ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 11-12. Ταξίδι στη Γουιάνα και στο Περού

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Η «κόκκινη γη» (terra vermelha, terra tinta) που συναντήσαμε στην Αργεντινή απλώνεται κάτω από τα πόδια μας μέχρι τη Γουιάνα. Στη φύση του «Νέου Κόσμου» κυριαρχούν η κόκκινη γη, τα καφέ ποτάμια και τα καταπράσινα δάση. Στο Φιλμ διάρκειας 16’ λεπτών μπορείτε να παρακολουθήσετε βίντεο και φωτογραφίες από τη φύση αλλά και τους μακρινούς πολιτισμούς που έφτασαν στη Γουιάνα. Στο άλλο μέρος της παρουσίασης ο Δρ. Carlos Alberto Villacorta Cardoso από το Περού, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, μας περιγράφει (μαζί με τον Φ. Κόντογλου) τη σύλληψη του τελευταίου Ίνκα Αταχουάλπα (1497-1533) από τον Πιζάρο, πως μόλις 180 ισπανοί στρατιώτες κατέλαβαν ολόκληρη την αυτοκρατορία των Ίνκας (!), τις επιδράσεις της ιστορίας στη δική του ταυτότητα, τις επιδράσεις των διαφορετικών κλιματικών ζωνών (βουνά, υψίπεδα, Αμαζόνιος) στους Περουβιανούς και στις Περουβιανές αλλά και στην εκπαίδευσή τους.

11. ΤΑΞΙΔΙ στη Γουιάνα, των πολλών πολιτισμών

Η Γουιάνα είναι η μόνη χώρα της Νότιας Αμερικής μέλος της Κοινοπολιτείας των Εθνών, παλαιότερα Βρετανική Κοινοπολιτεία. Στη Γουιάνα έφτασα μετά από μια τρίωρη πτήση από τον Άγιο Παύλο στο Μανάους της Βραζιλίας και μια δεκαπεντάωρη διαδρομή με το λεωφορείο ως τα σύνορα της χώρας. Ως εδώ όλα καλά. Στα σύνορα όμως χάλασε το λεωφορείο μας και έγινε η αφορμή για να γνωριστούμε καλύτερα οι επιβάτες μεταξύ μας όσο περιμέναμε να έρθει βοήθεια. Και όταν η νύχτα έφτασε και περάσαμε τα σύνορα στο Bonfim της Γουιάνας, οι νέοι φίλοι μας φιλοξένησαν στο σπίτι τους και την άλλη ημέρα μας πρόσφεραν ένα Ιγκουάνα.

Στη συνέχεια, οδικώς διασχίσαμε τη χώρα μέχρι την πρωτεύουσα Georgetown. Στη διαδρομή περάσαμε πολλά ποτάμια, αλλά από ένα σημείο και μετά η γη θεωρούνταν ιερή. Εκεί όλοι οι επιβάτες έπρεπε να ξεπλύνουμε τα πόδια μας στο ποτάμι για να συνεχίσουμε μέχρι τους καταρράχτες Kaieteur που έπεφταν από ύψος 226 μέτρων.

Αφού διασχίσαμε παρθένα δάση και ποτάμια, όταν φτάσαμε στην πρωτεύουσα δεν ήξερα ότι εκεί θα συναντούσαμε τους μακρινούς πολιτισμούς που είχαν ταξιδέψει μέχρι εδώ: τα αποστραγγιστικά κανάλια των Ολλανδών λίγο έξω από την πόλη, τα μουσουλμανικά και ινδουιστικά τεμένη ή τα ξύλινα σπίτια βρετανικού αποικιακού τύπου. Τα βήματα του ανθρώπου και οι παρεμβάσεις του από άλλους πολιτισμούς του κόσμου, σκεφτόμουν, είχαν φτάσει και σε αυτό το απομονωμένο μέρος.

«Ταξίδι στη Γουιάνα» Βίντεο & Φωτογραφία διάρκειας 16’ λεπτών): Στα σύνορα Βραζιλίας και Γουιάνας “Όταν χάλασε το λεωφορείο”, Bonfim “Το Ιγκουάνα”, Καταρράχτες Kaieteur, Georgetown η πρωτεύουσα

12. ΤΑΞΙΔΙ στο Περού, στο Βασίλειο των Ίνκας!

