστική συγκέντρωση. Όμως ελπίζω σε ένα ειρηνικότερο αύριο που οι ξένοι θα εμπιστεύονται την Κολομβία. Θέλω οι Έλληνες να επισκεφτούν τη χώρα μου και με τον ίδιο τρόπο θέλω να επισκεφτώ την Ελλάδα. Θέλω ένα κόσμο ειρηνικό.

13. ΤΑΞΙΔΙ στο Σουρινάμ, των χελωνών Leatherback

Και οι τρεις Γουιάνας δηλαδή η πρώην Αγγλική Γουιάνα, το Σουρινάμ και η Γαλλική Γουιάνα, όσο απομονωμένες περιοχές της Νότιας Αμερικής και αν είναι, μέσα στα δάση τους κρύβουν πολλούς πολιτισμούς που έχουν ταξιδέψει από όλο τον κόσμο και άλλες εκπλήξεις. Στο Φιλμ διάρκειας 9’ λεπτών μπορείτε να παρακολουθήσετε εικόνες και βίντεο από το Σουρινάμ με τις χελώνες Leatherback, «με τη δερμάτινη πλάτη» να δεσπόζουν.

«Ταξίδι στο Σουρινάμ», Βίντεο και Φωτογραφία διάρκειας 9’ λεπτών): Παραλία Matapica οι χελώνες Leatherback schildpad, Paramaribo η πρωτεύουσα, Εθνικό Πάρκο Brownsberg

14. ΤΑΞΙΔΙ στη Γαλλική Γουιάνα, του «Πεταλούδα» και του Kourou

Η Γαλλική Γουιάνα είναι ένα υπερπόντιο διαμέρισμα της Γαλλίας με έκταση 83.534 km², μήκος ακτών 380 χιλιόμετρα και πληθυσμό 229.000 κατοίκους. Στο δημοψήφισμα στις 10 Ιανουαρίου του 2010 οι κάτοικοί της απέρριψαν με 69,8% την πρόταση της Γαλλίας και του Γάλλου Προέδρου Νικολά Σαρκοζί για αυξημένη αυτονομία.

Σε αυτό το μέρος έχει γυριστεί το αυτοβιογραφικό χρονικό του Ανρί Σαριέρ, μια ιστορία απίστευτου θάρρους αλλά κι ένα μοναδικό ντοκουμέντο για τη ζωή των καταδίκων στις σωφρονιστικές αποικίες της Καραϊβικής και συγκεκριμένα στο Νησί του Διαβόλου (Devil’s Island). Ένας συγκλονιστικός ύμνος στην ελευθερία και στην ανθρώπινη θέληση που ενέπνευσε την ομώνυμη ταινία (Papillon, 1973) με πρωταγωνιστές τους Steve McQueen και Dustin Hoffman. Στη Γαλλική Γουιάνα βρίσκεται και το Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρόγραμμα Kourou, μπορείτε να παρακολουθήσετε βίντεο και φωτογραφίες από την ευρύτερη περιοχή, το Νησί του Dιαβόλου και το Διαστημικό Σταθμό Kourou στο Φιλμ που ακολουθεί διάρκειας 11’ λεπτών.

«Ταξίδι στη Γαλλική Γουιάνα», Βίντεο και Φωτογραφία διάρκειας 11’ λεπτών): Cayenne η πρωτεύουσα, Tο Νησί του “Πεταλούδα”, Devil’s Island, Ευρωπαϊκός Διαστημικός Σταθμός Kourou