«Τον καιρό που ξεσκέπασε ο Κολόμπος τον Καινούργιο Κόσμο, λέγανε πως βρισκότανε στην Αμερική ένας τόπος γεμάτος χρυσάφι που λεγότανε Ελντοράντο. Πλήθος αμέτρητοι τυχοδιώκτες πηγαίνανε εθελοντές στα σπανιόλικα καράβια… Ανάμεσα σ’ αυτούς ήτανε κ’ ένας Κρητικός λεγόμενος Πέτρος, που τον γράφουν οι ιστορίες εκείνου του καιρού Pedro di Candia… Μέσα στην παλιά μητρόπολη της Λίμας υπάρχει ένας τάφος του Φρατζέσκου Πιζάρρου. Απάνω στη σαρκοφάγο είναι ξαπλωμένο ένα λιοντάρι. Σε μια μπάντα είναι γραμμένα με χρυσά γράμματα τα ονόματα των δεκατριών παλικαριών που ακολουθήσανε τον Πιζάρρο. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και του Πέτρου Κρητικού» (Κόντογλου, Φ. 1989, Αδάμαστες Ψυχές, 6^η Έκδοση. Αθήνα: Αστήρ, σελ. 104 & 118).

Συνέντευξη με τον Δρ. Carlos Alberto Villacorta Cardoso, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο

Περού και Περουβιανοί! 

Πρώτα θα ήθελα να στείλω τους χαιρετισμούς μου στους Έλληνες, σας ευχαριστώ για τη συνέντευξη. Το Περού είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της νότιας Αμερικής, δέκα φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδας και με 35 εκατομμύρια κατοίκους. Το κλίμα μας είναι τροπικό στον Αμαζόνιο, αρκτικό στα ογκώδη βουνά μας με ψηλότερη κορυφή τη Χουασκαράν στα 6.768 μέτρα, και παραθαλάσσιο στις ακτές του Ειρηνικού ωκεανού.

Το Περού έχει μακραίωνη ιστορία, όπως και η Ελλάδα. Δύο είναι οι πιθανότερες θεωρίες για την καταγωγή μας. Η πρώτη υποστηρίζει ότι οι Περουβιανοί προέρχονται από την Ασία και πιο συγκεκριμένα από την Πολυνησία (βλ. το βιβλίο «Κον Τίκι» του Heyerdahl Thor Εκδόσεις Εστία), ενώ η δεύτερη αντιπροτείνει ότι η καταγωγή μας είναι από τη Βόρεια Αμερική. Έχουν όμως ανακαλυφθεί πάρα πολλά ανθρώπινα ευρήματα χιλιάδων χρόνων από διάφορους πολισμούς των Chavín, των Salinar, των Nazca, των Paracas Necropolis, των Wari και των Tiahuanaco. Βέβαια ξεχωρίζει ο μεγαλειώδης πολιτισμός των Ίνκας το 13ο αιώνα μ.Χ. Οι Ίνκας ήταν κάτι αντίστοιχο όπως η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ή η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου! Είναι αδύνατον να περπατήσεις ένα χιλιόμετρο χωρίς να δεις κάποια από τα μνημεία τους. Από τα μνημεία αυτά ξεχωρίζουν στην ενδοχώρα το ιερατείο Machu Picchu και η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους, το Κούσκο, που στη γλώσσα τους την Quetsoua σήμαινε «Ομφαλός» ή «Κέντρο». Εκτός όμως από την μεγάλη έκταση που είχαν κάτω από την κυριαρχία τους και τα μνημεία, ανέπτυξαν πρόοδο στην αρχιτεκτονική, την τέχνη, το εμπόριο, την υφαντική και τις αγροτικές καλλιέργειες, όπως την πατάτα, τα φασόλια και το καλαμπόκι.

Δεν ήταν κυνηγοί; 

Κυρίως ήταν αγρότες με κατοικίδια ζώα, αλλά τους άρεσε και το ψάρεμα. Ακόμη και σήμερα στο Περού αλιεύουν το 10% της παγκόσμιας κατανάλωσης των ψαριών με σύγχρονες τεχνικές, ενώ σε άλλες χώρες όπως σε κάποιες περιοχές της Κίνας ακόμη ψαρεύουν με τους κορμοράνους, πάπιες που τους δένουν το λαιμό και έτσι δεν μπορούν να καταπιούν τα ψάρια που πιάνουν ενώ έχουν εκπαιδευτεί να μεταφέρουν τα ψάρια στον ψαρά!

Οι Ισπανοί έφτασαν το 1542. Είχαν μεγάλη τύχη να συλλάβουν τον Atahualpa, το τελευταίο βασιλιά των Ίνκας. Μόλις 180 στρατιώτες, κατέκτησαν ολόκληρη την αυτοκρατορία των Ίνκας!

Πώς συνέβη αυτό το ασυνήθιστο ιστορικό γεγονός;

Ο βασιλιάς των Ίνκας, ο Atahualpa, άκουσε για τους «λευκούς ανθρώπους» και τα «άλογα» και είχε την περιέργεια να τους δει από κοντά. Οι Ισπανοί, με αρχηγό τον Francisco Pizarro, ήθελαν να τον συναντήσουν στην πλατεία της Καχαμάρκα. Οι Ίνκας αιφνιδιάστηκαν όταν οι Ισπανοί συνέλαβαν το βασιλιά τους! Ζήτησαν λύτρα, ένα δωμάτιο χρυσού και δύο δωμάτια αργυρού, ώστε να τον απελευθερώσουν. Αυτά είναι τα περισσότερα λύτρα που δόθηκαν ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία αλλά τελικά δεν του χάρισαν τη ζωή. Οι Ισπανοί τον δολοφόνησαν και κυριάρχησαν τους επόμενους τρεις αιώνες. [Ο Κόντογλου (1989: 112-113) γράφει: «Είναι μεγάλη ιστορία πως φτάξανε οι Σπανιόλοι ως την Καγιαμάρκα, που καθότανε ο Αταχουάλπας…Οι στρατιώτες πιάσανε τα κτίρια που βρισκότανε γύρω στην πλατεία… Ο «ατρόμητος» Πέτρος Κρητικός είχε στη διαταγή του τους αρκεμπουζιέρους… Δέκα χιλιάδες Περουβιανοί στρατιώτες με σφεντόνες είχανε παραταχτεί μπροστά. Από πίσω τους στεκότανε ατέλειωτος στρατός που έπιανε χιλιόμετρα. Ο Πιζάρρος με λίγους [180] στρατιώτες τραβήξανε ίσια κατά το μέρος του βασιλιά… Μέσα σε μια στιγμή τον σηκώσανε στα χέρια τους και τον πήγανε σ’ ένα κοντινό σπίτι, που το είχε για αρχηγείο ο Πιζάρρος… Ο πόλεμος είχε τελειώσει»].

Εσύ τι αισθάνεσαι περισσότερο, απόγονος των Ίνκας ή των Ισπανών;

Ίνκας, ναι Ίνκας (με έμφαση)…

«Ταξίδι στο Περού» Βίντεο και Φωτογραφία διάρκειας 12 λεπτών): Λίμνη Τιτικάκα (3.812 μέτρα υψόμετρο), Cusco η πρωτεύουσα των Ίνκας Incas Trail, «Το Μονοπάτι των Ίνκας» Machu Picchu “Το ιερατείο” (2.700 μέτρα υψόμετρο)

Αργότερα, το 1824 ο Simón Bolívar από τη Βενεζουέλα και ο José de San Martín από την Αργεντινή βοήθησαν να απελευθερωθούμε και να αποκτήσουμε ανεξαρτησία… μετά επικράτησαν οι πλούσιοι! Είχαμε πολλούς πολέμους με τη Χιλή, τον «Πόλεμο του Ειρηνικού», το Εκουαδόρ, τη Βραζιλία και την Κολομβία. Σήμερα το Περού είναι μια χώρα που αναπτύσσεται, με κύρια προβλήματα τη φτώχεια και τη διαφθορά. Μόλις δέκα χρόνια πριν η χολέρα είχε κολλήσει διακόσιες χιλιάδες και πέθαναν αρκετοί. Οι άνθρωποι παλεύουν να ξεπεράσουν αυτά τα προβλήματα κάθε μέρα. Υπάρχει κοινωνική ένταση και βία, αλλά και φιλοξενία. Οι άνθρωποι σε υποδέχονται με λίγες λέξεις, «está en su casa», δηλαδή «είσαι στο σπίτι σου».

Τι εννοείς διαφθορά;

Οι πολιτικοί σπατάλησαν και οικειοποιήθηκαν το δημόσιο χρήμα. Υπήρξαν πολλά πραξικοπήματα. Οι κυβερνήσεις δεν υπηρέτησαν το λαό. Σήμερα, οι Περουβιανοί με τόσα παθήματα έμαθαν να κρίνουν τις αρχές και να διαμαρτύρονται. Είναι δύσκολο οι πολιτικοί να ξεγελάσουν το λαό, όχι όμως αδύνατο.

Ποια είναι η σημερινή σύνθεση του πληθυσμού;

Περίπου το 50% των Περουβιανών είναι απόγονοι των Ίνκας, το 40% είναι μεστίζο δηλαδή οι μικτοί πληθυσμοί των ευρωπαίων και των αφρικανών με τους γηγενείς. Υπάρχουν όμως και μαύροι, γιαπωνέζοι και κινέζοι. Οι επίσημες γλώσσες είναι τα ισπανικά και η Quechua. Αν και οι κάτοικοι των βουνών διατηρούν πολλές από τις παραδόσεις των Ίνκας που πίστευαν στο «θεό ήλιο», οι περισσότεροι Περουβιανοί είναι χριστιανοί ρωμαιοκαθολικοί.

Πώς είναι η Περουβιανή εκπαίδευση;

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα ήταν καλύτερο πριν από τρεις δεκαετίες. Ο εκπαιδευτικός προϋπολογισμός ήταν υψηλότερος, αλλά και οι εκπαιδευτικοί στα δημόσια σχολεία υπηρετούσαν καλύτερα τους μαθητές τους. Η μητέρα μου είναι δασκάλα και θυμάμαι πως αφιερώνονταν στους μαθητές της. Όμως τα τελευταία χρόνια η διαφθορά του πολιτικού συστήματος μείωσε και την ποιότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τώρα γίνεται μια προσπάθεια επανάκαμψης. Παιδεία βέβαια δεν είναι μόνο το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και η ίδια η φύση. Για παράδειγμα οι άνθρωποι στις τρεις περιβαλλοντικές ζώνες, στις ακτές, τα βουνά και τον Αμαζόνιο διαφέρουν. Συχνά οι άνθρωποι των ακτών είναι αλαζονικοί, πολλοί από αυτούς ισχυρίζονται ότι δεν είναι απόγονοι των Ίνκας, δημιουργούν προβλήματα. Οι άνθρωποι των βουνών είναι φτωχοί, απόμακροι αλλά ειλικρινείς, δεν κατάφεραν όμως να εκλέξουν ακόμη έναν πρωθυπουργό που να κατάγεται από τους Ίνκας.

Ποια είναι η εκπαιδευτική σου καριέρα;

Τις βασικές μου σπουδές τις έκανα στο Περού και συνέχισα τα μεταπτυχιακά στο εξωτερικό. Η εκπαίδευση σήμερα είναι μεγάλο ζήτημα, αλλά κάτι περίεργο συμβαίνει. Η οικονομική άνθηση που υφίστανται άλλα επαγγέλματα δεν περιλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς. Η μητέρα μου είναι δασκάλα δημοτικού και παίρνει περίπου 300-350 Ευρώ το μήνα. Όμως ξέρω ένα παλιό συμμαθητή που δεν είναι στο χώρο της εκπαίδευσης και τώρα κερδίζει περισσότερα από 5.000 χιλιάδες Ευρώ! Ένας ανειδίκευτος εργάτης παίρνει 200 Ευρώ. Οι μισθοί στο Περού εξαρτώνται από τη γεωγραφική ζώνη, οι εκπαιδευτικοί στα βουνά παίρνουν περισσότερα χρήματα.

Πώς θυμάσαι τον εαυτό σου ως μαθητή;

Ένα μοναστήρι στην πόλη μου έχει ένα προσχολικό τμήμα εκπαίδευσης και όλα τα παιδιά της περιοχής, όπως και εγώ, είχαμε φοιτήσει εκεί πέρα,. Πήγα στο δημοτικό σχολείο όταν ήμουν έξι ετών και το ολοκλήρωσα σε πέντε χρόνια. Συνέχισα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, περίπου το 50% των Περουβιανών φοιτούν σε αυτή τη βαθμίδα. Όταν ήμουν δεκαεπτά ετών γράφτηκα στο πανεπιστήμιο. Στη χώρα μου υπάρχουν περισσότερα από τριάντα πανεπιστήμια και ένα από τα αρχαιότερα της ηπείρου, το Σαν Μάρκος, στη Λίμα.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε στο εκπαιδευτικό σας σύστημα;

Ίσως, η εντονότερη δυσκολία της Περουβιανής εκπαίδευσης προκαλείται από τη δύσκολη μορφολογία της χώρας. Στον Αμαζόνιο, μόλις το 1980 ιδρύθηκαν κάποιες σχολικές μονάδες. Επίσης στα βουνά οι συνθήκες τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς είναι πολύ αντίξοες. Οι συνάδελφοι, αν και παίρνουν περισσότερα χρήματα, δεν επιθυμούν να εργαστούν σε αυτές τις περιοχές και πολλοί μαθητές δεν έχουν πλήρη και ποιοτική εκπαίδευση. Ιδιαίτερα, τα κορίτσια κινδυνεύουν περισσότερο από τα αγόρια να μείνουν αναλφάβητες. Το Υπουργείο Παιδείας θέλει να επιτύχει τον αλφαβητισμό αλλά και την ποιοτική αναβάθμιση.

Πώς οργανώνεται η ειδική αγωγή στη χώρα σου;

Υπάρχουν οι βασικές υποδομές αλλά δεν είναι αρκετές. Έχω ένα ξάδελφο με Σύνδρομο Ντάουν, για μένα και την οικογένεια μου δεν υπάρχει πρόβλημα. Όμως οι άνθρωποι τον κοιτάζουν περίεργα. Επίσης, θυμάμαι ένα νέο με μικρότερα χέρια και κινητικά προβλήματα που σπούδαζε σε ένα ειδικό σχολείο κοντά στο σπίτι μου και σήμερα πουλάει περιοδικά. Οι συνθήκες είναι δύσκολες για αυτούς τους ανθρώπους.

Πώς βλέπεις το μέλλον της ανθρωπότητας;

Ο κόσμος αλλάζει και οι άνθρωποι αλλάζουν. Είναι λοιπόν αναγκαίο να αλλάξουμε την άδικη κοινωνική τάση. Υπάρχει μια τάση οι άνθρωποι να καταναλώνουν όλο και περισσότερο, ενώ πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν από ασιτία. Υπάρχουν πολιτικά προβλήματα αλλά έχουμε την τάση να τα θεωρούμε «φυσιολογικά». Η Αμερική και η Ευρώπη πιστεύουν ότι ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι ένας «δίκαιος» πόλεμος. Η βίαιη όμως εισβολή είναι άσχημη για όλη την ανθρωπότητα. Θεωρούμε ότι είναι φυσιολογικό στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη να σκοτώνονται κάθε μέρα. Λέω λοιπόν ότι υπάρχει η ανάγκη να αλλάξουμε αυτές τις τάσεις που θεωρούμε φυσιολογικές, για μένα δεν είναι. Στην Αφρική πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν, αυτό θεωρείται φυσιολογική τάση. Η οικογένεια διαλύεται, αυτό θεωρείται φυσιολογική τάση. Οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται τους φτωχούς, αυτό θεωρείται μια φυσιολογική τάση. Είναι ανάγκη να αλλάξουμε τις τάσεις. Να κρατήσουμε τα θετικά και να αλλάξουμε τα άσχημα.

Οι Έλληνες επίσης έχετε μακρόχρονη ιστορία και αξιόλογο πολιτισμό που αξίζει την προσοχή μας. Σήμερα οι Έλληνες και οι Περουβιανοί έχουν μια αποστολή, τη ζωή, να διατηρήσουμε τον πλανήτη και την ανθρωπότητα. Είμαστε υπεύθυνοι όχι μόνο για το Περού και την Ελλάδα αλλά για όλο τον κόσμο.

Muchas Gracias (ευχαριστώ πολύ).